15.7.1974: Οι πραξικοπηματίες αφού βγάζουν όλους έξω από το Προεδρικό Μέγαρο βάζουν φωτιά στο κτίριο ολοκληρώνοντας την καταστροφή.

S-2060

15.7.1974: ΟΙ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΙΕΣ ΑΦΟΥ ΒΓΑΖΟΥΝ ΟΛΟΥΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ ΒΑΖΟΥΝ ΦΩΤΙΑ ΣΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΚAΤΑΣΤΡΟΦΗ

Ενώ ο Πρόεδρος Μακάριος κατευθυνόταν προς την Πάφο μέσω Κύκκου ύστερα από τη δραματική διαφυγή του από το Προεδρικό Μέγαρο, στο κτίριο στη Λευκωσία είχαν απομείνει ο υπουργός Υγείας Χρίστος Βάκης, ο υφυπουργός Πάτροκλος Σταύρου, τα κατηχητόπαιδα από το Κάϊρο, το προσωπικό του Μεγάρου, οι άνδρες της προεδρικής φρουράς και μερικοί επισκέπτες οι οποίοι περνούσαν πραγματικά δύσκολες στιγμές.

Οι άνδρες της φρουράς άρχισαν να υποχωρούν από την ανατολική πλευρά του Προεδρικού προς τη Δυτική και σε λίγο η κάθε αντίσταση εξέλιπε.

Εξ άλλου δεν υπήρχε κανένας πια λόγος για συνέχιση των συγκρούσεων μια και ο Πρόεδρος Μακάριος είχε κατορθώσει να διαφύγει. Οτι θα επιτύγχαναν πλέον ήταν και άλλα θύματα πέραν εκείνων που έχασαν τη ζωή τους νωρίτερα.

Τα 30 κατηχητόπαιδα από το Κάιρο που πήγαν στο Προεδρικό για να ευχαριστήσουν τον Πρόεδρο Μακάριο για τη φιλοξενία που τους πρόσφερε, συγκεντρώθηκαν τρομαγμένα σε μια γωνιά του κτιρίου και περίμεναν χωρίς να γνωρίζουν τι να κάμουν. Ξαφνικά ώρμησε μέσα στο δωμάτιο που βρισκόταν ένας λοκατζής και έρριψε μια ριπή με το αυτόματο του πάνω από τα κεφάλια τους ουρλιάζοντας:

- Πού είναι ο Μακάριος; Θα σας σκοτώσω όλους.

Ο Λοκατζής απειλούσε συνεχώς. Δειλά, δειλά ο καθηγητής Βαλάς από την Αίγυπτο επενέβη λέγοντας στο λοκατζή:

- Αυτά τα παιδιά είναι ξένα, δεν φταίνε σε τίποτα.

Ο Λοκατζής δεν έπαιρνε από λόγια. Ούτε τον ενδιέφερε αν τα παιδιά έκλαιγαν. Εκείνος ζητούσε τον Μακάριο λες και υπήρχε συναγωνισμός μεταξύ των στρατιωτών ποιος θα τον σκότωνε πρώτος.

- Θα σας ρωτήσω κάτι και θέλω να μου πείτε όλη την αλήθεια. Αλλως θα σας σκοτώσω όλους σαν τα σκυλιά.

Κανένας δεν απάντησε. Ο Λοκατζής συνέχισε τον μονόλογο του:

- Πού είναι ο Μακάριος;

Επενέβη και πάλι ο καθηγητής Βαλάς.

- Ηταν μαζί μας πριν από λίγο, αλλά έφυγε.

Λοκατζής έφυγε για να ψάξει σε άλλη πλευρά του κτιρίου. Τα παιδιά έκλαιαν και οι απελπισμένες φωνές τους οδήγησαν εκεί και τους άλλους στρατιώτες και αξιωματικούς που μπήκαν στο κτίριο. Και αυτοί ούρλιαζαν και αναζητούσαν τον Μακάριο.

Μια εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε δίδει ο Υφυπουργός Πάτροκλος Σταύρου:

"... Χαλασμός κόσμου. Μερικά από τα Ελληνόπουλα ήσαν αλλόφρονα από τους θρήνους και τις ικεσίες σωτηρίας... Ηταν κόλαση πυρός, σκόνης και καπνού. Μας ερχόταν μυρωδιά φωτιάς και μπαρουτιού.. Και μέσα σ' ένα όργιο απειλών και ύβρεων σε πραξικοπηματίες μας εβγαλαν έξω από το προεδρικό.

Η έξοδος μας επιταχύνθηκε με μερικές κλωτσιές, σπρωξιές και κτυπήματα υποκοπάνων όπλων.

Τις περισσότερες βρισιές τις εισέπραττε ο απών Εθνάρχης. Μας έβαλαν μπρούμυτα χάμω μέσα σ' εκείνο τον καταιγισμό πυρός.

Σε δυο περίπου ώρες μας μετακίνησαν πιο κάτω, πάνω στην άσφλατο και ύστερα μέσα σε ένα αλσύλιο στη συνέχεια της ασφάλτου, πάντα μπρούμυτα με απειλές και προπηλακισμούς.

Ηταν απόγευμα πια και το μένος των φρουρών μας ίσως να μαλάκωσε από τη θέα των μηρών των κοριτσιών από το Κάϊρο, ηλικίας 13 έως 17 ετών, περίπου που γευόντουσαν μαζί μας την αρχή της μεγάλης συμφοράς.

Για μια στιγμή στο δεύτερο σημείο της πρηνηδόν θέσεως, μας ζήτησαν να σηκώνουμε το χέρι όσοι εκείνο το πρωί είδαν τον Μακάριο (άλλη λέξη χρησιμοποίησαν για τον Εθνάρχη).

Ηταν φυσικό μερικοί να μην τον είχαν δει και άκουσα τα αμείλικτα κτυπήματα μετά ύβρεων επάνω τους. Εκ των υστέρων υπολόγισα ότι ο Μακάριος τη στιγμή εκείνη πρέπει να βρισκόταν στο Μοναστήρι του Κύκκου, στην οροσειρά του Τροόδους. Τον αναζητούσαν όμως μέσα στο πυρπολούμενο Προεδρικό Μέγαρο και γι' αυτό έσκαψαν μερικά "ύποπτα" σημεία για να τον ανεύρουν κρυπτόμενο. Είχαν εν τω μεταξύ πάρει μερικούς ασυρμάτους της Προεδρικής Φρουράς και άκουσαν τον Μακάριο γύρω στο μεσημέρι να δίδει οδηγίες για κατάθεση προσφυγής μας στο Συμβούλιο Ασφαλείας στη Νέα Υόρκη για το πραξικόπημα.

Ο αρχιφρουρός μας κρατούσε κι' αυτός ένα ασύρματο και άκουε- κι' εμεις μπρούμυτα ακούαμε- και ταυτόχρονα ύβριζε, κλωτσούσε και απειλούσε με το πολυβόλο του. Οι νοσηροί τους εγκέφαλοι, όμως εθεωρούσαν ότι ο Μακάριος γνωρίζοντας πως θα γινόταν πραξικόπημα, είχε μαγνητοφωνήσει όλα αυτά ενωρίτερα για να μεταδίδει αργότερα κατά το πραξικόπημα και να τους παραπλανήσει. Γι' αυτό επέμεναν να τον αναζητούν μέσα στο Προεδρικό".

Οι ώρες κυλούσαν πραγματικά μέσα σε ένταση. Και οι αιχμάλωτοι των πραξικοπηματιών υφίσταντο ένα σωρό βασανιστήρια.

Ο υπουργός Χρίστος Βακης δέχθηκε όλη τη μανία ενός αξιωματικού σαν πηροφορήθηκε την ταυτότητα του.

- Ελα εξω βρε κόκκινε, στάσου προσοχή να σε εκτελέσω του φώναξε και συνέχισε να τον βρίζει. Είναι μέσα ο Μούσκος βρε; Κάηκε; Δεν ξέρεις; Πάρε την πρώτη (και ο αξιωματικός πυροβόλησε στον αέρα). Αλλά την άλλη θα την φας. Και στη συνέχεια κτύπησε τον Υπουργό με το πιστόλι του στο κεφάλι.

Το αίμα άρχισε να τρέχει από το κεφάλι του υπουργού που ζαλισμένος έπεσε στο έδαφος. Δυο στρατιώτες τον μετέφεραν σε άλλο σημείο, όπου έμεινε αιματωμένος για αρκετή ώρα. Ο υπουργός ήλπιζε ότι κάποτε θα τον σκέφτονταν.

Σαν είδε ότι τον είχαν ξεχάσει ζήτησε από ένα στρατιώτη να ειδοποιήσει τον αξιωματικό του και να ζητήσει άδεια για να τον μεταφέρουν στο Νοσοκομείο.

Η απάντηση που πήρε ήταν η ακόλουθη:

- Πέστε του πρώτα να μεταφέρουμε τους νεκρούς μετά τους δικούς μας τραυματίες και αν επιζήσει ως τότε θα τον μεταφέρουν και αυτόν.

Ο Χρήστος Βάκης έμεινε για αρκετή ακόμα ώρα στο σημείο εκείνο και αργότερα με τη βοήθεια κάποιου γνωστού του στρατιώτη ανέβηκε σε ένα αυτοκίνητο που μετέφερε τραυματίες στο Νοσοκομείο.

Οι πραξικοπηματίες αφού μάταια προσπάθησαν να βρουν τη σορό του Μακαρίου βγήκαν όλοι έξω και τότε μερικοί έβαλαν φωτιά στο κτίριο. Οι φλόγες έζωσαν το ερειπωμένο από τις εκρήξεις Προεδρικό Μέγαρο και έγινε παρανάλωμα του πυρός. Θησαυροί τέχνης και ιστορικά ντοκουμέντα καταστρέφονταν.

Σε λίγο αναχωρούσαν μαζί με τους αιχμαλώτους τους από τους οποίους οι περισσότεροι μεταφέρθηκαν στις Κεντρικές Φυλακές...