Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου

image

Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.

Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

papademetris-pΜοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

16.7.1974: Ο Νίκος Σαμψών αναφέρει στις "αναμνήσεις "του ότι ο ίδιος διέταξε την Εθνική Φρουρά να μη βάλει εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ενώ αυτός αναχωρούσε από την Πάφο με ελικόπτερο για να μεταβεί στο εξωτερικό κι' έτσι σώθηκε.

S-2105

16.7.1974: Ο ΝΙΚΟΣ ΣΑΜΨΩΝ ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΣΤΙΣ "ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ" ΤΟΥ ΟΤΙ Ο ΙΔΙΟΣ ΔΙΕΤΑΞΕ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ ΝΑ ΜΗ ΒΑΛΕΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΕΝΩ ΑΥΤΟΣ ΑΝΑΧΩΡΟΥΣΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΦΟ ΜΕ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΟ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΤΑΒΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ, ΚΙ ΕΤΣΙ ΣΩΘΗΚΕ

Ο Νίκος Σαμψών παρέμεινε στην "προεδρία" της Δημοκρατίας ως πραξικοπηματίας Πρόεδρος, για επτά μέρες μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974, έζησε δηλαδή όλη τη δίνη του πραξικοπήματος και της πρώτης φάσης της τουρκικής εισβολής και παρέδωσε την εξουσία στον Γλαύκο Κληρίδη το απόγευμα της 23ης Ιουλίου 1974 όταν πια είχε συμφωνηθεί κατάπαυση του πυρός και από τούδε και στο εξής θα αναλάμβαναν οι πολιτικοί για να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις.

Γι' αυτές τις μέρες (κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος και όχι της εισβολής) ο Νίκος Σαμψών παρέθεσε όσα είχε κάμει, καθώς βρισκόταν στην εξουσία, στο αφήγημά του στην εφημερίδα του ΜΑΧΗ στις 6 Οκτωβρίου 1974 (4 συνέχειες) κάτω από τον τιτλο "γιατί δέκτηκα την προεδρίαν".

Στη συνέχεια πιο κάτω ακολουθούν οι αναμνήσεις του Νίκου Σαμψών από την ώρα μετά την μετάδοση του διαγγέλματος του από το ραδιόφωνο του ΡΙΚ μετά την ανάληψη της προεδρίας στις 15 Ιουλιου 1974:

"Επέστρεψα ακολούθως (από το ΡΙΚ) εις το ΓΕΕΦ. Εζήτησα να κατατοπισθώ επί του θέματος της συμπεριφοράς προς τους συλληφθέντας.

Με διαβεβαίωσαν ότι άπαντες οι συλληφθέντες ετύγχανον πολιτισμένης συμπεριφοράς. Διά να ελέγξω τούτο διέταξα να οδηγηθή εις το γραφείον μου, ο συλληφθείς Λοχαγός του Εφεδρικού Σώματος, παλαιός συναγωνιστής μου κ. Ευτύχιος Σαλάτας. Πραγματικώς σε μισήν ώραν ο λοχαγός Σαλάτας ευρίσκετο εις το γραφείον μου. Παρεμείναμεν μόνοι μας μέσα εις το γραφείον. Τον ρώτησα εάν έχει κακοποιηθή και οιονδήποτε τρόπον. Με διεβεβαίωσεν ότι ουδείς τον εκακοποίησε και ότι η συμπεριφορά των φρουρών του ήτο άψογος. Επίσης με επληροφόρησεν ότι άπαντες οι αξιωματικοί του εφεδρικού που ευρίσκοντο μαζί του ετύγχανον της ιδίας καλής και πολιτισμένης συμπεριφοράς. Τον διαβεβαίωσα ότι ουδείς εκ του εφεδρικού, είτε ήτο αξιωματικός, είτε απλός αστυφύλακας θα επάθαιναν το παραμικρόν.

Σφίξαμε εγκάρδια τα χέρια και έδωσα εντολή να μεταφερθή εν ασφαλεία εις το στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς όπου εκρατείτο μαζί με τον κ. Πανταζή και άλλους αξιωματικους του Εφεδρικού.

Οταν έφυγεν από το γραφείο μου ο λοχαγός Ευτύχιος Σαλάτας, εισήλθε κάποιος αξιωματικός και με πληροφορόρησε ότι η αντίστασις των πρακρατικών ομάδων εκδηλωνόταν μόνον σε μερικά σημεία της Λευκωσίας. Επίσης μου ανέφερεν ότι η Εθνική Φρουρά βρήκεν αρκετά ελαφρά όπλα που κατείχαν οι παρακρατικοί.

Εδωσα εντολές όπως ληφθή ειδική μέριμνα όπως οι υπηρετήσαντες εις το Τμήμα Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων, ιδιαίτερα της Λευκωσίας να τύχουν ανθρωπιστικής μεταχειρίσεως και να μην κακοποιηθούν. Οταν ανέφερα ιδιαιτέρως της Λευκωσίας ωφείλετο εις το γεγονός ότι η κακοποίησις προσώπων που συλλαμβάνοντο από το προηγούμενο καθεστώς, ελάμβανε χώραν, σύμφωνα με τις καταγγελίες, εις το τμήμα Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων της Πύλης Πάφου Λευκωσίας. Απεδείχθη εκ των πραγμάτων ότι η εντολή μου εξετελέσθη και ουδείς εκ των βαρυνομένων με βασανιστήρια εκακοποιήθη ή εφονεύθη.

Ολίγον αργότερα, ο υπεύθυνος αξιωματικός πληροφοριών με επληροφόρησεν ότι άπαντες οι άνδρες και αξιωματικοί του Τμήματος Ανιχνεύσεως Εγκλημάτων Λευκωσίας είχαν συλληφθή πλην του αστυνόμου κ. Κύπρου Μουρουζίδη, προϊσταμένου του τμήματος και του υφισταμένου του κ. Α. Σεϊμένη, οι οποίοι ως ανεφέρθη εκρύβοντο.

Μου ανεφέρθη επίσης ότι είχε μεταφερθή εις τον Αστυνομικόν Σταθμόν Αμμοχώστου ο βουλευτής κ. Τάσσος Παπαδόπουλος.

Αμέσως έδωσα ρητήν εντολή όπως ο κ. Τάσσος Παπαδόπουλος προστατευθή και να μη θεωρηθή ως συλληφθείς. Απλώς να παραμείνη φιλοξενούμενος σε γραφείον του σταθμού Αμμοχώστου διά δύο τρεις ημέρες διά λόγους ασφαλείας του και να τύχη οιασδήποτε δυνατής εξυπηρετήσεως. Ο κ. Παπαδόπουλος είχε μεταφερθή εις τον αστυνομικόν σταθμόν Αμμοχώστου, ενωρίς την πρωϊαν φυσικά πριν αναλάβω την εξουσίαν.

Ξέχασα να αναφέρω ότι ευθύς ως ωρκίσθηκα και αφού δέχθηκα τα συγχαρητήρια των παρισταμένων έδωσα αυστηρές διαταγές όπως μη συλληφθή ουδείς κομμουνιστής ηγέτης, βουλευτής ή ενεργόν μέλος του ΑΚΕΛ, της ΕΔΕΝ, της ΠΕΟ ή των άλλων αριστερών οργανώσεων. Και ανέθεσα εις δύο αξιωματικούς της Εθνικής Φρουράς εις των οποίων ήτο Κύπριος, να αναλάβουν υπευθύνως να ελέγχουν συνεχώς όπως τηρηθή η διαταγή μου.

Επί τούτου ενημέρωσα τον υπεύθυνον αξιωματικόν που εφαίνετο ότι ηγείτο του πραξικοπήματος. Ούτος συνεφώνησε μαζί μου και επέστησα την προσοχήν των υφισταμένων του, να εκτελέσουν εις το ακέραιον την δοθείσαν εντολήν μου. Πράγματι ουδείς εκ των ηγετών του ΑΚΕΛ και των άλλων αριστερών οργανώσεων είχε συλληφθή ή καν ενοχληθή.

Ολίγον αργότερον μου ανεφέρθη ότι εις την περιοχήν Καρβνουνά συνελήφθη η σύζυγος του βουλευτού κ. Βάσου Λυσσαρίδη. Αμέσως έδωσα και πάλιν ρητήν διαταγήν όπως τύχη πεπολιτισμένης συμπεριφοράς και όπως τελικώς μεταφερθή εις την Λευκωσίαν και απολυθή. Πράγμα που έγινε.

Μόλις τελείωσα με την υπόθεσιν της κ. Βαρβάρας Βάσου Λυσσαρίδη, επελήφθην της υποθέσεως δύο αξιωματικών του εφεδρικού Σωματος. Ηρνούντο να μεταφερθούν εις τες φυλακές διότι ισχυρίζοντο ότι ήσαν μέλη της ΕΟΚΑ Β και διότι έδιδαν πληροφορίες εις εν λόγω οργάνωσιν. Μάλιστα παρουσιάσθησαν και τα μέλη που τους ώρκισαν εις την οργάνωσιν και επιβεβαίωσαν τους ισχυρισμούς τους.

Η υπόθεσις τελικώς έφθασε κοντά μου, διότι ουδείς έπαιρνε την ευθύνην. Ανευ ενδοιασμού διέταξα να τους κλείσουν εις τες Κεντρικές Φυλακές μαζί με τους άνδρες του εφεδρικού και εδήλωσα ότι ο Νόμος θα εφαρμοζόταν δι' όλους. Επρόσθεσα δε ότι ανέλαβα Πρόεδρος ολοκλήρου του λαού και όχι της μιας πλευράς.

Ανακοίνωσα ωσαύτως ότι από της επομένης θα διέτασσα ή εξετασθή η περίπτωσις εκάστου συλληφθέντος και όποιος δεν εβαρύνετο με οιονδήποτε έγκλημα θα απελύετο.

Μόλις ετελείωσα και με την υπόθεσιν εκείνην των δυο αξιωματικών του εφεδρικού που ήταν μέλη της ΕΟΚΑ Β κάλεσα τον κ. Παρισσινόν και συνεργασθήκαμε. Ζήτησα τες συμβουλές του διά το θέμα του Υπουργικού Συμβουλίου. Ανταλλάξαμεν απόψεις.

Ενώ συζητούσαμε με τον κ. Ανδρέα Παρισσινόν, ο Ταγματάρχης υπασπιστής μου, αφού κτύπησε την πόρτα, εισήλθεν εις το γραφείον μου. Εχαιρέτησεν στρατιωτικά και μου είπε τα εξής: "Κύριε Προεδρε έχω να σας αναφέρω ότι σε λίγο θα σας δη ένας αξιωματικός, ο οποίος θα σας δώση τα ονόματα των προσώπων που επιθυμούμεν να γίνουν Υπουργοί". Τον ηυχαρίστησα διά την πληροφορίαν και εξήλθεν του γραφείου.

Ο κ. Ανδρέας Παρισσινός συνέχιζε να αρνήται το Υπουργικόν αξίωμα. Καλά του είπα, διά το θέμα σου, θα μιλήσωμεν αύριον. Τώρα ας ασχοληθούμεν με τους άλλους. Του είπα ότι σκόπευα να προτείνω εις τον παλαιόν λαμπρόν αγωνιστήν και Δικηγόρον εκ Πάφου κ. Γιαννάκη Δρουσιώτη να αναλάβη το Υπουργείον Εργασίας. Είπαμεν με τον κ. Παρισσινόν ότι η Κυβέρνησις έπρεπε να αποτελείτο από όλες τες παρατάξεις. Τες Εθνικόφρονες επί του παρόντος τουλάχιστον.

Και βάσει του διαγγέλματος μου, περί ενότητος του λαού μας, απεφάσισα να δώσω Υπουργεία σε τρία μέλη του Ενιαίου Κόμματος. Εις ένα της Προοδευτικής Παρατάξεως, δύο της Ενωτικής Παρατάξεως. Μου υπέδειξεν ο κ. Ανδρέας Παρισσινός ότι σε ένα μήνα έπρεπε να κάμω ανασχημτισμόν της Κυβερνήσεως, πράγμα που δέχθηκα.

Μέσα εις το μυαλό μου είχε ξεκαθαρίσει το θέμα της εκλογής των δύο εκ των τριών Ενιαίων που θα τους πρότεινα να αναλάβουν Υπουργεία. Ηταν οι δικηγόροι βουλευτές κ.κ. Ανδρεας Νεοεκλέους εκ Λεμεσού και Παναγιώτης Δημητρίου εκ Λευκωσίας.

Παρεκάλεσα τον κ. Ανδρέα Παρισσινόν και κρατούσεν σημειώσεις ονομάτων και των Υπουργείων. Από την Ενωτικήν Παράταξιν επέλεξα τους δικηγόρους κ.κ. Κώσταν Αδαμίδην και Κυριάκον Σαβεριάδην.

Ενώ συζητούσαμεν εκτύπησεν η πόρτα του γραφείου μου. Ο Ταγματάρχης μου παρουσίασεν έτερον αξιωματικόν, εντελώς άγνωστον μου, ο οποίος μου παρουσίασε τα ονόματα των προσώπων που ήθελαν οι στρατιωτικοί να υπουργοποιήσω. Ηταν οι ακόλουθοι κ.κ. Παντελής Δημητρίου, Υπουργός Εσωτερικών και Αμύνης, Αρης Χατζηγεωργίου Υπουργός Εμπορίου, Σάββας Αντωνίου εις Υπουργείον που θα συμφωνούσαμεν και Παύλος Παυλάκης Υπουργός Οικονομικών.

Παρεκάλεσα τον κ. Ανδρέα Παρισσινόν να πάρη σημειώσεις. Οταν τούτο εγένετο ανέφερα εις τον αξιωματικόν ότι επεθύμουν να κρατήσω διά χρονικό διάστημα τα Υπουργεία Εσωτερικών και Αμύνης, ώστε να δύναμαι να ελέγχω, διότι γνώριζα πρόσωπα και πράγματα εις όλην την Κύπρον.

Μου απήντησεν ότι δυστυχώς δεν μπορούσα να αφήσω τα εν λόγω Υπουργεία άνευ Υπουργού και ότι ο κ. Παντελής Δημητρίου ευρίσκετο ήδη εις το ΓΕΕΦ. Επρόσθεσεν ότι ως Πρόεδρος μπορούσα να ελέγχω τα πάντα.

Εν τω μεταξύ ο κ. Παρισσινός εξήλθεν του γραφείου διά να επικοινωνήση με τα πρόσωπα που είχα εγώ επιλέξειι.

Σε λίγον ήλθεν εις το γραφείον μου ο κ. Παντελής Δημητρίου. Με συνεχάρη και μου ανέφερεν ότι ήτο εις την διάθεσιν μου. Φαινόταν ότι γνώρζεν ότι θα ορκιζόταν ως Υπουργός Εσωτερικών και Αμύνης. Συζητήσαμε το θέμα και τον παρεκάλεσα να αναλάβη άλλον Υπουργείον. Επέμεινεν όμως. Και είχα δώσει τον λόγον μου. Ετσι άφησα το θέμα ανοικτόν. Ρώτησα την συμβουλήν του δια το Υπουργείον Εξωτερικών. Και ο κ. Παντελής Δημητρίου μου εισηγήθη τον εκ Λάρνακος κ. Ντίμην Δημητρίου. Τον γνώριζα καλώς. Είναι πολύ μορφωμένος άνθρωπος και με πολλές διεθνείς σχέσεις. Ητο ακόμη μέλος του Εκατονταμελούς Συμβουλίου του Ενιαίου Κόμματος.

Ενώ συζητούσαμεν με τον κ. Παντελήν Δημητριου, μας διέκοψαν και μου ανήγγειλαν ότι ο λοχαγός του εφεδρικού Σώματος κ. Τάκης Τσαγγάρης είχεν παραδοθή μαζί με τους άνδρες του. Και πάλιν επανέλαβα τη διαταγή μου να μην κακοποιηθή, τόσον ο ίδιος όσο και οι άνδρες του. Εδωσα μάλιστα διαταγήν να τον μεταφέρουν στο γραφείον μου. Διά τους άνδρες του είπα να τους μεταφέρουν εις τες Κεντρικές Φυλασκές.

Διέκοψα δε τη συνομιλία μου με τον κ. Παντελήν Δημητρίου και του είπα ότι θα τον έβλεπα την επομένην. Με ενδιέφερεν πολύ ο λοχαγός κ. Τάκης Τσαγγάρης. Ητο παλαιός φίλος και ήμουν ο πρώτος κουμπάρος εις τον γάμον του.

Εξω από το γραφείον μου ήκουσα φωνές. Εξήλθα του γραφείου μου και ευρέθηκα προ του εξής περιστατικού. Πέντε άτομα, όλοι Κύπριοι, κρατούσαν και έσπρωχναν ένα άτομο με γένια. Είχε συλληφθή από τους προαναφερθέντες. Ητο φοβισμένος πολύ. Μου ήτο εντελώς άγνωστο πρόσωπον. Οι πέντε μόλις ήνοιξαν η πόρτα του γραφείου μου και εξήλθα τον έσπρωξαν μέσα εις το γραφείον. Επρόσεξα ότι ο συλληφθείς ήτο χωρίς παπούτσια. Φαίνεται ότι οι πέντε νεαροί που τον συνέλαβαν δεν με γνώριζαν ή δεν με ανεγνώρισαν. Μπήκα και εγώ εις το γραφείον. Παρέμεινα μερικά δευτερόλεπτα να παρακολουθώ. Οφείλω να ομολογήσω ότι τον απειλούσαν, διά να τους πη πού είχεν κρυμμένα όπλα.

Τότε με δυνατήν φωνήν τους διέταξα να τον αφήσουν ήσυχον και να εξέλθουν από το γραφείον. Αυτοί όμως δεν υπήκουσαν. Τότε ηναγκάσθην να τραβήξω το περίστροφον μου, που είχα πάρει μετά την ορκωμοσίαν μου ως Προέδρου, και να το στρέψω εναντίον τους. Με δυνατήν φωνήν τους εγνωστοποίησα την ταυτότητα μου και διέταξα να εξέλθουν πάραυτα του δωματίου. Με κατεβασμένα τα κεφάλια υπήκουσαν.

Είπα εις τον κρατούμενον να καθήση. Του προσέφερα τσιγάρον και τον ρώτησα να μου πη το ονομά του. Ητο ο Μάριος Τεμβριώτης, από την Πάφον, αδελφός του γνωστού εις Κτήμα Μακαριακού παράγοντος Μίκη Τεμπριώτη και Γενικός Γραμματεύς της Σοσιαλιστικής Νεολαίς του Κομματος του κ. Βάσου Λυσσαρίδη.

Λόγω του ότι ούτος ήτο ξυπόλυτος, φαίνεται ότι τον είχαν πατίση εις το πόδι, διότι από κάποιο δάκτυλο του έτρεχεν αίμα. Κτύπησα το κουδούνι του γραφείου. Εισήλθεν αμέσως ο φρουρός στρατιώτης. Ρώτησα τότε τον Μάριον Τεμπριώτη, εάν ήθελε καφέ και πως έπινε τον καφέ του. Παρήγγειλα και εγώ ένα καφέ. Είπα επίσηε εις τον στρατιώτη να στείλη τον αρχίατρον της Εθνικής Φρουράς, διά να περιποιηθή το αιμάσσον δάκτυλο του Μάριου Τεμπριώτη.

Προηγουμένως είχα διατάξη τον Ταγματάχην υπασπιστήν μου, όπως αφοπλίση τους πέντε, που είχαν παρακούση, τη διαταγή μου. Επίσης είπα να τους θέσουν εις απομόνωσιν.

Πραγματικώς σε λίγον έφθασεν εις το γραφείον μου ο αρχίατρος της Εθνικής Φρουράς, ο οποίος περιποιήθηκε με στοργήν το αιμάσσον δάκτυλον του Τεμπριώτη. Ο τελευταίος έμεινε μαζί μου εις το γραφείον μου μέχρι που έφθασε ο λοχαγός του εφεδρικού κ. Τάκης Τσαγγάρης. Κάλεσα τότε τον Ταγματάρχην Υπασπιστήν μου και παρέδωσα σ' αυτόν τον

Μάριον Τεμπριώτη, με ρητήν εντολήν ουδείς να τον ενοχλήση.

Ο λοχαγός του Εφεδρικού κ. Τάκης Τσαγγάρης συνωμίλησεν μαζί μου επ' αρκετόν. Είμεθα φίλοι και κουμπάροι. Τον διαβεβαίωσα ότι ουδέν είχε να φοβηθή. Του είπα μάλιστα ότι ήτο κάτω από την προσωπική μου προστασίαν. Τον ηρώτησα εάν ήθελε να τον στείλω μαζί με τον Ταγματάχην Παντελάκη Πανταζή και τους άλλους αξιωματικούς του Εφεδρικού. Μου απήντησε καταφατικά. Τέλος σφίξαμε εγκαρδίως τα χέρια και ο λοχαγός του εφεδρικού απεστάλη εις το στρατόπεδον της Εθνικής Φρουράς που ήδη ευρίσκετο ο Ταγματάρχης Πανταζής και άλλοι αξιωματικοί του Εφεδρικού.

Εν συνεχεία ο αξιωαματικός πληροφοριών με πληροφόρησεν ότι εις την Λεμεσόν εδολοφονήθη εν ψυχρώ Ταγματάρχης της Εθνικής Φρουράς και ότι εις τον Αστυνομικόν σταθμόν Λεμεσού εκρατούντο ως όμηροι και απειλούντο με εκτέλεσιν αξιωματικοί εξ Ελλάδος μεταξύ των οποίων και ο Συνταγματάρχης Στρατιωτικός Διοικητής Λεμεσού. Ανεφέρθησαν ωσαύτως και άλλες περιπτώσεις επιθέσεων εναντίον αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς.

Ολίγον αργότερον ο ίδιος αξιωματικός μου ανεκοίνωσεν ότι το ΚΕΝ Πάφου κατελήφθη υπό οπαδών των Μακαρίου και Λυσσαρίδη και αφηρέθη ο οπλισμός. Επίσης συνελήφθησαν άπαντες οι υπηρετούντες εκεί ελλαδίτες αξιωματικοί συμπεριλαμβανομένου του Συνταγματάρχου Στρατιωτικού Διοικητού Πάφου και εκρατούντο ως όμηροι. Επρεπε πάση θυσία να αποφευχθή η άσκοπος αιματοχυσία.

Εσπευσα και συνάντησα τον νέον αρχηγόν της Αστυνομίας κ. Μιχαλάκην Παντελίδην, εις το γραφείον του. Τον διέταξα όπως φροντίση διά την αποφυγήν της αιματοχυσίας, διά της χρησιμοποιήσεως πειθούς εις τους αστυνομικούς που κρατούσαν ομήρους τους Ελλαδίτες αξιωματικούς.

Επίσης ανέφερα ότι έπρεπε να αναλάβη ο ίδιος όπως προσταστευθούν οι διάφοροι ηγέτες των διαφόρων μακαριακών ομάδων ως ο Κορνήλιος, ο Αγγελος ο Κομμωτής, ο Πραξιτέλης Βογαζιανός, ο Δώρος Ηλία, γνωστός ως Ψημολοφίτης και άλλοι.

Ο κ. Μιχαλάκης Παντελιδης ανέλαβε μετά ζήλου το ανατεθέν εις αυτόν έργον. Ουδείς εκ των προαναφερθέντων έπαθεν τίποτε. Μόνον ο Κορνήλιος δεν είχε συλληφθή, διότι επρόλαβεν και εκρύβη. Απαντες επροστατεύθησαν από τον κ. Παντελίδην.

Πλησίαζαν μεσάνυκτα. Αναψα και πάλιν τσιγάρο. Ητο το τέταρτο πακέττο που κάπνιζα. Ο Τγματάρχης υπασπιστής μου μου ανήγγειλεν ότι ο υπεύθυνος ανώτερος αξιωματικός που είχεν ηγηθή του πραξικοπήματος ερχόταν εις το γραφείον μου.

Ευθύς αμέσως ο τελευταίος εισήλθεν εις το γραφείο. Του προσέφερα κάθισμα. Μόλις κάθησε, άνευ οιασδήποτε καθυστερήσεως και άνευ οιουδήποτε προλόγου μου ανήγγειλεν ότι ο Μακάριος ευρίσκετο εν ζωή. Μου ανήγγειλεν ωσαύτως ότι ο Μακάριος ευρίσκετο εις το Κτήμα της Πάφου και οργάνωνεν αντίστασιν. Μου είπεν ωσαύτως ότι πολλοί οπλοφόροι παρανόμων ομάδων υποστηρικτών του Μακαρίου είχαν τραβήξει προς την Πάφον και είχαν συνενωθή με τους εκεί δρώντες ενόπλους οπαδούς του.

Ενοιωσα ανακούφιση μέσα μου. Φαίνεται ότι η έκφρασις του προσώπου μου το έδειχνεν διότι ο εν λόγω ανώτερος αξιωματικός κατάλαβε τα αισθήματά μου. Και με ρώτησε. Δεν δίστασα να απαντήσω κατά λέξιν τα ακόλουθα: "Πραγματικά ανακουφίσθηκα. Διότι παρ' όλον που όπως γνωρίζεις ουδεμίαν σχέσιν είχα εις την προετοιμασίαν ή την οργάνωσιν της επαναστάσεως ή καν εγνώριζα ο,τιδήποτε περί αυτής προηγουμένως μέσα εις την ψυχήν μου θα το έφερνα βαρέως ότι εφονεύθη ο Μακάριος. Τώρα πίστευσε με νοιώθω ποιο καλά".

Μου χαμογέλασε και μου απήντησε μονολεκτικά. "Σε καταλαμβαίνω".

Ακολούθως συζητήσαμε την εξελισσομένην κατάστασιν. Μου είπεν ότι υπήρχεν πλήρης έλεγχος εις την Κυρήνεια, Αμμόχωστον, Λάρνακα, εις Λεμεσόν πλην της περιπτώσεως του Αστυνομικού Σταθμού που εκρατούντο ως όμηροι οι 6 Ελαδίτες αξιωματικοί και την Πάφον που την είχαν υπό τον έλεγχον των οι αντίπαλοι. Μου ανήγγειλεν ότι εις την Λευκωσίαν η κατάστασις ήτο γενικώς υπό έλεγχον πλην της εκδηλωθείσης αντιστάσεως διά πυρών αυτομάτων όπλων εις τες εξής περιοχές:

1. Περιοχή Πενταδρόμου εις Καϊμακλί.

2. Περιοχή Λέσχης αξιωματικών της ΕΛΔΥΚ και οικήματος των Εφέδρων Αξιωματικών όπου οπλοφόροι κτυπούσαν από τες στέγες των γύρω πολυκατοικιών.

3. Περιοχή Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας.

4. Εις την περιοχήν του "Ράουντ Απάουτ" εις το νέο δρόμο Λευκωσίας- Αμμοχώστου παρά το εργοστάσιον Μπάτα.

Μου ανέφερεν ωσαύτως ότι συμφώνως των σχεδίων του στρατού, ήλπιζεν ότι εντός των προσεχών εικοσιτεσσάρων ωρών, η κατάστασις θα ετίθετο πλήρως υπό έλεγχον. Τον ηυχαρίστησα δια την κατατόπισιν που είχε την καλωσύνην να μου κάμη.

Προτού εξέλθη του γραφείου μου με πληροφόρησεν ωσαύτως ότι η διαταγή μου να μη συλληφθή κανένας ηγέτης του ΑΚΕΛ και ουδείς εκ των στελεχών της Αριστεράς ενοχληθή, είχε τηρηθή πλήρως. Και υπευθύνως μου εδήλωσεν ότι όχι μόνον καθένας ηγέτης του ΑΚΕΛ δεν συνελήφθη, αλλά έλαβεν όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας της ηγεσίας της Αριστεράς. Και πάλιν τον ηυχαρίστησα διά την κατανόησιν που επέδειξεν να εκτελεσθή η διαταγή μου.

Ακολούθως ούτος εξήλθε του γραφείου μου. Κτύπησα το κουδούνι και ο υπασπιστής μου εισήλθεν. Τον έστειλα να μου φέρη εις το γραφείον μου τον αρχηγόν της Αστυνομίας κ. Μιχαλάκη Πανντελίδη. Ο αρχηγός της Αστυνομίας ήλθεν αμέσως. Του ζήτησα να με κατατοπίση επί θεμάτων της Αστυνομίας, πράγμα που έπραξεν.

Εν συνεχεία άρχισα να εργάζωμαι επί της επιλογής των προσώπων που να ανελάμβανον τα Υπουργεία. Μέχρι το πρωϊ είχα καταλήξει σε οριστικές διαπιστώσεις και αποφάσεις.

Κατά την διάρκειαν των ωρών μέχρι της πρωϊας της Τρίτης 16ης Ιουλίου 1974, το ΓΕΕΦ εβλήθη από ακροβολιστές που ευρίσκοντο ωχυρωμένοι εις κάποιο διαμέρισμα της πολυκατοικίας "Καλησπέρας" που ευρίσκεται εις την περιοχήν. Κτυπούσαν με αυτόματα όπλα μεγάλου βεληνεκούς και η ανταλλαγή πυροβολισμών κράτησεν για δύο περίπου ώρες. Με το ξημέρωμα οι ακροβολιστές εγκατέλειψαν τον κρυψώνα τους εις την πολυκατοικία "Καλησπέρα" και έτσι έπαυσαν οι ριπές των αυτομάτων όπλων εις την περιοχήν.

Φρόντισα κατά τη διάρκεια της νυκτός να επικοινωνήσω με αρκετούς εκ των υποψηφίων υπουργών. Με τους υπολοίπους επικοινώνησα την ημέρα της Τρίτης ή το βράδυ προς την Τετάρτην. Λόγω του ότι είχα υποσχεθή πλέον τα Υπουργεία συμφώνως των σχεδίων μου να αντιπροσωπευθούν άπασαι αι εθνικόφρονες πολιτικές καταστάσεις, απεφάσισα όπως μη Υπουργοποιήσω τον Σάββαν Αντωνίου.

Συζήτησα επ' αυτού με τον αρμόδιον αξιωματικόν της Εθνικής Φρουράς και του υποσχέθηκα ότι όταν θα γινόταν ανασχηματισμός σε ένα δύο μήνες, τότε υπήρχε περίπτωσις να υπουργοποιηθή και ο κ. Σάββας Αντωνίου.

Πολλές δυσκολίες συνήντησα εις το να πείσω να αναλάβουν Υπουργεία τους κ.κ. Ανδρέα Παρισσινόν, Παναγιώτη Δημητρίου και Ανδρέαν Νεοκλέους και Αρη Χατζηγεωργίου. Τελικώς όμως τους έπεισα και η ορκωμοσία των έγινεν σε δύο κλιμάκια από τον Μητροπολίτην Γεννάδιον και τον Αρχιμανδρίτην Μαλλουρήν.

Οι ορκισθέντες ως Υπουργοί ως γνωστόν ήσαν οι κ.κ. Ντίμης Δημητρίου Εξωτερικών, Παντελής Δημητρίου Εσωτερικών και Αμύνης, Κώστας Αδαμίδης Δικαιοσύνης, Παναγιώτης Δημητρίου Παιδείας, Κυριάκος Σαβεριάδης Συγκοινωνιών και Εργων, Οδυσσεύς Ιωαννίδης Υγείας, Ανδρέας Νεοκλέους Γεωργίας, Γιαννάκης Δρουσιώτης Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Αρης Χατζηγεωργίου Εμπορίου και Ανδρέας Παρισσινός Υφυπουργός παρά τω Προέδρω.

Διώρισα ωσαύτως τους Σπύρον Παπαγεωργίου Διευθυντήν του Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών, τον κ. Ιωσήφ Χατζηϊωσήφ Γενικόν Διευθυντήν Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου και τον κ. Ονησίφορον Αντωνίου Γενικόν Διευθυντήν των Κεντρικών Φυλακών.

Πρέπει να σημειώσω ότι ολίγον προ της ορκωμοσίας των Υπουργών, αντελήφθηκα ότι οι βουλευτές κ.κ. Ανδρέας Νεοκλέους και Παναγιώτης Δημητρίου απουσίαζαν από το ΓΕΕΦ. Απ ότι πληροφορήθηκα, ούτοι είχαν μεταβή στην οικίαν του κ. Γλαύκου Κληρίδη, Προέδρου της Βουλής, με τον οποίον είχαν συνομιλίαν. Το περιεχόμενο της συνομιλίας τους μέχρι σήμερα μου είναι άγνωστο.

Οι δυο βουλευταί μετέπειτα Υπουργοί, που ήσαν όπως και εγώ, μέλη του Παγκοσμίου Συμβουλιου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε όλας τας επαφάς επέμειναν όπως η ζωή και τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνουν απολύτως σεβαστά προς όλας τας κατευθύνσεις μηδενός πολίτου εξαιρουμένου.

ΠΩΣ Ο ΔΡ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΕΥΡΕΘΗ ΕΙΣ ΤΟ ΓΕΕΦ

Περί την 4ην απογευματινήν της Τρίτης 16ης Ιουλίου επληροφορήθην ότι ωδηγήθη εις το ΓΕΕΦ υπό στρατιωτικού αποσπάσματος ο Υπουργός Γεωργίας κ. Οδυσσέας Ιωαννίδης συλληφθείς προ μερικών λεπτών εις οδόφραγμα της Εθνοφρουράς ολίγον έξωθι της Λευκωσίας επί της παλαιάς οδού προς την Αμμόχωστον προς την οποίαν και μετέβαινε και όπου, όπως μου είπα αργότερα, ευρίσκετο η σύζυγος και τα τέκνα του.

Ο κ. Ιωαννίδης συνελήφθη διότι κατά την γενομένην υπό των στρατιωτών εις το οδόφραγμα, παρουσία και περιπόλου της Αστυνομίας, ανευρέθησαν εις τον χώρον αποσκευών του αυτοκινήτου του πυρομαχικά και ασύρματος, ανήκοντα εις την Υπουργικήν φρουράν, ευρισκομένην κατά την ώραν εκείνην μετά των άλλων αστυνομικών εις την αστυνομίαν Πύλης Πάφου.

Καθ' ην στιγμήν ο κ. Ιωαννίδης επεξήγει εις τον φερόμενον ως αρχηγόν του πραξιοπήματος και άλλους ανωτέρους αξωιματικούς το όλον θέμα των ανευρεθέντων εις το αυτοκίνητον του πυρομαχικών εισήλθον εις το γραφείον όπου ευρίσκοντο και εζήτησα από τον ανώτατον αξιωματικόν να αφήση τον κ. Ιωαννίδην να έλθη μετ' εμού εις το γραφείον μου, πράγμα που έγινε.

Εκεί αφού προσέφερα εις τον κ. Ιωαννίδην κάθισμα και νερό, του εξήγησα την όλην κατάστασιν και του ετόνισα το καθήκον το οποίον έχει ως Ελλην και ως ιατρός να προσφέρη τας δυνάμεις του διά να σταματήση το αδελφικόν αιματοκύλισμα και διά να ανακοπή το ακόμη απειλούμενον ως εκ της ασπελευθερώσεως μεγάλου αριθμού κακοποιηθέντων κρατουμένων.

Ο κ. Ιωαννίδης μετά από αρκετόν δισταγμόν παρεδέχθη ότι εκείνο που προείχε εκείνην την στιγμήν ήτο ο τερματισμός του εμφυλίου σπαραγμού και απεδέχθη λόγω της ιατρικής του ιδιότητος να αναλάβη το Υπουργείον Υγείας.

ΠΩΣ ΕΣΩΘΗ Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ

Την Τρίτην 16ην Ιουλόυ 1974 η αντίστασις εις Λεμεσόν έπαυσεν, κατόπιν της παραδόσεως εκείνων που ευρίσκοντο κλεισμένοι εις τον Αστυνομικόν σταθμόν Λεμεσού και της απελευθερώσεως των 6 Ελλαδιτών αξιωματικών που εκρατούντο υπ αυτών ως όμηροι.

Η κατάστασις εις την Πάφον παρέμεινεν η ίδια. Ο Μακάριος ευρίσκετο εκεί από την προηγουμένην και είχε μαζί του τον δυναμικόν Μητροπολίτην Χρυσόστομον.

Η Πάφος ευρίσκετο εξ ολοκλήρου υπό τον έλεγχο των. Υπήρχεν κίνδυνος μεγάλης αιματοχυσίας. Τα στρατεύματα ήδη εκινούντο προς το Κτήμα από τρεις κατευθύνσεις. Εξήσκησα πάσαν δυνατήν πίεσιν και επιρροήν, ώστε τα θύματα τυχόν συγκρούσεων να ήσαν ολιγότερα. Και ευτυχώς τελικώς δεν έγιναν συγκρούσεις.

Παρ' όλον που ο Μακάριος καλούσεν τους οπαδούς του από τον σταθμόν της "Μας" να αντισταθούν μέεχρι τέλους.

Ο Μακάριος εις την Πάφον όταν έφθασεν βρεττανικόν ελικόπτερον διά να τον μεταφέρη εις τες βρεττανικές βάσεις, απ' όπου θα αναχωρούσεν εις το εξωτερικόν ήτο ήδη κάτω από το βεληνεκές των πυρών των κανονίων και των αντιαεροπορικών της Εθνικής Φρουράς.

Ο υπεύθυνος αξιωματικός που ηγείτο της φάλαγγος που έφθασεν σε σημείον βολής, με το ασύρματον τηλέφωνον ειδοποίησεν ότι έβλεπεν τον Μακάριον να τρέχη σκυφτός προς το ελικόπτερον. Τον έβλεπεν φυσικά με το τηλεσκόπιον του.

Ανέφερεν ότι μπορούσεν να τον κτυπήση με τα πυρά του εις το έδαφος πριν καν επιβιβασθή του ελικοπτέρου, το οποίον μπορούσεν να καταστρέψη είτε επί του εδάφους είτε μόλις ανήρχετο. Και ζήτησεν οδηγίες.

Ο υπεύθυνος αξιωματικός, ο οποίος άκουεν τα όσα του ανέφερεν ο αξιωματικός από την Πάφον τα επανελάμβανεν διά να ακούω και εγώ που ήμουνα δίπλα του.

Προτού απαντήση του ήρπασα το ακουστικόν από τα χέρια και φώναξα εις τον αξιωματικόν που ανέμενεν διαταγές: "Μην κτυπήσετε, αφήστε τον να φύγη".

Εκείνος τότε ρώτησε ποίος ωμιλούσε, διότι αντελήφθη ότι είχεν αλλάξει η φωνή.

Του απήντησα: "Σαμψών, Σαμψών, Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Σας διατάσσω να μην κτυπήσετε. Αφήστε τον Μακάριον να φύγη".

Τότε ο αξιωματικός είπε: "Πρέπει να μου το επιβεβαιώση ο αρχηγός".

Κοίταξα τον υπεύθυνον του Πραξικοπήματος στα μάτια και του είπα:

"Πες του σε παρακαλώ να υπακούση εις την διαταγήν μου".

Χωρίς χρονοτριβήν εκείνος πήρε το ακουστικόν εις το χέρι και με σταθερή φωνήν είπεν:

"Αρχηγός ομιλεί, υπακούσατε εις την διαταγήν του κυρίου Προέδρου. Αφήσατε τον Μακάριον να φύγη".

Ετσι ηδυνήθη ο Μακάριος να αναχωρήση με το βρεττανικόν ελικόπτερον.

Οταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ανεχώρησεν με το ελικότερπον των Αγγλων διά τες βάσεις, ανακουφισμένος επέστρεψα εις το γραφείον μου. Διέταξα και μου φέρανε καφέ. Αναψα τσιγάρο. Κάποιος στρατιώτης εισήλθεν εις το γραφείον μου και μου έφερε ένα σάντουϊτς. Παρ' όλον ότι ήμουν νηστικός από το πρωϊ της προηγουμένης ημέρας, δεν μπορούσα να το φάω. Τα μάτια μου από το ξενύχτι καίγανε. Ζήτησα και μου φέρανε ένα χάπι για να διατηρηθώ ξύπνιος. Μετά επελήφθηκα πολλών υποθέσεων τρεχούσης φύσεως...