18.7.74:Ο Μακάριος προσφωνεί το ΣυμβούλιοΑσφαλείας, καταγγέλλει την εισβολή της ελληνικής χούντας στηνΚύπρο και απευθύνει έκκληση προς τα μέλη του Σώματος να πράξουν ότι είναι δυνατόν για να θέσουν τέρμα στην ανώμαλη κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Κύπρο

S-2127

18.7.1974: Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΠΡΟΣΦΩΝΕΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ, ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΙ ΑΠΕΥΘΥΝΕΙ ΕΚΚΛΗΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΝΑ ΠΡΑΞΟΥΝ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ ΓΙΑ ΝΑ ΘΕΣΟΥΝ ΤΕΡΜΑ ΣΤΗΝ ΑΝΩΜΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Φθάνοντας στη Νέα Υόρκη στις 18 Ιουλίου 1974 ο κύπριος Πρόεδρος Αρχιεπίσκοπος Μακάριος βρέθηκε αντιμέτωπος με πολλούς δημοσιογράφους που ήθελαν να πληροφορηθούν για την κατάσταση στην Κύπρο και τις σκέψεις του.

Στις δηλώσεις του επετέθηκε και πάλι με δριμύτητα εναντίον της ελληνικής χούντας και είπεν ότι πρόθεση του ήταν να ζητήσει από το Συμβούλιο Ασφαλείας τη λήψη μέτρων ώστε να τεθεί τέρμα στην επέμβαση της Ελλάδας.

Ο Μακάριος ενημερώθηκε από τον Ζήνωνα Ρωσσίδη και τον πρεσβευτή της Δημοκρατίας στην Ουάσιγκτων Νίκο Δημητρίου για ό,τι είχε γίνει στο Συμβούλιο Ασφαλείας μέχρι εκείνη τη στιγμή. Το κλίμα ήταν πολύ ευνοϊκό υπέρ της Κύπρου και του ιδίου.

Στο μεταξύ στα Ηνωμένα Εθνη συνεχίζονταν οι παρασκηνιακές προσπάθειες για την εξεύρεση συμβιβαστικού ψηφίσματος, όπως συνέβαινε σε όλες τις περιπτώσεις. Στις προσπάθειες αυτές γίνονταν επίσης διευθετήσεις για την ομιλία του Μακαρίου, ο οποίος θα μιλούσε ως αρχηγός κράτους.

Το ψήφισμα που ετοιμάστηκε στα παρασκήνια ζητούσε σεβασμό της κυριαρχίας και ανεξαρτησίας της Κύπρου και αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων από τη νήσο.

Στο προσχέδιο του ψηφίσματος γινόταν αναφορά σε ξένες δυνάμεις χωρίς να χαρακτηρίζονται αλλοιώς. Η Ρωσία όμως επέμενε να γίνει αναφορά στις δυνάμεις αυτές.

Η συνεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας είχε προγραμματισθεί για τις 19 Ιουλίου, έκτη ημέρα μετά τη διενέργεια του πραξικοπήματος.

Παρ' όλον ότι τις μέρες εκείνες ήταν περίοδος των διακοπών το Μέγαρο των Ηνωμένων Εθνών έσφιζε από ζωή. Το Κυπριακό, λόγω της αμέσου αναμίξεως δυο χωρών του ΝΑΤΟ, της Ελλάδας και της Τουρκίας και της εμμέσου μιας τρίτης του ιδίου συνασπισμού, της Βρετανίας, παρουσίαζε ιδιαίτερο ενδιαφέρον ιδιαίτερα έπειτα απο τους εκφρασθέντες φόβους για μια ενδεχόμενη επέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο, (όπου βρίσκονταν χιλιάδες τουρίστες) και των προσπαθειών που είχαν αρχίσει ήδη οι ΗΠΑ για να αποσοβήσουν μια σύγκρουση μεταξύ των συμμάχων τους.

Ενα άλλο θέμα που είχαν να ανιμετωπίσουν τα Ηνωμένα Εθνη ήταν εκείνο της αντιπροσωπείας του νέου καθεστώτος της Κύπρου που βρισκόταν ήδη καθ' οδόν προς τα Ηνωμένα Εθνη.

Ο Νίκος Σαμψών έπαυσε ήδη τον αντιπρόσωπο της Κύπρου στον ΟΗΕ Ζήνωνα Ρωσσίδη και τον πρεσβευτή Νίκο Δημητρίου (αδελφό των "υπουργών" Ντίμη και Παντελή Δημητρίου). Αυτοί όμως δήλωσαν ότι δεν ανεγνώριζαν το νέο καθεστώς και ότι εξακολουθούσαν να θεωρούν τους εαυτούς τους ως τους νόμιμους αντιπροσώπους της Κύπρου στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τα Ηνωμένα Εθνη χειρίστηκαν το θέμα με πολλή λεπτότητα. Χωρίς να θίξουν τον Πρόεδρο Μακάριο που τον θεωρούσαν νόμιμο Πρόεδρο και θα προσφωνούσε σε λίγο το Συμβούλιο Ασφαλείας, δεν ήθελαν να συγκρουσθούν όμως και με το νέο καθεστώς, γιατί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα έρχονταν σε επαφή μαζί του μια και διατηρούσαν τόσες δυνάμεις στην Κύπρο.

Γι' αυτό ο Πρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας ανακοίνωσε ότι παρά το γεγονός ότι τούτο αναγνώριζε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ως τον νόμιμο Πρόεδρο θα δεχόταν και την αντιπροσωπεία του νέου καθεστώτος "σαν πρόσωπα αρμόδια για την παροχή πληροφοριών".

Γύρω στις 9 το βράδυ (ώρα Κύπρου) της Παρασκευής 19 Ιουλίου ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έφθασε στην έδρα του ΟΗΕ όπου τον περίμενε ο Γενικος Γραμματέας του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ. Οπως συμβαίνει με τους αρχηγούς κρατών. Ο Μακάριος θα προσφωνούσε το Συμβούλιο Ασφαλείας σε μισή ώρα περίπου.

Αργότερα ο Μακάριος αφηγήθηκε για την υποδοχή αυτή του Γενικού Γραμματέα και τις διευθετήσεις που είχαν γίνει για να προσφωνήσει το Συμβούλιο:

"Οταν έφθασα στο κτίριο του ΟΗΕ με υποδέχθηκε προσωπικά ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών στην είσοδο όπως συμβαίνει με όλους τους εν ενεργεία αρχηγούς κρατών. Ο δρ Βαλντχαϊμ με πληροφόρησε ότι κατά την διάρκεια μιας μυστικής συνεδρίας του Συμβουλίου Ασφαλείας απεφασίσθη ομόφωνα και από τα 15 κράτη μέλη ότι το Συμβούλιο θα με εδέχετο ως τον εν ενεργεία Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Μετά ο δρ Βάλντχαϊμ με ρώτησε έαν θα ήθελα να μιλήσω στο Συμβούλιο Ασφαλείας και να μείνω στην αίθουσα ή κατά πόσον θα ήθελα να έφευγα από την αίθουσα της συνεδρίας ευθύς αμέσως μετά την προσφώνηση μου.

Εφ' όσον ο επόμενος ομιλητής μετά από μένα θα ήταν ο αντιπρόσωπος της χούντας Κωνσταντίνος Παναγιωτάκος και τον είχα ήδη χαρακτηρίσει ως αντιπρόσωπο της ελληνικής χούντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας ο Παναγιωτάκος θα ήταν υποχρεωμένος να απαντήσει. Και επειδή θα αναγκαζόμουν και εγώ να απαντήσω ξανά, εθεώρησα ορθότατο να κάμω την ομιλία μου και μετά να μεταβώ στο γραφείο του Συμβουλίου Ασφαλείας απ' όπου θα παρακολουθούσα τους υπολοίπους ομιλητές.

Ετσι μπήκα στο Συμβούλιο και ενώ ο Πρόεδρος ετοιμαζόταν να πάρη τη θέση του, τα μόνιμα μέλη των 15 κρατών εσηκώθηκαν από τη θέση τους και ιστάμενοι με χειροκροτούσαν, πράγμα που δε ξανάγινε προηγουμένως στην ιστορία του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Το ίδιο έκαμε και το κοινό που παρακολουθούσε την συνεδρία. Σε μια στιγμή δε ότι επί της τάξεως υπεύθυνοι αναγκάστηκαν να επέμβουν για να καθησυχάσουν το πλήθος που συνέχιζε να χειροκροτεί".

Στην ομιλία του ο Πρόεδρος Μακάριος κατάγγειλε και πάλι ανοικτά την επέμβαση της ελληνικής χούντας στην Κύπρο.

Η ομιλία θεωρήθηκε ως καταπέλτης εναντίον των σχεδίων της χούντας στην Κύπρο και την κατηγόρησε ότι με την ενέργεια της στην οποία μετέσχαν και αξιωματικοί που επάνδρωναν την Εθνική Φρουρά και το τμήμα της ΕΛΔΥΚ, παραβίασε κατάφωρα την ανεξαρτησία και κυριαρχία της Κυπριακής Δημοκρατίας και ότι αυτή η παραβίαση θα συνεχιζόταν εφόσον χρόνο οι Ελληνες αξιωματικοί θα συνέχιζαν να βρίσκονται στο νησί.

Ενα απόσπασμα όμως της ομιλίας αυτής του Προέδρου Μακαρίου θεωρήθηκε, λανθασμένα, από τους αντιπάλους του αργότερα και ιδιαίτερα από τον πραξικοπηματία Πρόεδρο Νίκο Σαμψών, ότι αποτελούσε έκκληση στην Τουρκία για να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο.

Είπε στην ομιλία του ο Μακάριος:

"Ποιώ έκκλησιν εις τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να πράξουν ό,τι δύνανται διά να θέσουν τέρμα εις την ανώμαλον κατάστασιν που εδημιουργήθη διά του πραξικοπήματος των Αθηνών.

Καλώ το Συμβούλιον Ασφαλείας να χρησιμοποιήσει όλους τους τρόπους και τα εις την διάθεσιν του μέσα, ώστε η συναγματική τάξις εν Κύπρω και τα δημοκρατικά δικαιώματα του λαού της Κύπρου, να αποκατασταθούν άνευ καθυστερήσεως.

Οπως ήδη έχω δηλώσει, τα γεγονότα εις την Κύπρον δεν αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν των ελλήνων της Κύπρου. Και οι οι τούρκοι της Κύπρου επηρεάζονται επίσης. Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας είναι μια εισβολή και εκ των συνεπειών του θα υποφέρη όλος ο λαός της Κύπρου- έλληνες και τούρκοι".

Αυτό ήτο το επίδικο απόσπασμα της ομιλίας του Προέδρου Μακαρίου που οι πολιτικοί του αντίπαλοι για πολλά χρόνια το χρησιμοποιούσαν εναντίον του.

Η εξήγηση αυτή, όμως, θεωρήθηκε πολύ αυθαίρετη γιατί ο Πρόεδρος Μακάριος μιλώντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ασφαλώς δεν επιζητούσε μια νέα εισβολή για να πλήξει μια άλλη και το χειρότερο από την Τουρκία.

Από την άλλη ο Μακάριος μιλώντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας μιλούσε και σαν εκπρόσωπος όλου του Κυπριακού λαού, ελλήνων και τούρκων, και πίστευε ότι από μια εισβολή της χούντας θα επηρεάζονταν μέχρις ενός βαθμού και τα δικαιώματα των τουρκοκυπρίων.

Επίσης προβαλλεται και μια τρίτη ερμηνεία της θέσης του Μακαρίου: Ο Μακάριος γνωρίζοντας τις πραγματικές δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών και του Συμβουλίου Ασφαλείας ήξερε ότι όταν ζητούσε από αυτό να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που είχε στη διάθεση του, γνώριζε ότι δεν διέθετε στρατιωτικά μέσα επιβολής των απόψεων του, παρά μόνο πολιτικά και οικονομικά, δηλαδή κυρώσεις εναντίον ενός καθεστώτος όπως είχε συμβεί για πολλά χρόνια για παράδειγμα για το ρατσιστικό καθεστώς της Ροδοθεσίας.

Είπε ο Πρόεδρος Μακάριος ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας:

Επιθυμώ κατ' αρχήν να εκφράσω τας θερμοτέρας ευχαριστίας μου προς τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας διά το ζωηρόν ενδιαφέρον το οποίον έχουν επιδείξει διά την κρίσιμον κατάστασιν, η οποια εδημιουργήθη εις Κύπρον μετά το πραξικόπημα το οποίον ωργανώθη υπό του στρατιωτικού καθεστώτος της Ελλάδος και επραγματοποιήθη υπό των ελλήνων αξιωματικών ως και των διοικούντων την Κυπριακήν Εθνικήν Φρουράν. Είμαι ιδιαιτέρως ευγνώμων διότι το Συμβούλιον Ασφαλείας είχε συμφωνήσει να αναβάλη την συνεδρίαν του μέχρι της εδώ αφίξεως μου διά να μου δώση την ευκαιρίαν να ομιλήσω προς αυτό επί των προσφάτων δραματικών γεγονότων εις Κύπρον.

Ο,τι συμβαίνει εις Κύπρον από της παρελθούσης Δευτέρας αποτελεί μίαν πραγματικήν τραγωδίαν. Το στρατιωτικόν καθεστώς της Ελλάδος έχει κραυγαλέως παραβιάσει την ανεξαρτησίαν τς Κύπρου. Χωρίς ίχνος σεβασμού προς τα δημοκρατικά δικαιώματα του Κυπριακού λαού, χωρίς ίχνος σεβασμού προς την ανεξαρτησίαν και την κυριαρχίαν της Κυπριακής Δημοκρατίας η ελληνική χούντα έχει επεκτείνει την δικτατορίαν της εις Κύπρον.

Είναι βεβαίως γεγονός ότι από τινος χρόνου ο σκοπός των καθίστατο φανερός. Ο Κυπριακός λαός είχεν επί μακρόν χρόνον το αίσθημα ότι η ελληνική χούντα ωργάνωνε πραξικόπημα και αυτό το αίσθημα κατέστη εντονώτερον κατά την διάρκειαν των τελευταίων εβδομάδων ό,τε η τρομοκρατική οργάνωσις ΕΟΚΑ Β κατευθυνομένη εξ Αθηνών επανήρχισε τας βιαιοπραγίας.

Εγνώριζον από μακρού χρόνου ότι η παράνομος οργάνωσις είχε τας ρίζας και ετροφοδοτείτο εξ Αθηνών. Ημην ενήμερος ότι οι Ελληνες αξιωματικοί οι οποίοι επανδρώνουν και διοικούν την Εθνικήν Φρουράν εστρατολόγουν μέλη διά την οργάνωσιν και υπεστήριζον αυτήν κατά διαφόρους τρόπους μέχρι του σημείου να φθάση η οργάνωσις μέχρι των αποθηκών οπλισμού της Εθνικής Φρουράς.

Εις τα στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς οι Ελληνες αξιωματικοί δεξήγαγον ανοικτήν προπαγάνδαν υπέρ αυτής της παρανόμου οργανώσεως και μετέτρεψαν την Εθνικήν Φρουράν από όργανον του κράτους εις μέσον ανατρεπτικόν. Οσάκις, κατά καιρούς παρεπονούμην προς τας Αθήνας περί της αναρμόστου διαγωγής των Ελλήνων Αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς η απάντησις ήτο ότι εάν είχον συγκεκριμένας αποδείξεις, όσοι θα ευρίσκοντο ένοχοι θα ανεκαλούντο. Εξ όλης της στάσεως των, εσχημάτισα την αλάνθαστον εντύπωσιν ότι η συνήθης απάντησις των ήτο μία προσποίησις αθωότητος. Προ ολίγων ημερών στοιχεία περιήλθον εις χείρας της κυπριακής αστυνομίας αποδεικνύοντα σαφώς ότι η ΕΟΚΑ Β ήτο εν εξάρτημα του καθεστώτος των Αθηνών.

Χρηματικά ποσά διετίθεντο εξ Αθηνών διά την διατήρησιν της οργανώσεως ταύτης και εδίδοντο ωσαύτως εις αυτήν λεπτομερείς οδηγίαι αναφορικώς με τας ενεργείας της. Τότε έκρινα αναγκαίον να απευθύνω μίαν επιστολήν προς τον Πρόεδρον του ελληνικου καθεστώτος στρατηγόν Γκιζίκην ζητώντας παρ' αυτού να δώση διαταγάς δια την κατάπαυσιν της βίας και αιματοχυσίας υπό της ΕΟΚΑ Β και διά την διάλυσιν αυτής.

Παρακάλεσα ωσαύτως τούτον να ανακαλέση τους υπηρετούντας εις την Εθνικήν Φρουράν Ελληνας αξιωματικούς, προσθέτων ότι σκοπός μου ήτο η μείωσις της αριθμητικής δυνάμεως ταύτης και η μετατροπή της εις όργανον του Κυπριακού κράτους. Ανέμενον απάντησιν. Είχον την εντύπωσιν ότι το καθεστώς των Αθηνών δεν ηυνόει την μείωσιν της δυνάμεως ταύτης και πολύ ολιγώτερον την αποχώησιν των Ελλήνων αξωιμαικών.

Ο Ελλην πρέσβυς εν Κύπρω με επεσκέφθη, εντολή της Κυβερνήσεως του, διά να μου εξηγήση ότι η μείωσις εις την αριθμητικήν δύναμιν της Εθυνικής Φρουράς ή η αποχώρησις των Ελλήνων αξιωματικών θα εξησθένει την άμυναν της Κύπρου εν περιπτώσει κινδύνου εκ Τουρκίας. Τούτο αποτέλει ισχυρισμόν, ο οποίος ακόμη και αν ενεφανίζετο ως λογικός, δεν ήτο πειστικός καθ' ότι εγνώριζον ότι όπισθεν του ισχυρισμού τούτου εκρύπτοντο άλλα συμφέροντα. Απήντησα ότι, όπως εξειλίχθησαν τα πράγματα, θεωρώ τον κίνδυνον εκ Τουρκίας μικρότερον παρά τον κίνδυνον εκ μέρους των. Και απεδείχθη ότι οι φόβοι μου ειδκαιώθησαν.

Το Σάββατον 13 Ιουλίου, συνεκροτήθη εις τας Αθήνας, υπό τη προεδρίαν του Στρατηγού Γκιζίκη συνδιάσκεψις, η οποία διήρκεσεν επί πολλάς ώρας. Εις ταύτην παρέστησαν ο αρχηγός του Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων, ο πρέσβυς της Ελλάδος εν Κύπρω, ο διοικητής της Εθνικής Φρουράς και άλλοι επίσημοι, διά να συζητήσουν το περιεχόμενον της επιστολής μου. Ως εδηλώθη εις σχετικόν ανακοινωθεν εκδοθέν μετά το τέλος της συσκέψεως, η σύσκεψις θα επανελαμβάνετο την Δευτέραν 15 Ιουλίου. Η αναφορά εις το ανακοινωθέν εις δευτέραν σύσκεψιν ήτο απατηλή. Διότι ενώ την Δευτέραν ανέμενον απάντησιν εις την επιστολήν μου, η απάντησις ήλθε και αύτη ήτο το πραξικόπημα.

Κατά την ημέραν εκείνην, επέστρεφον από την θερινήν μου κατοικίαν εις Τρόοδος, όπου διήλθον το Σαββατοκυρίακον και κατά την 8ην πρωϊνήν ευρισκόμην εις το γραφείον μου εις το προεδρικόν Μέγαρον. Μετά ημίσειαν ώραν υπεδεχόμην εις την αίθουσαν υποδοχής ομάδα παιδιών και κορασιων, μελών της ελληνορθοδόξου Νεολαίας του Καϊρου, τα οποία ήλθον εις Κύπρον ως φιλοξενούμενα μου επί τινας ημέρας.

Μόλις είχον χαιρετίσει αυτά, ότε ηκούσθησαν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Εντός δευτερολέπτων οι πυροβολισμοί κατέστησαν συχνότεροι και εν μέλος της προεδρικής φρουράς με επληροφόρησεν ότι τεθωρακισμένα αυτοκίνητα και τανκς διήλθον το περιτοίχισμα και ευρίσκοντο εντός του προαυλίου του προεδρικού Μεγάρου, το οποίον εσείετο από βλήματα όλμων.

Η κατάστασις κατέση συντόμως κρίσιμος. Προσεπάθησα να συνδεθώ τηλεφωνικώς με το ΡΙΚ διά να μεταδώσω ειδικήν από ραδιοφώνου ανακοίνωσιν ότι το προεδρικόν Μέγαρον υφίστατο επίθεσιν, αλλ' αντελήφθην ότι αι τηλεφωνικαί γραμμαί απεκόπησαν.

Ο σφοδρός βομβαρδισμός εμεγάλωνεν ακόμη περισσότερον. Πως εσώθη η ζωή μου φαίνεται ως θαύμα της θείας προνοίας. Οταν ακολούθως ευρέθην εις την περιοχήν της Πάφου απηυθύνθην προς τον λαόν της Κύπρου εκ τινος επιτοπίου ραδιοσταθμού, πληροφορήσας τούτον ότι ζω και ότι θ' αγωνισθώ μετ' αυτού κατά της δικτατορίας την οποίαν προσεπάθει να επιβάλη το ελληνικόν καθεστώς.

Δεν σκοπώ να καταναλώσω τον χρόνον των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας με την προσωπικήν μου περιπέτειαν. Ομως επιθυμώ να προσθέσω ότι κατά την δευτέραν ημέραν της ενόπλου επιθέσεως τα τεθωρακισμένα αυτοκίνητα και τανκς εκινούντο προς την Πάφον, ενώ ταυτοχρόνως μικρόν πολεμικόν σκάφος, της Εθνικής Φρουράς, ήρχισε να βομβαρδίζη την Μητρόπολιν Πάφου, όπου διέμενον. Υπό τας περιστάσεις ταύτας εύρον φρόνιμον να εγκαταλείψω την Κύπρον παρά να πέσω εις χείρας της ελληνικής χούντας.

Είμαι ευγνώμων προς την βρετανικήν Κυβέρνησιν, η οποία διέθεσεν εν ελικόπτερον διά να με παραλάβη εκ Πάφου, να με μεταφέρη εις τας βρεττανικάς βάσεις και εκείθεν δι' αεροπλάνου εις Μάλταν και Λονδίνον. Είμαι επίσης ευγνώμων προς τον ειδικόν αντιπρόσωπον του Γενικού Γραμματέως του ΟΗΕ και τον διοικητή της Ειρηνευτικής Δυνάμεως εν Κύπρω δια το ενδιαφέρον το οποίον επέδειξαν διά την ασφάλειαν μου. Η παρουσία μου εις την αίθουσαν ταύτην του Συμβουλίου Ασφαλείας κατέστη δυνατή χάρις εις την παρασχεθείσαν προς εμέ βοήθειαν υπό της βρετανικής κυβερνήσεως και των αντιπροσώπων του Γενικού Γραμματέως δρος Βαλτνχαϊμ, των οποίων το ζωηρόν ενδιαφέρον δι' εμέ και διά την κρίσιμον κατάστασιν που εδημιουργήθη εν Κύπρω συγκινεί πάσαν χορδήν της καρδίας μου.

Δεν γνωρίζω εισέτι όλας τας λεπτομερείας της Κυπριακής κρίσεως της προκληθείσης υπό του ελληνικού στρατιωτικού κεθεστώτος. Φοβούμαι ότι ο αριθμός των θυμάτων είναι μέγας και ότι αι υλικαι καταστροφαί είναι βαρείαι. Ο,τι οπωσδήποτε αποτελεί το άμεσον ενδιαφέρον μας, επί του παρόντος είναι ο τερματισμός της τραγωδίας.

Οταν έφθασα εις το Λονδίνον, επληροφορήθην το περιεχόμενον ομιλίας του αντιπροσώπου της ελληνικής χούντας εις τα Ηνωμένα Εθνη. Εξεπλάγην διά τον τρόπον με τον οποίον καταβάλλουν προσπαθείας να εξαπατήσουν τη διεθνή κοινήν γνώμην. Χωρίς ερύθημα, η ελληνική χούντα καταβάλλει προσπαθείας να απλοποιήση τη κατάστασιν, ισχυριζομένη ότι δεν ενέχεται εις την ένοπλον επίθεσιν και ότι αι εξελίξεις των τελευταίων ολίγων ημερών αποτελούν εσωτερικόν θέμα των ελληνοκυπρίων.

Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αποδέχονται τους ισχυρισμούς του ελληνικού στρατιωτικού καθεστώτος. Το πραξικόπημα δεν συνέβη υπό τοιαύτας περιστάσεις, ώστε να θεωρήται εσωτερικόν ζήτημα των ελληνοκυπρίων. Aποτελεί καθαρώς εισβολήν έξωθεν κατά κατάφωρον παραβίασιν της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας της Δημοκρατίας της Κύπρου. Το αποκαλούμενον πραξικόπημα ήτο έργο γνωστών ελλήνων αξιωματικών που στελεχώνουν και διοικούν την Εθνικήν Φρουράν. Πρέπει επίσης να τονίσω το γεγονός ότι το Ελληνικόν στρατιωτικόν απόσπασμα (ΕΛΔΥΚ) αποτελούμενον εξ 950 αξιωματικών και οπλιτών και σταθμεύον εν Κύπρω δυνάμει της συνθήκης συμμαχίας διεδραμάτισε πρωταγωνιστικόν ρόλον εις την επιδρομικήν ταύτην υπόθεσιν εναντίον της Κύπρου. Η κατάληψις του αεροδρομίου έξωθι της πρωτευούσης διεξήχθη υπό αξιωματικών και ανδρών της ΕΛΔΥΚ που ήταν εστρατοπεδευμένοι πλησίον του αερολιμένος.

Είναι αρκετόν να δηλώσω επ' αυτού του σημείου ότι μερικαί φωτογραφίαι εμφανιζόμεναι εις τον διεθνή τύπον δεικνύουν τεθωρακισμένα και τανκς ανήκοντα εις το Ελληνικόν απόσπασμα το ευρισκόμενον εις Κύπρον. Εξ άλλου οι Ελληνες αξιωματικοί οι υπηρετούντες εις την Εθνικήν Φρουράν διεύθυνον τας επιχειρήσεις αυτάς. Αυτοί εστρατολόγησαν πολλά μέλη της τρομοκρατικής οργανώσεως ΕΟΚΑ Β την οποίαν εξώπλισαν με όπλα της Εθνικής Φρουράς.

Εάν οι Ελληνες αξιωμτικοί οι υπηρετούντες εις την Εθνικήν Φρουράν δεν ήσαν αναμεμιγμένοι, πως δικαιολογείται το γεγονός ότι μεταξύ των θυμάτων εις τας μάχας περιελαμβάνοντο Ελληνες αξιωματικοί, των οποίων τα λείψανα μετεφέρθησαν εις Ελλάδα διά να ταφούν εκεί; Εάν οι Ελληνες αξιωματικοί δεν διεξήγαγον το πραξικόπημα, πως δικαιολογείται το γεγονός των νυκτερινών πτήσεων ελληνικών αεροπλάνων μεταφερόντων εις Κύπρον προσωπικόν με πολιτικάς ενδυμασίας και αγόντων πίσω εις Ελλάδα νεκρούς και τραυματίας; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το πραξικόπημα ωργανώθη υπό της ελληνικής χούντας και διεξήχθη υπό Ελλήνων αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς και υπό αξιωματικών και ανδρών της Ελληνικής δυνάμεως, η οποία σταθμεύει εις Κύπρον και ως τοιούτον μετεφέρθη υπό του τύπου εις όλην τη υφήλιον.

Το πραξικόπμα εστοίχισε πολλήν αιματοχυσίαν και αφήρεσε πολλάς ζωάς. Αντιμετωπίσθη δι'αποφασιστικής αντιστάσεως των νομικών δυνάμεων ασφαλείς και του ελληνικού λαού της Κύπρου. Δεν δύναμαι μετά βεβαιότητος να είπω ότι η αντίστασις και η αντίδρασις του ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου εναντίον των συνωμοτών θα τερματισθή μέχρι της αποκαταστάσεως της ελευθερίας και των δημοκρατικών δικαιωμάτων του. Ο Κυπριακός λαός ουδέποτε θα υποκύψη εις την δικτατορίαν, παρ' όλον ότι προς στιγμήν η κτηνώδης βίας των τεθωρακισμένων και των τανκς δυνατόν να επικρατήση.

Μετα το πραξικόπημα οι πράκτορες του ελληνικού κεθεστώτος εν Κύπρω διώρισαν έναν καλώς γνωστόν κακούργον, τον Νίκον Σαμψών, ως Πρόεδρον, ο οποίος ακολούθως διώρισεν ως υπουργούς γνωστά στελέχη και υποστηρικτάς της τρομοκρατικής οργανώσεως ΕΟΚΑ Β.

Δυνατόν να υποστηριχθή ότι ό,τι συνέβη εν Κύπρω είναι μία επανάστασις και ότι μα Κυβέρνησις εγκαθιδρύθη επαναστατικώ δικαίω. Αυτή δεν είναι η περίπτωσις. Δεν έγινεν επανάστασις εις Κύπρον, η οποία θα ηδύνατο να θεωρηθή ως μία εσωτερική υπόθεσις. Ητο μία εισβολή, η οποία παρεβίασε την ανεξαρτησίαν και την κυριαρχίαν της δημοκρατίας. Και η εισβολή συνεχίζεται εφ' όσον υπάρχουν Ελληνες αξιωματικοί εις Κύπρον. Τα αποτελέσματα της εισβολής θα είναι καταλυτικά διά την Κύπρον, εάν δεν υπάρξη επάνοδος εις την συνταγματικήν ομαλότητα και εάν αι δημοκρατικαί ελευθερίαι δεν αποκατασταθούν.

Διά να παραπλανήση την διεθνή κοινή γνώμην, το στρατιωτικόν κεθεστώς της Ελλάδος ανεκοίνωσε χθες την σταδιακήν αντικατάστασιν των Ελλήνων αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι η αντικατάστασις των αλλ' η αποχώρησις των. Η χειρονομία της ανακλήσεως έχει την έννοιαν της παραδοχής ότι οι Ελληνες αξιωματικοί, οι υπηρετούντες τώρα εις την Εθνικήν Φρουράν, ήσαν εκείνοι οι οποίοι διεξήγαγον το πραξικόπημα. Αυτοί οι αξιωματικοί οπωσδήποτε, δεν ενήργησαν εξ ιδίας πρωτοβουλίας, αλλά κατόπιν οδηγιών εξ Αθηνών. Ούτω η Εθνική Φρουρά θα παρέμενεν πάντοτε εν όργανον εις χείρας του στρατιωτικού καθεστώτος και είμαι βέβαιος ότι τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας αντιλαμβάνονται αυτό το παιγνίδι.

Δυνατόν να λεχθή ότι ήτο η κυπριακή Κυβέρνησις η οποία προσεκάλεσε τους Ελληνας αξιωματικούς διά να επανδρώσουν την Εθνικήν Φρουράν. Λυπούμαι να είπω ότι ήτο σφάλμα να δώσω εις αυτούς τόσην εμπιστοσύνην. Κατεχράσθησαν αυτήν την εμπιστοσύνην και αντί να βοηθήσουν εις την προστασίαν της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητος της νήσου, αυτοί οι ίδιοι κατέστησαν επιδρομείς.

Είμαι υποχρεωμένος να είπω ότι η πολιτική του στρατιωτικού καθεστώτος εν Ελλάδι έναντι της Κύπρου και ιδιαιτέρως έναντι των Ελλήνων της Κύπρου υπήρξεν ανειλικρινής επιθυμώ να τονίσω ότι ήτο διπλοπρόσωπος πολιτική.

Επί τινα χρόνον διεξήγοντο συνομιλίαι μεταξύ των Ελλήνων και των τούρκων της Κύπρου προς εξεύρεσιν ειρηνικής λύσεως του Κυπριακού προβλήματος, το οποίον πολλάκις απησχόλησε το Συμβούλιον Ασφαλείας και την γενικήν συνέλευσιν των Ηνωμένων Εθνών. Ο εκπρόσωπος του γενικού γραμματέως και δυο συνταγματολόγοι εξ Ελλάδος και Τουρκίας παρηκολούθουν τας συνομιλίας. Το Συμβούλιον Ασφαλείας επανειλημμένως δις του έτους ανενέωνε την θητείαν της ειρηνευτικής δυνάμεως εν Κύπρω εκφράζον εκάστην φοράν την ελπίδα διά μίαν σύντομον λύσιν του προβλήματος.

Δεν δύναται να λεχθή ότι η μέχρι τούδε πρόοδος των συνομιλιών υπήρξεν ικανοποιητική. Αλλά πώς ηδύνατο να υπάρξη πρόοδος εις τας συνομιλίας όταν η πολιτική περί Κύπρου του καθεστώτος των Αθηνών ήτο διπλοπρόσωπος; Είχε συμφωνηθή υφ' όλων των ενδιαφερομένων μερών ότι αι συνομιλίαι δεξήγοντο εις βάσιν την ανεξαρτησίαν.

Το καθεστώς των Αθηνών επίσης συνεφώνησεν εις αυτό και πολλάκις ο Ελλην υπουργός Εξωτερικών εδήλωσεν ότι η θέσις της Ελλάδος επί του θέματος ήτο σαφής. Εάν ούτως είχον τα πράγματα, πως το στρατιωτικόν καθεστώς της Ελλάδος ίδρυσε και υπεστήριξε την τρομοκρατικήν οργάνωσιν της ΕΟΚΑ Β της οποίας σκοπός εδηλώθη ότι ήτο η ένωσις της Κύπρου μετά της Ελλάδος και της οποίας τα μέλη απεκάλουν εαυτούς "Ενωτικούς"

Εντός των στρατοπέδων της Εθνικής Φρουράς οι Ελληνες αξιωματικοί συνεχώς με κατηγορούν ότι αν και η ένωσις ήταν εφικτή, η πραγματοποίησις της υπονομεύεται υπ' εμού. Οταν τους υπενθυμίζετο ότι η Ελλάς είχε καταστήσει την θέσιν της καθαρήν επ' αυτού και ότι αυτή υπεστήριζε την ανεξαρτησίαν η απάντησις των ήτο ότι δεν έπρεπε να δίδεται προσοχή εις τους λόγους των διπλωματών. Υπό τοιαύτας συνθήκας πως ήτο δυνατόν διά τας συνομιλίας να καταλήξουν εις θετικόν αποτέλεσμα; Η διπλοπρόσωπος πολιτική του ελληνικού καθεστώτος ήτο εν των βασικών εμποδίων εις την πρόοδον των συνομιλιών.

Υπό τας περιστάσεις αίτινες έχουν δημιουργηθή εις Κύπρον, δεν δύναμαι να προϊδω την προοπτικήν συνομιλιών. Θα έλεγον μάλλον ότι ουδεμία τοιαύτη προοπτική υπάρχει. Συμφωνία εις την οποίαν θα κατέληγαν αι συνομιλίαι θα εστερείτο αξίας διότι υπάρχει εκλελεγμένη ηγεσία να επιληφθή του θέματος. Το πραξικόπημα του στρατιωτικού καθεστώτος της Ελλάδος συνιστά ανάσχεσιν της προόδου των συνομιλιών προς λύσιν. Επί πλέον, θα είναι μία συνεχής πηγή ανωμαλίας εις Κύπρον, αι συνέπειαι της οποίας θα είναι βαρείαι και θα έχουν προεκτάσεις εάν η κατάστασις επιτραπή να συνεχισθή έστω επί βραχύ διάστημα.

Ποιώ έκκλησιν εις τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας να πράξουν ό,τι δύνανται διά να θέσουν τέρμα εις την ανώμαλον κατάστασιν που εδημιουργήθη διά του πραξικοπήματος των Αθηνών.

Καλώ το Συμβούλιον Ασφαλείας να χρησιμοποιήσει όλους τους τρόπους και τα εις την διάθεσιν του μέσα, ώστε η συναγματική τάξις εν Κύπρω και τα δημοκρατικά δικαιώματα του λαού της Κύπρου, να αποκατασταθούν άνευ καθυστερήσεως.

Καθώς έχω ήδη δηλώσει, τα γεγονότα εις Κύπρον δεν αποτελούν εσωτερικήν υπόθεσιν των Ελλήνων της Κύπρου. Οι τούρκοι της Κύπρου επηρεάζονται επίσης. Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας είναι μία εισβολή και εκ των συνεπειών της θα υποφέρη όλος ο λαός της Κύπρου. Αμφότεροι έλληνες και τούρκοι. Τα Ηνωμένα Εθνη έχουν μίαν ειρηνευτικήν δύναμιν σταθμεύουσαν εις Κύπρον. Δεν είναι δυνατόν ο ρολος αυτής της ειρηνευτικής δυνάμεως να είναι αποτελεσματικός υπό συνθήκας στρατιωτικού πραξικοπήματος το Συμβουλιον Ασφαλείας πρέπει να καλέση το στρατιωτικόν καθεστώς της Ελλάδος να ανακαλέση εκ Κύπρου τους Ελληνας αξιωματικούς τους υπρηρετούντας εις την Εθνικήν Φρουράν και να θέση τέρμα εις την εισβολήν αυτού εις Κύπρον.

Πιστεύω ότι με όσα εξέθεσα ενώπιον σας, σας έδωσα μίαν εικόνα της καταστάσεως. Δεν έχω αμφιβολίαν ότι μία κατάλληλος απόφασις του Συμβουλίου Ασφαλείας θα θέση τέρμα εις την εισβολήν και θα αποκαταστήση την παραβιασθείσαν ανεξαρτησίαν της Κύπρου και τα δημοκρατικά δικαιώματα του λαού της Κύπρου".

Ομως η συνέχεια ήταν ακόμα πιο δραματική καθώς απάντησε στον Πρόεδρο Μακάριο ο πρέσβυς της χούντας Κωνσταντίνος Παναγιωτάκος.