19.7.1974: Πέντε Μίλι Κερύνειας, παραμονή της έναρξης της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο

S-2159

19.7.1974: ΠΕΝΤΕ ΜΙΛΙ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ, ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ. ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΗΣΥΧΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ ΕΝΩ ΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΤΟΜΑ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΝ ΤΙΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΞΕΦΥΓΟΥΝ ΛΙΓΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΨΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΑΝΗΞΕΡΟΙ ΚΑΙ ΑΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙ ΘΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ...

Γύρω στις 5 το απόγευμα της Παρασκευής 19 Ιουλίου 1974 ο δικηγόρος της Λευκωσίας Νίκος Πελίδης ξεκινά με το αυτοκίνητο του από τη Λευκωσία και μέσω Μύρτου, μεταβαίνει στο Πέντε Μίλι της Κερύνειας για να επισκεφθεί την οικογένεια του που περνά τις διακοπές της εκεί.

Είχαν νοικιάσει ένα παραλιακό σπίτι και περνούσαν όσο πιο ευχάριστα μπορούσαν τον καιρό τους μακρυά από την κάψα του καλοκαιριού που σάρωνε την πρωτεύουσα Λευκωσία, αυτό το θερμό καλοκαίρι.

Και αυτό ακόμη το πραξικόπημα που είχε αρχίσει τη Δευτέρα, πριν από πέντε ημέρες, και οι συγκρούσεις που ακολούθησαν μεταξύ αντιστασιακών δυνάμεων και των πραξικοπηματιών σε διάφορα σημεία της Λευκωσίας (Προεδρικό, ΣΥΤΑ, ΡΙΚ, Αρχηγείο Αστυνομίας) δεν στάθηκαν ικανά να διαταράξουν τη μαγευτική ησυχία των χιλιάδων περιηγητών που είχαν κατακλύσει τα διάφορα ξενοδοχεία και σπίτια της περιοχής της Κερύνειας και χαίρονταν τη θάλασσα.

Η περιοχή αποτελεί ένα τέλειο καταφύγιο μακρυά από τις συγκρούσεις που σαρώνουν την Κύπρο μέχρι την Πάφο. Ηδη εδώ έχει φθάσει η πληροφορία ότι ο Πόεδρος Μακάριος έχει σωθεί και έχει διαφύγει στο εξωτερικό. Και η ελπίδα ότι σύντομα όλα θα πάνε καλά, αλλά και ο κίνδυνος από την κυκλοφορία των αδέσποτων ενόπλων, αναγκάζουν πολλούς κυπρίους και ξένους να παρατείνουν για λίγες ακόμη μέρες τις διακοπές τους μια και η περιοχή είναι ήρεμη.

Εχουν φθάσει ήδη οι πληροφορίες για τα καταορθώματα των τανκς που ανέτρεψαν τη νόμιμη κυβέρνηση του προέδρου Μακρίου πριν πέντε μόλις ημέρες.

Οι περιορισμοί στη διακίνηση των πολιτών που είχαν επιβληθεί με το πραξικόπημα άρχισαν ήδη να χαλαρώνουν κάπως-τουλάχιστον την ημέρα. Ομως σε πολλά σημεία, κυρίως στις εξόδους των πόλεων και στους υπεραστικούς δρόμους υπάρχουν ακόμα μπλόκα του στρατού που ελέγχει τις ταυτότητες των διερχομένων, ενώ στο Καϊμακλί, την τελευταία περιοχή αντίστασης στην πρωτεύουσα, ο στρατός περιφέρεται τα βράδυα και πυροβολεί στον αέρα ή συγκρούεται με αυτούς που δεν έσκυψαν το κεφάλι στη βία των οργάνων της χούντας.

Το Μπι Μπι Σι που αποτελεί τη βασική πηγή ενημέρωσης των Κυπρίων για τις εξελίξεις σ' αυτή την ίδια την Κύπρο, μια και το κυπριακό ραδιόφωνο βρίσκεται υπό τον απόλυτο έλεγχο των πραξιπηματιών και μεταδίδει πληροφορίες παραφουσκωμένες και λογοκριμένες, είχε μεταδώσει πριν από λίγο ότι άγνωστος αριθμός τουρκικών πλοίων και αποβατικών σκαφών ανεχώρησαν από την Μερσίνα της Τουρκίας προς άγνωστη κατεύθυνση.

Εχοντας τις πληροφορίες αυτές υπ' όψη του ο δικηγόρος Νίκος Πελίδης, που βρίσκεται με το αυτοκίνητο του καθ' οδόν προς την Κερύνεια, μόλις φθάνει έξω από το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, στις παρυφές της Λευκωσίας, σταματά στο πρώτο μπλόκο και ερωτά ένα αξιωματικό φίλο του που βρίσκεται εκεί και επιβλέπει τον έλεγχο των διερχομένων πολιτών:

- Συμβαίνει τίποτα;

- Σαν τι, τον ερωτά ο φίλος του αξιωματικός.

- Το Μπι Μπι Σι μεταδίδει ότι τα τούρκικα πλοία έχουν αναχωρήσει από τα λιμάνια της Τουρκίας προς άγνωστη κατεύθυνση. Υπάρχουν πληροφορίες, αν κατευθύνονται προς την Κύπρο.

- Οχι, όλα είναι μια χαρά, μην ανησυχείς.

Συνέχισε την πορεία του αλλά προβληματισμένος. Δεν θέλει να πιστέψει ότι κατευθύνεται προς μια επίνδυνη περιοχή. Ομως είναι αποφασισμένος να προχωρήσει γιατί εκεί βρίσκεται η οικογένειά του και πρέπει να βρίσκεται κοντά της.

Σε δέκα λεπτά περίπου, δέκα χιλιόμετρα πιο κάτω, συναντά ένα δεύτερο μπλόκο του στρατού, έξω από το χωριό Αγιος Βασίλειος Σκυλλούρας.

Ενας ελλαδίτης αξιωματικός στον οποίο απευθύνεται φαίνεται έκπληκτος γι' αυτό που τον ρωτά:

- Οχι, όλα είναι υπό τον πλήρη έλεγχο μας. Πήγαινε στη δουλίτσα σου.

Ομως παρά τις διαβεβαιώσεις, καθώς προχωρεί προς την περιοχή της Κερύνειας, πλησιάζει η ώρα των ειδήσεων. Το Μπι Μπι Σι μεταδίδει τα ίδια πράγματα. Τα τουρκικά πλοία συνεχίζουν την άγνωστη πορεία τους. Μεταδίδει το καλά πληροφορημένο βρετανικό ραδιόφωνο το οποίο αποτελεί μια ανεμπόδιστη πηγή πληροφόρησης των Κυπρίων τις ημέρες αυτές:

"Στόλος τουρκικών πολεμικών σκαφών ανεχώρησεν από το νότιο λιμένα της Μερσίνας για άγνωστη κατεύθυνση. Ο στόλος, ως ανεφέρεθη, αποτελείται από 30 πλοία περιλαμβανομένων πέντε πολεμικών και μεταγωγικών, τα οποία μεταφέρουν τανκς, φορτηγά και στρατό.

Ανταποκριτές λέγουν ότι τα πλοία ανεχώρησαν κάποια ώρα προηγουμένως, αλλά απηγορεύθη η μετάδοση του απόπλου τους για λίγες ώρες. Υπαρχουν πληροφορίες ότι μερικοί ανταποκριτές που προσπάθησαν να κινηματογραφήσουν την αναχώρηση των πλοίων συνελήφθησαν.

Ο ανταποκριτής του Μπι Μπι Σι μεταδίδει ότι τα σκάφη κατευθύνονται προς τη γενική κατεύθυνση της Κύπρου, αλλά δεν υπάρχει ένδειξη ότι μια επίθεση είναι άμεση.

Στην Κύπρο ο κ. Ντενκτάς δήλωσε ότι η Τουρκία πρέπει να επέμβει στρατιωτικώς, αν αποτύχει η διεθνής διπλωματία. Οι Τουρκοκύπριοι ενισχύουν τις θέσεις τους με πυροβολικό και πολυβόλα, ενώ στις ελληνικές περιοχές για μαζική μεταφορά ενισχύσεων στο δρόμο προς την Κερύνεια".

Περισσότερο ανήσυχος από προηγουμένως τώρα ο κ. Πελίδης φθάνει στη Μύρτου.

Εχει διανύσει τη μισή απόσταση, αλλά δεν έχει αντιληφθεί καμμιά κινητοποίηση του στρατού. Στρίβει προς το στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς στη Μύρτου για να πάρει νεότερες πληροφορίες. Οι στρατιώτες βρίσκονται πιο κοντά στο "Πέντε Μίλι" της Κερύνειας όπου κατευθύνεται. Υπολογζει ότι κάτι θα γνωρίζουν ή θα έχουν φθάσει στο μεταξύ νεότερες οδηγίες, ώστε να γνωρίζει πως να ενεργήσει κι' αυτός.

Καμιά ύποπτη κίνηση δεν διαπιστώνει κι' εδώ. Οι λίγοι στρατιώτες που βρίσκονται μέσα στο στρατόπεδο κινούνται εδώ κι' εκεί νωχελικα και βαριεστημένα, εντελώς φυσιολογικά. Κάποιος στρατιώτης που τον πλησιάζει, τον ρωτά αν θέλει τίποτα, αλλ' αυτός δεν του απαντά. Στρίβει το αυτοκίνητο του, εισέρχεται στον κύριο δρόμο και συνεχίζει την πορεία του προς την περιοχή της Κερύνειας, που βρίσκεται η οικογένειά του.

Παρά τα όσα άκουσε και είδε δεν έχουν καθησυχασθεί οι ανησυχίες του.

Εξω από τη Λάμπουσα σταματά στο τελευταίο μπλόκο πριν φθάσει στο σπίτι που νοικιάζει στην περιοχή του "Πέντε Μιλιού".

- Ελέγχονται τα πάντα, μην ανησυχείτε, του απαντά ένας στρατιωτικός με τον οποίο ανταλλάσσει δυο κουβέντες για την κατάσταση.

Πεπεισμένος -έστω και ανήσυχος- πλέον βάζει μπρος το αυτοκίνητο του. Σε λίγο βρίσκεται στο σπίτι του κοντά στην παραλία στο "Πέντε Μίλι" της Κερύνειας (δέκα περίπου χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας) αλλά με ανάμικτα αισθήματα και φόβους για τη κατάσταση που επικρατεί και προσβλέποντας σε ένα όμορφο Σαββατοκυρίακο κοντά στη θάλασσα.

Σκέφτεται όμως ότι τα τουρκικά πλοία έχουν αναχωρήσει προς άγνωστη κατεύθυνση όπως μεταδίδει και το βρετανικό ραδιόφωνο. Ο Στρατός μας δεν φαίνεται να ανησυχεί και όλοι τον διαβεβαιώνουν ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Η τελευταία σκέψη που περνά από το νου του είναι ότι ίσως να πρόκειται πάλι για μια νέα μπλόφα της Τουρκίας ότι θα εισβάλει στην Κύπρο για να πιέσει τα πράγματα προς την κατεύθυνση που θέλει αυτή. Κάτι τέτοιο είχε κάμει και τον Αύγουστο του 1964, πριν από δέκα χρόνια, κατά την κρίση της Μανσούρας-Κοκκίνων και επαναλήφθηκε το 1967 με την κρίση της Κοφίνου.

Οι απειλές της Τουρκίας ήταν συχνές. Ισως και τώρα να είναι μια νέα απελή, σκέφτεται.

Στο σπίτι του που βρίσκεται λίγες εκατοντάδες μέτρα από το λιμανάκι του "Πέντε Μιλιού", του οποίου δεσπόζει ο Αγιος Ιλαρίωνας, το απόρθητο αυτό φρούριο των Τούρκων στον Πενταδάκτυλο από το 1963. Ενημερώνει για τα γεγονότα και τις ανησυχίες του τη σύζυγο του και τα δυο τους παιδιά και το συγκάτοικο του Στέφανο Χαραλάμπους, που μένει στο ισόγειο του διώροφου σπιτιού.

Ολοι θέλουν να πληροφορηθούν τι συμβαίνει στη Λευκωσία και αλλού. Τους αναφέρει ότι γνωρίζει και τους πληροφορεί ότι η Λευκωσία άρχισε ήδη να εκκενώνεται από το μεσημέρι.

Γιατί με την είδηση του Μπι Μπι Σι για την αναχώρηση των τουρκικών πλοίων από το λιμάνι της Μερσίνας, στη Λευκωσία, οργιάζουν οι φήμες ότι οι Τούρκοι έχουν ήδη φθάσει στην Κύπρο και έχουν αποβιβασθεί. Οι φήμες αναφέρουν ότι πρώτα η απόβαση έγινε στη Κερύνεια και αργότερα στο Βαρώσι. Και οι φήμες διαδίδονται με ριπή οφθαλμού παρά τις προειδοποιήσεις των στρατιωτικών-πραξικοπηματιών ότι θα συλλαμβάνεται οποιοσδήποτε διαδίδει ψευδείς ειδήσεις.

Τα τηλέφωνα που είχαν νεκρωθεί από τη Δευτέρα με την έκρηξη του πραξικοπήματος έχουν συνδεθεί ήδη από την προηγουμένη και έτσι η διάδοση των φημών, που πολλές φορές διοχετεύονται και σκόπημα από ανθρώπους που αντιτίθενται στο πραξικόπημα με σκοπό τη δημιουργία χάους και ανεξέλεγκτης κατάστασης για τους πραξικοπηματίες, γίνεται με γοργό ρυθμό στη Λευκωσία και στις άλλες πόλεις και τα χωριά.

Μέσα στην ένταση που περνά η Κύπρος και το σκοτάδι της ενημέρωσης που υπάρχει αυτές τις μέρες για την πργματική κατάσταση που επικρατεί στο νησί, οι φήμες γίνονται πιστευτές στην κυριολεξία τους, και δεν είναι και τόσο αδικαιολόγητες.

Στη Λευκωσία τα στρατιωτικά αυτοκίνητα κινούνται προς διάφορες κατευθύνσεις πολλές φορές με ιλγγιώδη ταχύτητα. Και η ασυνήθιστη αυτή κίνηση δίνει βάση στις φήμες.

Παράλληλα στη Λευκωσία και το Βαρώσι και σε διάφορα σημεία του νέου δρόμου Λευκωσίας- Βαρωσιού παρατηρούνται ασυνήθιστες κινήσεις ανδρών της Διεθνούς Ειρηνευτικής Δύναμης (ΟΥΝΦΙΚΥΠ).

Ολα αυτά συνδυαζόμενα με τις φήμες για απόβαση των Τούρκων προκαλούν περισσότερη σύγχυση στον απληροφόρητο κυπριακό λαό.

Τι είχε συμβεί στην πραγματικότητα;

Απλούστατα γίνεται αντικατάσταση της ΕΛΔΥΚ. Και για κείνους που δεν το γνωρίζουν μέσα στο όργιο αυτών των φημών για έναρξη τουρκικής εισβολής και των ειδήσεων του Μπι Μπι Σι δίνει περισσότερη τροφή και ενισχύει την αναστάτωση που επικρατεί μέσα σον κόσμο.

Από την άλλη η ασυνήθιστη διακίνηση των στρατιωτικών αυτοκινήτων δεν είναι τυχαία. Ηδη έχει διαταχθεί περιορισμένης έκτασης επιστράτευση μια και τα τουρκικά πλοία έχουν βγει από τους τουρκικούς λιμένες. Ομως, όσο και αν καταβάλλεται προσπάθεια να διατηρηθεί μυστική η επιστράτευση- αν όχι από τους πολίτες τουλάχιστον από τους τούρκους- η διάδοση της απόφασης των πραξικοπηματιών αξιωματικών που ελέγχουν την κατάστααση στο νησί, ενισχύει τους φόβους και τις ανησυχίες των πολιτών, ότι αναμένεται τουρκική εισβολή ή τουλάχιστον λαμβάνονται προληπτικά μέτρα για κάθε ενδεχόμενο.

Οι περισσότεροι κάτοικοι της Λευκωσίας έχουν περάσει δραματικές στιγμές κατά το πραξικόπημα και τις συγκρούσεις του στρατού με αυτούς που δεν υπέκυψαν στη βία των τανκς στο Προεδρικό, τον Κύκκο, την Αρχιεπισκοπή, το Αρχηγείο του Εφεδρικού και το Καϊμαλί ιδιαίτερα.

Στο Καϊμακλί οι εστίες αντίστασης δεν έχουν εκλείψει και το βράδυ της Πέμπτης 18 Ιουλίου, τα άρματα σάρωναν την περιοχή και πυροβολούσαν στον αέρα τρομοκρατώντας τους πολίτες.

Ετσι οι Λευκωσιάτες τουλάχιστον, είναι αναστατωμένοι και η κάθε πληροφορία που υπονοεί νέες συγκρούσεις προκαλεί μέχρι πανικό.

Με την χαλάρωση της διακίνησης των πολιτών η Λευκωσία και οι ακριτικές περιοχές Ομορφίτας, Τράχωνα, Νεάπολης και Καϊμακλίου, που συνορεύουν με τον τουρκικό θύλακα της Λευκωσίας, εκκενώνονται σχεδόν ομαδικά. Οι κάτοικοι θεωρούν σκόπιμο να μετακινηθούν σε φιλικά τους σπίτια σε άλλη πιο ακίνδυνη κατά τη γνώμη τους περιοχή της Λευκωσίας ή και σε άλλες πόλεις και χωριά νοτιότερα προς την ορεινή περιοχή.

Σε πολλούς είναι ακόμη δεν έχουν κλείσει οι πληγές των διακοινοτικών συγκρούσεων του 1958 και του 1963. Και ο φόβος νέων ταραχών και συγκρούσεων, τους σπρώχνει να πάρουν από τώρα τα μέτρα τους καλού, κακού.

Φεύγοντας ο καθένας φροντίζει να ειδοποιήσει και κάποιο συγγενή του ή φίλο του:

- Εμείς φεύγουμε, θα έλθετε μαζί μας;

- Γιατί;

- Δεν άκουσες, έρχονται οι Τούρκοι....

Πολλοί ίσως να διαισθάνονται το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής. Είναι νωπές στη μνήμη τους οι επανειλημμένες προειδοποιήσεις του Προέδορυ Μακαρίου ότι ενδεχόμενη πραξικοπηματική ενέργεια εναντίον της Κυβέρνησης θα ανάψει το πράσινο φως για τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ενώ παράλληλα ακούουν τον πραξικοπηματία "Πρόεδρο" Νικόλαο Σαμψών να προσπαθεί αγωνιωδώς να πείσει τους Τούρκους ότι δεν θα πάθουν τίποτα και τον Ντενκτάς να λέγει τις τελευταίες ώρες ότι αν αποτύχουν οι δεθνείς διαβουλεύσεις θα υπάρξει τουρκική εισβολή στο νησί...