15.7.1974: Το χρονικό του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής

S-2044

15.7.1974: TΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ. ΟΙ ΚΡΙΣΙΜΕΣ 45 ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΤΗΣ ΕΝΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΜΙΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΜΕΤΑ ΣΤΙΣ 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974. (ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ)

Απο τα τέλη Μαϊου αρχές Ιουνίου 1974 η δράση της ΕΟΚΑ Β και οι σχέσεις Μακαρίου- χούντας είχαν φθάσει σε πολύ επικίνδυνο σημείο. Πέρα από τα εσωτερικά θέματα που συνέβαιναν στο νησί, στην Ελλάδα τα νέφη άρχισαν να πυκνώνουν και η χούντα του Δημήτριου Ιωαννίδη άρχισε να καταλήγει στην απόφαση ότι έπρεπε να διενεργήσει πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου για να τον ανατρέψει και να αναλαβει η ίδια τον έλεγχο της κατάστασης.

Ουσιαστικά όπως φάνηκε εκ των υστέρων τα σχέδια εναντίον της Κύπρου από την χούντα των Αθηνών και τους πάτρονες της που για δεκαετίες ολόκληρες σχεδίαζαν πως θα τίθετο η Κύπρος υπό τον έλεγχο των δυτικών συμμάχων (ο Δημήτριος Ιωαννίδης, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, βρισκόταν σε επαφή με το κλιμάκιο της ΣΙΑ στην Αθήνα) φάνηκε εκ των υστέρων ότι πρόβλεπαν το διαμοιρασμό του νησιού στα δύο ή τη διπλή Ενωση που προωθείτο για τόσα χρόνια.

Το σχέδιο ήταν απλό: Πραξικόπημα από τη χούντα των Αθηνών στις περιοχές που ήλεγχε η Κυπριακή Δημοκρατία, εκτός από τις ελεγχόμενες από τους Τουρκοκύπριους μέσω των Τούρκων αξιωματικών της ΤΜΤ, και εισβολή της Τουρκίας ώστε να θέσει υπό τον έλεγχο της ένα μεγάλο τμήμα του νησιού με τη δικαιολογία της προστασίας των Τουρκοκυπρίων.

Με αυτό τον τρόπο η Κύπρος θα μοιραζόταν στα δύο και θα έπαυε η συνεχιζόμενη διένεξη μεταξύ των δυο δυτικών συμμάχων στο ΝΑΤΟ στη νοτιανατολική πτέρυργα της συμμαχίας.

Το σενάριο ήταν απλό και αποδείχθηκε στην πράξη. Γιατί μετά το πραξικόπημα στην Κύπρο που διενήργησε στις 15 Ιουλίου 1974 η χούντα με τους εδώ Ελληνες αξιωματικούς που ήλεγχαν την Εθνική Φρουρά, (με υποστήριξη της ΕΛΔΥΚΞ και την ενίσχυση της ΕΟΚΑ Β που χρησιμοποίησε για δυο τουλάχιστον χρόνια νωρίτερα η ίδια για να διασπασθεί το κυπριακό μέτωπο) η Τουρκία δεν αντέδρασε παρά μετά από μια βδομάδα.

Αλλά και μετά την εισβολή που ακολούθησε στις 20 Ιουλίου 1974 η Ελλάδα δεν αντέδρασε παρά σπασμωδικά για την τιμή των όπλων και τίποτε περισσότερο.

Ετσι η Κύπρος διαμελίστηκε ουσιαστικά στα δυο και οι δυο σύμμαχοι Ελλάδα και Κύπρος, πήραν από ένα τμήμα της αλλά χωρίς οι ίδιοι να συγκρουστούν σε ένα πόλεμο, που θα είχε απρόβλεπτες επιπτώσεις.

Τα γεγονότα που μεσολάβησαν ήταν δραματικά.

Το χρονικό που προηγήθηκε του πραξικοπήματος και της τουρκικης εισβολής, το οποίο ακολουθεί, ετοιμάστηκε με βάση την έκθεση της ειδικής επί τούτου Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων, το Αρχείο του πρώην πρωθυπουργού της Ελλάδας Κωνσταντίνου Καραμανλή, την Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, το βιβλίο του τούρκου δημοσιογράφου Αλή Μπυράντ "Απόφαση-Απόβαση", τα βιβλία του Παναγιώτη Παπαδημήτρη " Η Εισβολή" Τόμοι Α, Β και Γ, το βιβλίο του Δημήτρη Κοσμαδόπουλου, οδοιπορικό ενός πρέσβη (1974-1976), τον "Φάκελο ΤΜΤ" του τουρκολόγου Σπύρου Αθανασιάδη, τις "Αναμνήσεις" του ελλαδίτη πολιτικού Σπυρου Μαρκεζίνη, τα Αρχεία του Φόρεϊν Οφφις, τον Ραδιοσταθμό της Μόσχας, τον Ραδιοσταθμό Μπι Μπι Σί, το Ραδιοφωνικό Ιδρυμα Κύπρου, τον Ελεύθερο Ραδιοσταθμό Πάφου, τον παράνομο Ραδιοσταθμό των τουρκοκυπρίων Μπαϋράκ, το Πρακτορείο Ρώϊτερ, το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το Ασσοσιέτεντ Πρες, τον Κυπριακό και ξένο Τύπο (Ιουλίου- Δεκεμβρίου 1974):

31 ΜΑΙΟΥ 1974: Στην Αθήνα ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας Γρηγόριος Μπονάνος διατάζει τηλεφωνικώς το Διοικητή του Γ Σώματος Στρατού Αντιστράτηγο Ντάβο να χορηγήσει φύλλο πορείας για άμεση αναχώρηση στην Αθήνα για να παρουσιασθεί στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων ο Υποστράτηγος Παύλος Παπαδάκης, τέως Επιτελάρχης στην Κύπρο, ο οποίος υπηρετεί τις τελευταίες ημέρες ως διοικητής της 10ης Μεραρχίας στην περιοχή του Εβρου.

Ι ΙΟΥΝΙΟΥ 1974: Το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων με εντολή διατάζει όπως χορηγηθεί φύλλο πορείας για άμεση αναχώρηση για την Αθήνα για να παρουσιασθεί στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων ο Ταξίαρχος Μιχαήλ Γιωργίτσης, ο οποίος υπηρετεί στη Λευκωσία, χωρίς να ενημερωθεί ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Στρατηγός Ντενίσης, ο οποίος παραπονείται για παραγνώριση

4 ΙΟΥΝΙΟΥ 1974: Παράλληλα με την ΕΟΚΑ Β δημιουργείται κρίση στις σχέσεις Μακαρίου- ΓΕΕΦ με αφορμή την επιλογή στρατευσίμων για να γίνουν Δόκιμοι Αξιωματικοί. Ο Μακάριος σε επιστολή του στον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς Στρατηγό Ντενίση αναφέρεται στην απόφαση του Υπουργικού να μη εγκρίνει όλο τον κατάλογο τον υποψηφίων Δοκίμων Αξιωματικών όπως τον υπέβαλε το Υπουργείο Αμυνας και προσθέτει ότι οι λόγοι της μη έγκρισης είναι ότι δεν ενδείκνυται η ανάδειξη στο βαθμό αξιωματικού προσώπων που δεν είναι νομιμόφρονα προς την Κυβέρνηση και παραπονείται ότι παρά τη διαφωνία αυτή το ΓΕΕΦ περιφρόνησε την απόφαση και ενέγραψε τους μη εγκριθέντες στις σχολές αξιωματικών, πράγμα απαράδεκτο. Ο Μακάριος ανακοινώνει ότι η Κυβέρνηση μελετά μέτρα για εξυγίανση στην Εθνική Φρουρά.

8 IOΥΝΙΟΥ 1974: Ο Στρατηγός Ντενίσης μεταβαίνει στην ελληνική πρωτεύουσα και η Αθήνα με δήλωση έγκυρης πηγής εκφράζει επιθυμία ρύθμισης του θέματος των Δοκίμων Αξιωματικών.

12 ΙΟΥΝΙΟΥ 1974: Συναντώνται στην Οττάβα οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας Τετενές και Γκιουνές στην οποία συμφωνείται όπως τα θέματα της υφαλοκρηπίδας και του εναέριου χώρου στο Αιγαίου, διαφορές που χωρίζουν την Ελλάδα και την Τουρκία, παραπεμφθούν σε επιτροπές εμπειρογνωμώνων ενώ τα θέματα των μειονοτήτων ακολουθήσουν τη συνήθη διπλωματική διαδικασία. Στο Κυπριακό εκφράζεται η ικανοποίηση για τη διαδικασία των συνομιλιών.

15 ΙΟΥΝΙΟΥ: Ο επικεφαλής του κλιμακίου της Ελληνικής ΚΥΠ στην Κερύνεια υπολοχαγός Αλέξανδρος Σημαιοφορίδης μεταδίδει ότι οι ασκήσεις της 39ης Μεραρχίας της Τουρκίας ολοκληρώθηκαν και απαγορεύθηκαν οι άδειες σε όλους από στρατιώτη μέχρι στρατηγό, καθώς και η απομάκρυνση από τη φρουρά που ο καθένας ανήκει. Στους αξιωματικούς απαγορεύθηκαν οι μετακινήσεις από φρουρά σε φρουρά.

23-24 ΙΟΥΝΙΟΥ: Ο πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα Χένρυ Τάσκα επισκέπεται το Γενικό Γραμματέα του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών Αγγελο Βλάχο στον οποίο επιδεικνύει δυο τηλεγραφήματα που του απέστειλε ο προϊστάμενος του στο Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών Χένρυ Κίσσιγκερ με τα οποία τον διατάζει να βρει τον αόρατο Δικτάτορα Δημήτριο Ιωαννίδη και να τον αποτρέψει να μη προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον του Προέδρου Μακαρίου.

26 ΙΟΥΝΙΟΥ 1974: Οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας Ανδρουτσόπουλος και Ετζεβίτ συναντώνται στις Βρυξέλλες. Οι συνομιλίες καταρρέουν και επιδεινώνονται οι σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών.

ΙΟΥΝΙΟΣ 1974: Οι τέσσερις ηγέτες της Χούντας των Αθηνών (Φαίδων Γκιζίκης, Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, Δημήτριος Ιωαννίδης και Μπονάνος παίρνουν οριστική απόφαση για ανατροπή του Προέδρου Μακαρίου.

TEΛΕΥΤΑΙΟ ΔΙΚΑΗΜΕΡΟ ΙΟΥΝΙΟΥ 1974: Ο Πρόεδρος Μακάριος προειδοποιεί ότι η βία και η τρομοκρατία δεν θα περάσουν. Ωστόσο η ΕΟΚΑ Β εντείνει τη δράση της. Η Κυβέρνηση ύστερα από την ανακάλυψη αποδεικτικών στοιχείων για ανάμιξη των Αθηνών και των Ελλαδιτών αξιωματικών στην ΕΟΚΑ Β εξαγγέλλει μείωση της θητείας της Εθνικής Φρουράς από 24 σε 14 μήνες. Αυτό σημαίνει μείωση της δύναμης της Εθνικής Φρουράς από τους 12,000 στους 5,000 άνδρες. Επίσης ανακοινώνει στελέχωση της Εθνικής Φρουράς με Κυπρίους αξιωματικούς και απόσπαση μέρους της Εθνικής Φρουράς στο Εφεδρικό για να μπορεί να ελέγχει τους άνδρες.

ΤΕΛΗ ΙΟΥΝΙΟΥ 1974: Ο αόρατος δικτάτορας Δημήτριος Ιωαννίδης και ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων Γρηγόριος Μπονάνος καθορίζουν τη 15η Ιουλίου ως την ημέρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος στην Κύπρο εναντίον του Προέδρου Μακαρίου.

1 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974, Λευκωσία:

- Χορηγούνται φύλλα πορείας στον Ταξίαρχο Μιχαήλ Γεωργίτση, ο οποίος υπηρετεί στη Λευκωσία και στον Αντιστράτηγο Παύλο Παπαδάκη, ο οποίος υπηρετεί στη Στρατιά του Εβρου και αυτοί αναχωρούν για την Αθήνα. Ο Γιωργίτσης μεταφέρει στην Αθήνα μήνυμα του αρχηγού της Εθνικής Φρουράς Στρατηγού Ντενίση, ο οποίος είχε υποψιαστεί δράση κατά του Προέδρου Μακαρίου, προς τους Γεώργιο Ιωαννίδη και Γρηγόριο Μπονάνο με το οποίο εκφράζει την αντίθεση του σε οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον του Προέδρου Μακαρίου γιατί κάτι τέτοιο υπάρχει φόβος να οδηγήσει σε εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο.

- Η κρίση στις σχέσεις Μακαρίου- Ελλήνων Αξιωματικών- Χούντας κορυφώνεται. Το Υπουργικό αποφασίζει μείωση της θητείας στην Εθνική Φρουρά από 24 σε 14 μήνες. Στόχος να περιορισθεί η αριθμητική δύναμη των Ελλήνων Αξιωματικών που υπηρετούν στην Εθνική Φρουρά, εφ όσον ο αριθμός των στρατεύσιμων θα μειωθεί, στο ήμισυ δηλαδή στους πέντε χιλιάδες άνδρες.

-Ο Μακάριος σε μετέπειτα συνέντευξή του ανέφερε για την κρίση: "Είναι αληθές ότι από τινος οι σχέσεις μεταξύ της Ελληνικής και κυπριακής κυβερνήσεως δεν ήσαν αρμονικαί. Δύο είναι οι κυριώτεροι λόγοι, οι οποίοι προκάλεσαν την μέχρι βαθμού σοβαράς δοκιμασίας δυσαρμονίαν σχέσεων μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας. Σοβαράν αιτίαν αποτέλεσεν η στάσις και η συμπεριφορά ορισμένων εκ των στελεχούντων την Εθνικήν Φρουράν Ελλήνων αξιωματικών, ιδιαιτέρως δε η ανάμειξις και η κατά διαφόρους τρόπους υποστήριξις υπ αυτών της οργανώσεως ΕΟΚΑ Β και ενθάρρυνσις της εις τρομοκρατικήν δρηστηριότητα αποσκοπούσαν εις την κατάλυσιν της κρατικής υποστάσεως της Κύπρου. Είναι γεγονός αναμφισβήτητον ότι η ελεγχομένη υπό Ελλήνων αξιωματικών Εθνική Φρουρά κατέστη το βασικόν στήριγμα και ο τροφοδότης της εγκληματικής οργανώσεως ΕΟΚΑ Β. Ετερος λόγος είναι η εγγραφή εις την εν Πολεμιδίοις Σχολήν Αξιωματικών 57 υποψηφίων δοκίμων αξιωματικών της Εθνικής Φρουράς τους οποίους το Υπουργικόν Συμβούλιον, ως είχε βάσει νόμου απόλυτον δικαίωμα δεν ενέκρινε. Ειδοποιήθη περί τούτου γραπτώς το Γενικόν Επιτελείον της Εθνικής Φρουράς. Μετ' ολίγας ημέρας το Γενικόν Επιτελείον, κατόπιν οδηγιών εξ Αθηνών, απήντησεν ότι θα παρέμενον εις την Σχολήν οι μη εγκριθέντες υπό του Υπουργικού Συμβουλίου υποψήφιοι. Η καταπάτησις ισχυούσης περί Εθνικής Φρουράς νομοθεσίας και η περιφρόνησις αποφάσεως του Υπουργικού Συμβουλίου ήτο κατ εμέ ανεπιθύμητος εισαγωγή δικτατορίας εις την Κύπρον και απόπειρα μετατροπής της Εθνικής Φρουράς από οργάνου του κράτους εις στρατόν εσωτερικής ανωμαλίας".

2 ΙΟΥΛΙΟΥ, ώρα 7.30 το πρωϊ, Αθήνα:

- Η πιο κρίσιμη μέρα των εξελίξεων. Στα γραφεία του Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων στην Αθήνα πραγματοποιείται σύσκεψη στην οποία παίρνουν μέρος ο Συνταγματάρχης Δημήτριος Ιωαννίδης, ο Στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος, Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, ο Ταξίαρχος Μιχαήλ Γιωργίτσης, ο Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κομπόκης και ο Υποστράστηγος Παύλος Παπαδάκης, διοικητής της 10ης Μεραρχίας που εδρεύει στην περιοχή του Εβρου.

Ο Υποστράτηγος Παπαδάκης είναι άνθρωπος που γνωρίζει πολύ καλά την κατάσταση στην Κύπρο, αλλά και τρέφει άσβεστο μίσος εναντίον του Μακαρίου. Ο Παπαδάκης είχε υπηρετήσει πριν από λίγο καιρό ως Επιτελάρχης του ΓΕΕΦ στην Κύπρο και με την ιδιότητά του αυτή είχε επιλέξει τους δόκιμους αξιωματικούς και 57 νέους, που ήσαν όλοι φανατικοί αντίπαλοι της Κυπριακής Κυβέρνησης, παρά τις διαμαρτυρίες του Μακαρίου, δημιουργώντας κρίση στις σχέσεις Μακαρίου- Χούντας. Για την ιστορία αρκεί να αναφερθεί ότι το 1972 ο Υποστράτηγος Παπαδάκης ήταν διοικητής της ΕΛΔΥΚ στην Κύπρο και μαζί με τον Ταξίαρχο Ανδρέα Κονδύλη είχαν αναλάβει να προωθήσουν πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου. Παράλληλα ήταν και κουμπάρος του Δημήτριου Ιωαννίδη, ο οποίος το 1963-64 υπηρέτησε ως λοχαγός στην ΕΛΔΥΚ.

Στη σύσκεψη αυτή ο Μπονάνος ενημερώνει τους Παπαδάκη, Γιωργίτση και Κομπόκη για την απόφαση για ανατροπή του Μακαρίου με στρατιωτικό πραξικόπημα, η οποία λήφθηκε από την Κυβέρνηση και τη στρατιωτική ηγεσία. Παράλληλα καθορίζει ως χρόνο για εκδήλωση του πραξικοπήματος τις 15 Ιουλίου 1974 στις 7.30 το πρωϊ και ορίζει τον Ταξίαρχο Γιωργίτση ως αρχηγό του Πραξικοπήματος και τον Κωνσταντίνο Κομπόκη ως υπαρχηγό.

Στην ίδια σύσκεψη καθορίζονται και οι συνθηματικές εκφράσεις που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν κατά την εκδήλωση του πραξικοπήματος. "Αλέξανδρος εισήχθη κλινικήν" σημαίνει έναρξη του πραξικοπήματος και "Αλέναδρος πάει καλά" σημαίνει καλή εξέλιξη του πραξικοπήματος, ενώ "Αλέξανδρος ασθενεί βαρέως" σημαίνει κακή πορεία του πραξικοπήματος.

Ο Μπονάνος δίνει οδηγίες στους Γιωργίτση και Κομπόκη όπως κατά τις επικοινωνίες έπρεπε να χρησιμοποιούν μόνο αγγελιαφόρους και ως τέτοιος επιλέγεται ο Ταγματάρχης Κ. Κοντώσης.

Στη σύσκεψη ο Γιωργίτσης εκφράζει ενδοιασμούς ως προς τις συνέπειες του πραξικοπήματος και ειδικότερα εκφράζει φόβους για στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας. Τον αποκρούουν όμως ο Μπονάνος και o Ιωαννίδης - ο τελευταίος διατηρεί άμεση επαφή με το σταθμάρχη της Αμερικανικής ΣΙΑ στην Αθήνα- οι οποίοι αναφέρουν ότι δεν πρέπει να ανησυχούν γιατί υπάρχουν συνεχείς και έντονες υποσχέσεις και εγγυήσεις από όλους τους ενδιαφερομένους και ιδιαίτερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι σε περίπτωση πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου η Τουρκία δεν θα επέμβει. Οι Μπονάνος και Ιωαννίδης δίνουν οδηγίες στους Γιωργίτση και Κομπόκη να έρθουν σε επαφή με τους επιτελείς τους για να καταρτίσουν σχέδιο δράσης και να συνέλθουν την επομένη για συζήτηση των λεπτομερειών του πραξικοπήματος.

- Στην Αθήνα επίσης ο Πρέσβης της Κύπρου Νίκος Κρανιδιώτης επισκέπτεται τον ανατραπέντα Πρωθυπουργό Σπύρο Μαρκεζίνη. Ο Μαρκεζίνης σημειώνει στο ημερολόγιο του: Στις 2 Ιουλίου με επισκέφθηκε το πρωϊ ο πρέσβης της Κύπρου κ. Ν. Κρανιδώτης. Ηταν επιφυλακτικός και αόριστος σε όσα επίκαιρα θέματα συζητούσε, αλλά σαφώς μου έδινε την εντύπωση ότι σε όσα συνέβαιναν, δεν ήταν από τους πρωταγωνιστές. Μάλλον εκ των υστέρων ενημερωνόταν. Μετά από αρκετό καιρό η εντύπωση εκείνη φάνηκε να επαληθεύεται, ενώ πύκνωναν οι πληροφορίες ότι τις τότε πρωτοβουλίες του Μακαρίου γνώριζαν και άλλοι, εξωελλαδικοί παράγοντες. Σύμφωνα με τον αρχηγό του Ελληνικού Ναυτικού Αντιναύαρχο Αραπάκη ο Αρχηγός του Στρατού Στρατηγός Μπονάνος κάλεσε στο γραφείο του, στην παρουσία του Ταξίαρχου Ιωαννίδη και του Υποστράτηγου Παπαδάκη, τον Ταξίαρχο Γεωργίτση και το Συνταγματάρχη Κομπόκη (οι οποίοι μετεκλήθησαν από την Κύπρο) και έδωσε σ' αυτούς εντολές για διενέργεια πραξικοπήματος στην Κύπρο. Ο Ταξίαρχος Γεωργίτσης ζήτησε χρόνο για προπαρασκευή. Οι διαταχθέντες επέστρεψαν στην Κύπρο.

2 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Ο Πρόεδρος Μακάριος προχωρεί στις αποφάσεις του και σε κατά μέτωπο επίθεση πλέον με τη Χούντα. Με μια μακρά επιστολή του στον Πρόεδρο της χούντας Στρατηγό Γκιζίκη χρησιμοποιεί σκληρή γλώσσα για να καταδικάσει τις ενέργειες της Χούντας ενώ παράλληλα ζητεί την ανάκληση των Ελλήνων αξιωματικών και την αποστολή μόνο εκατόν από αυτούς για να χρησιμοποιηθούν για την αναδιοργάνωση της Εθνικής Φρουράς.

Για πρώτη φορά ο Μακάριος αποκαλύπτει και καταγγέλλει δημόσια ότι πίσω από τις επανειλημμένες απόπειρες δολοφονίας του βρίσκονται "άνθρωποι της Ελληνικής Κυβερνήσεως" και τονίζει επί λέξει χρησιμοποιώντας πλάγιες αλλά καίριες λέξεις για να πει στη Χούντα ότι επιδίωκε πάντα τη δολοφονία του:

" Ουχί άπαξ μέχρι τούδε ησθάνθην και εις τινας περιπτώσεις σχεδον εψηλάφησα, εκτεινομένην αοράτως εξ Αθηνών χείρα αναζητούσαν προς αφανισμόν την ανθρωπίνην ύπαρξιν μου".

Με την επιστολή του στον Γκιζίκη ο Μακάριος καταγγέλλει ακόμα ότι Ελληνες αξιωματικοί είναι αναμεμειγμένοι στην ΕΟΚΑ Β και ότι αυτοκίνητα της Εθνοφρουράς χρησιμοποιήθηκαν για μετακινήσεις καταζητουμένων και οπλισμού.

Για την ΕΟΚΑ Β αναφέρει ότι ο Στρατηγός Γρίβας από τις πρώτες ημέρες της μυστικής εισόδου του στην Κύπρο είχε συνεργασία με Ελληνες αξιωματικούς για τη συγκρότηση της ΕΟΚΑ Β και ότι μετά το θάνατο του η οργάνωση αυτή καθοδηγείται ελέγχεται και συντηρητείται από την Αθήνα.

2 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974: Ειδικός απεσταλμένος του Προέδρου Μακαρίου μεταφέρει αντίγραφο της επιστολής του προς Γκιζίκη, στον αυτοεξόριστο στο Παρίσι, πρώην Πρωθυπουργό της Ελλάδας Κωνσταντίνο Καραμανλή. Ο Καραμανλής διερωτάται: "Μα τί πλάτες έχει αυτός ο άνθρωπος";

- Ο Υπουργός Εσωτερικών Γεώργιος Ιωαννίδης ενημερώνει γραπτώς τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς Στρατηγό Γεώργιο Ντενίση για την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για μείωση της θητείας στη Δύναμη στους 14 μήνες, ενώ ο Κυβερνητικός εκπρόσωπος απαντώντας σε ερώτηση τι θα γίνει σε περίπτωση κατά την οποία η Ελλάδα θα αρνηθεί να ανακαλέσει τους αξιωματικούς της από την Κύπρο επαναλαμβάνει:

" Οι αποφάσεις της Κυπριακής Κυβέρνησης θα επιβληθούν, εκεί όπου δεν θα γίνουν αποδεκτές. Πιθανή άρνηση να εφαρμοσθούν οι αποφάσεις θα εσήμανε ανταρσία και επέμβαση στα εσωτερικά της Κύπρου, η οποία είναι ένα ανεξάρτητο κράτος με αναγνωρισμένη διεθνώς Κυβέρνηση, μέλος Διεθνών Οργανισμών".

- Στο εσωτερικό μέτωπο συνεχίζονται οι μαζικές συλλήψεις και η αντεπίθεση που εξαπολύει η Κυβέρνηση εναντίον της ΕΟΚΑ Β. Δεκαοκτώ άτομα κατηγορούνται στο επαρχιακό δικαστήριο Πάφου για συνωμοσία προς χρήση ένοπλης βίας εναντίον της Κυβέρνησης, προπαρασκευή πολέμου, συμμετοχή στην παράνομη οργάνωση ΕΟΚΑ Β και κλοπή οπλισμού από το Κέντρο Εκπαίδευσης Πάφου.

- Στην τουρκική συνοικία της Λευκωσίας ο Ραούφ Ντενκτάς δηλώνει ότι η πολιτική της Κυπριακής Κυβέρνησης για Ενωση με την Ελλάδα αποτελεί ωρολογιακή βόμβα που τέθηκε σε κάθε βάση του ανεξάρτητου κράτους που βασίζεται στη συμμετοχή των δυο κοινοτητήτων.

3 ΙΟΥΛΙΟΥ, ώρα 11 το πρωϊ:

- Ο πρεσβευτής της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Αθήνα Νίκος Κρανδιώτης επιδίδει στον Πρόεδρο Γκιζίκη την επιστολή Μακαρίου.

- Στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων της Ελλάδας πραγματοποιείται νέα σύσκεψη για συζήτηση των λεπτομερειών του αποφασισθέντος πραξικοπήματος εναντίον του Μακαρίου. Μετέχουν οι Γιωργίτσης και Κομπόκης, ο Ταγματάρχης Χαράλαμπος Παλαϊνης, ο Ταξίαρχος Ανδρέας Κονδύλης και ο Αντισυνταγματάρχης Μιχαήλ Πηλιχός, εξ απορρήτων του Δημήτριου Ιωαννίδη. Η σύσκεψη δεν διαρκεί για πολύ γιατί δεν είναι γνωστό ποιες ακόμα μονάδες θα πάρουν μέρος στο πραξικόπημα. Ο τελικός σχεδιασμός και οι τελικές λεπτομέρειες αφήνονται στους Γιωργίτση και Κομπόκη όταν θα μεταβούν στην Κύπρο.

- Συμπλοκές στη Λευκωσία μεταξύ μελών του Εφεδρικού Σώματος της Αστυνομίας και στρατιωτών στην Πλατεία Μεταξά (Ελευθερίας) στη Λευκωσία. Πολλά άτομα τραυματίζονται από την ανταλλαγή γρονθοκοπημάτων και τη χρήση υποκοπάνων όπλων. Το Εφεδρικό ρίχνει στον αέρα ριπές με αυτόματα.

Επίσης αυτή τη μέρα:

- Αφήνονται ελεύθερα επτά άτομα που κρατούνταν προς διευκόλυνση των ανακρίσεων σχετικά με τη δολοφονία του Ανδρέα Αρμεύτη, Επαρχιακού Γραμματέα της ΠΕΚ Λεμεσού.

- Στην Αγκυρα ο Πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ δηλώνει ότι η Τουρκία επιθυμεί ανεξάρτητη Κύπρο και προσθέτει ότι οι τουρκοκύπριοι πρέπει να θεωρούνται ως βασικός παράγοντας και όχι ως μειονότητα.

5 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Επιστρέφει στην Κύπρο ο πρέσβης της Ελλάδας Ευστάθιος Λαγάκος, ο οποίος πήγε στην Αθήνα για διαβουλεύσεις με την Ελληνική Κυβέρνηση.

- Νέες αποκαλυπτικές δηλώσεις του Προέδρου Μακαρίου. Κατηγορεί στελέχη της ελληνικής Χούντας ότι ελέγχουν, συντηρούν και κατευθύνουν την οργάνωση ΕΟΚΑ Β. Η συνέχιση της τρομοκρατικής δραστηριότητας της ΕΟΚΑ Β, προσθέτει, πολύ δε περισσότερο η μη διάλυση της, αποτελεί αρνητικό και επιζήμιο παράγοντα στις σχέσεις μεταξύ των Κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου.

Σε σχετική ερώτηση ο Πρόεδρος Μακάριος δηλώνει ότι δεν προσκλήθηκε στην Αθήνα και προσθέτει χαριτολογώντας: " Κατά την λαϊκήν έκφρασιν, ουδείς απρόσκλητος μεταβαίνει εις γάμον".

Ο Μακάριος ερωτάται και για ένα πολύ πιθανό, σοβαρό κίνδυνο, για τον οποίο κυκλοφορούν φήμες: Τον κίνδυνο πραξικοπήματος στην Κύπρο.

"Μακαριώτατε, γίνεται και πάλι λόγος περί πραξικοπήματος στην Κύπρο με τη βοήθεια των Αθηνών, των Ελλήνων Αξιωματικών και της Εθνικής Φρουράς. Πόση σημασία αποδίδετε σε τέτοιες φήμες";

Απαντά ο Μακάριος:

"Ουδεμίαν σημασίαν δίδω εις τα περί πραξικοπήματος δημοσιεύματα. Δεν υπάρχει κατά την γνώμην μου πιθανότης πραξικοπήματος. Αλλά και εις περίπτωσιν πραξικοπήματος δεν υπάρχει προοπτική επιτυχίας".

ΕΡΩΤΗΣΗ: Εγινε δήλωση για λαϊκή αντίσταση σε περίπτωση απόπειρας διενέργειας πραξικοπήματος εναντίον της Κυπριακής Κυβέρνησης. Πώς εννοείτε τη λαϊκή αυτή αντίσταση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο Κυπριακός Ελληνισμός υπέστη πολλάς θυσίας δια την ελευθερίαν του και δεν είναι δυνατόν να ανεχθή υποδούλωσιν του εις πραξικοπηματίας. Η δυναμική αντίστασις του θα εκδηλωθή κατά ποικίλους τρόπους.

Πράλληλα ο Μακάριος ανακοινώνει ότι θα συνεχισθεί η δίωξη της ΕΟΚΑ Β μέχρι πλήρους διάλυσης της.

5 ΙΟΥΛΙΟΥ, Αθήνα:

- Στην Αθήνα ανακοινώνεται ότι έγιναν αποδεκτές οι παραιτήσεις που υποβλήθηκαν από εβδομάδος του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών Αγγελου Βλάχου και του Διευθυντή Ιωάννη Τζούνη.

- Παραιτείται επίσης και ο Υπουργός Εξωτερικών Σπύρος Τετενές. Οι δυο πρέσβεις ήσαν οι βασικοί άνθρωποι που κατηύθυναν τον Τετενέ.

6 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Ο Ταξίαρχος Γεωργίτσης φθάνει στην Κύπρο για να προετοιμάσει τις λεπτομέρειες για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Κατά την επιστροφή του τον καλεί ο Διοικητής της Εθνικής Φρουράς Στρατηγός Ντενίσης ο οποίος ζητεί ενημέρωση για το λόγο που κλήθηκε στην Αθήνα από τον Μπονάνο και αν του μετέφερε την αντίθεση του σε οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον του Μακαρίου. Ο Γιωργίτσης δεν αποκαλύπτει στο Ντενίση τους λόγους της μετάβασης του στην Αθήνα και αναφέρει ψευδώς ότι αντικείμενο της συζήτησης στο Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων ήταν τα προβλήματα που δημιουργούν στην οργάνωση της Εθνικής Φρουράς οι αποφάσεις του Μακαρίου για μείωση της θητείας της Δύναμης.

- Μαζικές οργανώσεις όπως η ΠΑΣΥΔΥ, η ΠΟΕΔ, η ΟΕΛΜΕΚ, η ΟΛΤΕΚ, η ΠΕΟ, η ΣΕΚ, η ΕΚΑ, η ΠΟΒΕΚ, η ΠΕΕΑ, η ΠΟΑΣ, η ΟΧΕΝ, η ΠΟΓΟ, η ΣΕΜΕΚ και η Οργάνωση Επιθεωρητών Δημοτικής Εκπαίδευσης με ανακοινώσεις τους χαιρετίζουν την απόφαση της Κυβέρνησης να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα προς πάταξη της εσωτερικής ανωμαλίας και επιβολή του Νόμου και της τάξης. Χαιρετίζουν επίσης την απόφαση της Κυβέρνησης για ανάκληση των αξιωματικών και καλούν τα μέλη τους να είναι έτοιμα για μαζική και κινητοποίηση προς υποστήριξη του Μακαρίου.

- Πράξη εσχάτης προδοσίας χαρακτηρίζει η ΕΣΕΑ κάθε απόπειρα μείωσης της σημαντικής ισχύος της Ελλάδας σε οποιοδήποτε τμήμα αδιάσπαστου εθνικού μετώπου.

- Στην Αθήνα ο πρώην Πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος επικρίνοντας την χούντα ως υπεύθυνη για την κρίση στην Κύπρο προειδοποιεί διερωτούμενος: "Τί επιδιώκουν εις την Κύπρον οι κατέχοντες την εξουσίαν εις Ελλάδα. Είναι αδύνατο να απαντήσω εις το ερώτημα τούτο. Φοβούμαι να μαντεύσω τους πραγματικούς σκοπούς των. Βέβαιον είναι ότι ο ελληνισμός με την απειλούμενη δραματικήν θραύσιν του φυσικού δεσμού μεταξύ Αθηνών και Λευκωσίας εισέρχεται εις μίαν κρίσιν απρόβλεπτων και απροσμέτρητων συνεπειών και μάλιστα καθ ην ώραν έχει αυξηθή η κρίσις εις τας σχέσεις Ελλάδας Τουρκίας".

7 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Φθάνει στην Κύπρο ο Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κομπόκης, ο οποίος διορίστηκε από τη Χούντα των Αθηνών, ως υπαρχηγός του πραξικοπήματος εναντίον του Προέδρου Μακαρίου.

8 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Βρεττανικά ειδησεογραφικά πρακτορεία μεταδίδουν ότι η απάντηση του Στρατηγού Γκιζίκη στον Πρόεδρο Μακάριο είναι αρνητική.

- Ο Ραούφ Ντενκτάς δηλώνει ότι οι Τούρκοι πρέπει να αποφύγουν να χύσουν λάδι στη φωτιά και ότι είναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί η κρίση στους κόλπους των Ελλήνων.

- Ο Διευθυντής της εφημερίδας Εθνική Χαράλαμπος Χαραλάμπους καταδικάζεται σε εξάμηνη φυλάκιση για υβριστικά άρθρα εναντίον του Προέδρου Μακαρίου.

- Οι Ελλαδίτες πολιτικοί Κανελλόπουλος, Μαύρος, Παπανδρέου και Μαγκάκης με δηλώσεις τους τονίζουν ότι για την κρίση στις σχέσεις των Κυβερνήσεων Κύπρου και Ελλάδας ευθύνεται το καθεστώς της Χούντας.

9 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Οι Γιωργίτσης και Κομπόκης συγκαλούν σύσκεψη για καθορισμό των λεπτομερειών για υλοποίηση του πραξικοπήματος. Μετέχουν: Ο Επιτελάρχης του ΓΕΕΦ Ταξίαρχος Παναγιώτης Γιανακοδήμος, ο υποδοικητής της ΕΛΔΥΚ Αντισυνταγματάρχης Κωνσταντίνος Παπαγιάννης, ο διοικητής της ναυτικής δύναμης Κύπρου Αντιπλοίαρχος Γεώργιος Παπαγιάννης, ο Διοικητής της 23ης Επιλαρχίας Μέσων Αρμάτων, αντισυνταγματάρχης Λαμπρινός, ο διοικητής της 21ης Επιλαρχίας Αναγνωρίσεως Επίλαρχος Καρκόντζελος, οι Διοικητές της 31ης και 33ης Μοίρας Καταδρομών Ταγματάρχες Ραυτόπουλος και Δαμασκηνός, που εδρεύουν στον Πενταδάκτυλο, ο Σύνδεσμος με το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων Ελλάδας Ταγματάρχης Κωνσταντίνος Κοντώσης, ο Ταγματάρχης Ζήνδρο, ο Διοικητής της 185 Πεδινής Μοίρας πυροβολικού Αντισυνταγματάρχης Λάμπρου, και ο διοικητής της 195 Μοίρας ελαφρού αντιαεροπορικού πυροβολικού.

- Ο Αντισυνταγματάρχης Λαμπρινός και ο Επίλαρχος Καρκόντζελος πριν συνεργαστούν ζητούν την έγκριση του Αρχηγού του Στρατού της Ελλάδας Αντιστράτηγου Γαλατσάνου, ο οποίος είναι μυημένος και ο οποίος τους παραγγέλλει μέσω υφισταμένου του να συνεργαστούν με τον Κομπόκη. Ομως η σύσκεψη κρίνει, ομόφωνα, μάλιστα ότι το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί γιατί υπάρχει κίνδυνος εσωτερικών ταραχών, οι μονάδες είναι ουσιαστικά διαλυμένες, η προετοιμασία είναι ελλιπής και κύρια υπάρχει κίνδυνος στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας. Ο Υποδιοικητής της ΕΛΔΥΚ προτείνει όπως μη πάρει μέρος και η ΕΛΔΥΚ για λόγους σκοπιμότητας επειδή είναι αμιγής ελληνική στρατιωτική δύναμη. Η σύσκεψη αποφασίζει όπως ενημερωθεί η Αθήνα για τις αποφάσεις.

9 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Η Κυπριακή Κυβέρνηση επαναλαμβάνει διά του Κυβερνητικού Εκπροσώπου: Είναι γνωστή η δήλωση του Προέδρου Μακαρίου ότι οι αποφάσεις που λήφθηκαν από την Κυπριακή Κυβέρνηση θα εφαρμοσθούν χωρίς οποιαδήποτε αλλαγή. Η μείωση της Εθνικής Φρουράς κατά 5,000 άνδρες θα πραγματοποιηθεί γύρω στις είκοσι Ιουλίου.

- Πληροφορίες από την Αθήνα αναφέρουν ότι η απάντηση της Χούντας στην επιστολή του Προέδρου Μακαρίου θα δοθεί τις προσεχείς μέρες.

- Ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ της Ελλάδας Δημήτριος Καρακώστας δηλώνει: Αυτή τη στιγμή δεν έχουν θέση οι διάλογοι μεταξύ μας. Μονόλογος πρέπει να γίνεται. κατά την παρούσαν περίοδο. Οι διάλογοι μόνον βλάπτουν. Εκείνο το οποίο πρέπει να γνωρίζει ο Πρόεδρος Μακάριος και όλοι μας είναι ότι η Κύπρος και η Ελλάδα βρίσκονται υπεράνω όλων μας. Και στο πνεύμα αυτό πρέπει να βλέπουμε τα ζητήματα ώστε να έχουμε μεγαλύτερη υπευθυνότητα ως προς το χειρισμό των θεμάτων.

- Στο Λονδίνο η εφημερίδα "Γκάρτιαν", πάντοτε ενημερωμένη για το Κυπριακό, γράφει ότι αν ο Στρατηγός Γκιζίκης δεν δεχθεί να ανακαλέσει τους 650 αξιωματικούς από την Κύπρο τότε θα είναι δύσκολο να αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος. Ο Γκιζίκης ίσως να αισθανθεί τώρα τον πειρασμό να καταφέρει τελειωτικό πλήγμα. Αυτό θα αποδειχθεί καταστρεπτικό για το ΝΑΤΟ και μοιραίο για την Κύπρο, προσθέτει.

9 IΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Ο Συντονιστής της ΕΟΚΑ Β σε επιστολή του προς το νέο διοικητή της ΕΟΚΑ Β Κροίσο Χριστοδουλίδη που είχε εκφράσει την πρόθεση να παραιτηθεί για οικογενειακούς λόγους και για λόγους υγείας, γιατί υπέφερε από το στομάχι του, αναφέρει:

ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ

1. Εχω κοντά μου τον ΠΑΡΜΕΝΙΩΝΑ και με ενημέρωσεν.

2. Πρόσεξε πολύ τί σου γράφω. Δεν θα υποβάλης παραίτησιν προ της 15ης τρέχοντος επ ουδενί.

3. Να καταγγείλης τον ΘΥΡΣΟΝ, ως διασπαστήν. Δεν μπορείς να τον αφήσης χωρίς να τον καταγγείλης.

4. Δεν μπορείς να γράψης ότι παραιτείσαι δια οικογενειακούς λόγους. Θα σε φτύσουν όλοι. Πρόσεξε μη περιλάβης τέτοιους λόγους. Ακουσε με και δεν θα ζημιωθής. Και όπως σου τονίζω μέχρι της 15ης του μηνός. Οχι πιο μπροστά. Σε παρακαλώ θερμώς. Επιμένω επί τούτου. ΚΕΡΑΥΝΟΣ.

- Ο Κροίσος Χριστοδουλίδης δεν δέχεται την παράκληση και θεωρεί τον εαυτό του εκτός οργάνωσης.

- Ο Πρόεδρος του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ Νικολάϊ Ποτκόρνυ ενώ περνά πάνω από την Κύπρο με το αεροπλάνο του αποστέλλει μήνυμα στον Πρόεδρο Μακάριο με το οποίο υποστηρίζει την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας.

10 ΙΟΥΛΙΟΥ, Αθήνα:

- Φθάνει στην Αθήνα ο Ταγματάρχης Κοντώσης ως απεσταλμένος των Γιωργίτση και Κομπόκη για να μεταφέρει στους Ιωαννίδη και Μπονάνο τους φόβους και τους ενδοιασμούς που εκφράστηκαν στη σύσκεψη της Λυκωσίας. Ο Ιωαννίδης αφού συνεννοείται με το Μπονάνο απαντά στον Κοντώση ότι πρέπει να διαβιβάσει στους Γιωργίτση και Κομπόκη πως απορρίπτονται τα αιτήματα και οι ενδοιασμοί τους και πως είναι διαταγή του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων και της Κυβέρνησης να προχωρήσουν στην εκτέλεση της απόφασης για ανατροπή του Μακαρίου. Μοναδική εξαίρεση η ΕΛΔΥΚ να περιορισθεί μόνο στην κάλυψη του αεροδρομίου Λευκωσίας και να μετατεθεί η ώρα εκδήλωσης του πραξικοπήματος στις 8.30 το πρωϊ και αυτό γιατί κρίνεται πως στις 7.30 που έχει ορισθεί οι δρόμοι θα είναι γεμάτοι από κόσμο που θα πηγαίνει στην εργασία του και θα υπάρξουν προβλήματα στη μετακίνηση του στρατού.

- Επίσης ο Ιωαννίδης αναθέτει στον Ταγματάρχη Κοντώση να αποστηθίσει το διάγγελμα που θα μεταδοθεί από το ΡΙΚ μετά την επικράτηση του πραξικοπήματος και τα ονόματα των υποψηφίων Προέδρων μεταξύ των οποίων θα επιλεγεί ένας για να αναλάβει μετά την ανατροπή του Μακαρίου.

10 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Ο νέος αμερικανός πρεσβευτής στη Λευκωσία Ρότζερ Νταίηβις επιδίδει τα διαπιστευτήρια του στον Πρόεδρο Μακάριο και προσφωνώντας τον εξαίρει την προσωπικότητα του Μακαρίου λέγοντας: Εχετε επιβληθεί Μακαριώτατε και έχετε καταλάβει θέση μεταξύ των ηγετών του κόσμου. Προσβλέπω ιδιαίτερα σε καρποφόρο συνεργασία μαζί σας.

11 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Επιστρέφει στην Κύπρο ο Ταγματάρχης Κοντώσης ο οποίος ενημερώνει τους Γιωργίτση και Κομπόκη για την άρνηση των Ιωαννίδη και Μπονάνου να ματαιωθεί ή αναβληθεί το πραξικόπημα. Ετσι ειδοποιούνται οι επικεφαλής των μονάδων οι οποίες έχουν καθορισθεί να πάρουν μέρος στο πραξικόπημα και δίνουν τις σχετικές εντολές. Ως χώροι για κατάληψη καθορίζονται το Προεδρικό, η Αρχιεπισκόπή, το ΡΙΚ, η ΣΥΤΑ, το Αρχηγείο Αστυνομίας, το αεροδρόμιο Λευκωσίας και το Στρατόπεδο του εφεδρικού.

- Την ίδια μέρα ο Στρατηγός Μπονάνος μετακαλεί στην Αθήνα τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς Στρατηγό Ντενίση με το πρόσχημα ότι θα συζητήσουν την κατάσταση που δημιουργήθηκε ύστερα από την επιστολή Μακαρίου, αλλά και για να λυθούν τα χέρια των Γιωργίτση και Κομπόκη. Στη σύσκεψη καλούνται επίσης ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχης Νικολαϊδης, ο Διοικητής του Α-2 του ΓΕΕΦ Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Μπούρλος και ο πρσβευτής της Ελλάδας στην Κύπρο Ευστάθιος Λαγάκος.

- Στην Αθήνα συνέρχεται το πρωϊ υπό την προεδρία του Πρωθυπουργού Αδαμάντιου Ανδρουτσόπουλου το Υπουργικό Συμβούλιο και συζητεί το περιεχόμενο της επιστολής του Προέδρου Μακαρίου προς το Στρατηγό Γκιζίκη.

12 ΙΟΥΛΙΟΥ, Αθήνα:

- Ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Στρατηγός Ντενίσης φθάνει στην Αθήνα.

- Στην Αθήνα πραγματοποιούνται αλλεπάλληλες συσκέψεις στις οποίες συζητούνται όλες οι εξελίξεις της εσωτερικής κατάστασης στην Κύπρο.

12 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία: Δικαστήριο εκδίδει διάταγμα οκταήμερης κράτησης του πρώην Λοχαγού της Εθνικής Φρουράς Κροίσου Χριστοδουλίδη, ο οποίος όπως αναφέρθηκε στο δικαστήριο, κατείχε αξίωμα στη διοίκηση της ΕΟΚΑ Β. Επίσης εκδίδεται διάταγμα κράτησης και του Μάριου Χριστοδουλίδη από τη Λεμεσό. Γενικά κρατούνται 149 άτομα εναντίον των οποίων εξετάζονται υποθέσεις συνωμοσίας κατά του κράτους. Αλλοι 74 είναι υπόδικοι ενώ καταζητούνται για διάφορες παράνομες ενέργειες άλλα 125 άτομα. Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος καταγγέλλει στο δικαστήριο ότι έχει κακοποιηθεί από αστυνομικούς.

13 ΙΟΥΛΙΟΥ, Αθήνα: Πραγματοποιείται νέα σύσκεψη στο Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων υπό την προεδρία του Στρατηγού Γκιζίκη κατά την οποία εξετάζονται, όπως ανακοινώνεται, οι επιπτώσεις στην Αμυνα της Κύπρου από την εξαγγελθείσα μείωση της Εθνικής Φρουράς από την Κυπριακή Κυβέρνηση. Στη σύσκεψη παίρνουν μέρος ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων Στρατηγός Μπονάνος, ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Στρατηγός Ντενίσης, ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ Συνταγματάρχης Νικολαϊδης, ο Διοικητής του Γραφείου Α-2 του ΓΕΕΦ Συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Μπούρλος, ο πρέσβης της Ελλάδας στη Λευκωσία Ευστάθιος Λαγάκος, και πενήντα αξιωματικοί επιτελείς του Αρχηγείου Ενόπλων Δυνάμεων και των Αρχηγείων του Στρατού. Η σύσκεψη ανακοινώνεται ότι θα επαναληφθεί τη Δευτέρα. Μετά τη σύσκεψη ο Στρατηγός Ντενίσης ζητά από το Στρατηγό Μπονάνο να του επιτρέψει να επιστρέψει στην Κύπρο αλλά του το αρνείται.

13 ΙΟΥΛΙΟΥ, Λευκωσία:

- Ο Πρόεδρος Μακάριος σε συνέντευξη του στην ανεξάρτητη τηλεόραση του Λονδίνου δηλώνει ότι κατέχει έγγραφα που αποδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας την ενοχήν των Αθηνών στις τρομοκρατικές δραστηριότητες της ΕΟΚΑ Β. Αν προκληθώ, είπε ο Μακάριος, δεν θα διστάσω να δώσω τα έγγραφα στη δημοσιότητα.

- Η Κυπριακή Κυβέρνηση δίνει οδηγίες όπως από τις 20 Ιουλίου αρχίσει η απόλυση των εθνοφρουρών που έχουν συμπληρώσει δεκατετράμηνη θητεία στην Εθνική Φρουρά.

- Στην Κύπρο επικρατεί αναβρασμός αλλά ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αναχωρεί αργά το απόγευμα για την εξοχική του κατοικία στο Τρόοδος για να περάσει το Σαββατοκυρίακο.

- Φθάνει από την Αθήνα ο επιχειρηματίας Κώστας Μαγγλής με μήνυμα από τον Ευάγγελο Αβέρωφ προς το Μακάριο ότι θα γίνει σύντομα πραξικόπημα. Δεν αναφέρεται ημερομηνία. Ομως όταν ο Μαγγλής διαβάζει το μήνυμα του Κεραυνού προς τον Ποσειδώνα με το οποίο τον εξώρκιζε να μη παραιτηθεί πριν από τις 15 Ιουλίου, χωρίς κανένα άλλο στοιχείο, συνδυάζει το μήνυμα με την ημερομηνία. Θέλει να έλθει σε επαφή με τον Πρόεδρο Μακάριο. Επικοινωνεί με αυτόν μέσω του Ηγουμένου Κύκκου. Ο Μακάριος βρίσκεται όμως στο Τρόοδος και διαμηνύει στο Μαγγλή ότι θα τον συναντήσει τη Δευτέρα, 15 Ιουλίου.

- Σε ολοήμερη συνεργασία των συνταγματατολόγων Αλντικαστί και Δεκλερή στην Αμμόχωστο στην οποία καταρτίζεται το οριστικό κείμενο της συμφωνίας για την αυτοδιοίκηση των πέντε μεγάλων πόλεων της Κύπρου στο πλαίσιο των ενδοκυπριακών συνομιλιών. Η συμφωνία διαβιβάζεται στην Αθήνα και Αγκυρα και συμφωνείται όπως κατατεθεί στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων στις 16 Ιουλίου.

14 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974:

- Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος βρίσκεται στην εξοχική του κατοικία στο Τρόοδος όπου περνά το Σαββατοκυρίακο.

- Πλήρης μυστικότητα επικρατεί για τα σχέδια της χούντας εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ενόψει της αυριανής σύσκεψης στην Αθήνα υπό την προεδρία του Στρατηγού Γκιζίκη στην οποία αναμένεται να ασχοληθεί με την επιστολή Μακαρίου. Ολοι αναμένουν επίθεση των Αθηνών κατά του Μακαρίου και της Κυπριακής ηγεσίας γενικότερα.

15 ΙΟΥΛΙΟΥ, ώρα 8.20 το πρωϊ, Λευκωσία:

- Αρχίζει το πραξικόπημα. Το Ραδιόφωνο ανακοινώνει ότι η Εθνική Φρουρά κατέλαβε το Αρχηγείο της Αστυνομίας και του Εφεδρικού και άλλα σημεία στην πρωτεύουσα. Το ΡΙΚ αναφέρει ότι "η Εθνική Φρουρά επενέβη δια να σταματήση αδελφοκτόνον πόλεμον μεταξύ των Ελλήνων της Κύπρου" και ότι "ο Μακάριος είναι ήδη νεκρός".

- Σε διάγγελμά τους οι πραξικοπηματίες λέγουν ότι επενέβησαν για να απομακρύνουν τους υπευθύνους της ανωμαλίας δηλαδή τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση του και να αναθέσουν τη διακυβέρνηση της νήσου "εις Κυβέρνησιν Εθνικής Σωτηρίας".

- Στο πραξικόπημα παίρνουν μέρος κυρίως η 31η και η 33η Μοίρα Καταδρομών που μεταφέρονται από τον Πενταδάκτυλο, δυο τάγματα πεζικού που μεταφέρονται από την Κερύνεια, Τμήματα της 23ης Επιλαρχίας Μέσων Αρμάτων και τμήματα της 21ης Επιλαρχίας Αναγνωρίσεων που εδρεύουν στη Λευκωσία και δυο λόχοι και τμήμα της ΕΛΔΥΚ.

15 ΙΟΥΛΙΟΥ, Αθήνα:

- Με την έκρηξη του πραξικοπήματος ο αόρατος δικτάτορας Δημήτριος Ιωαννίδης βρίσκεται στο γραφείο του Αρχηγού Ενόπλων δυνάμεων Στρατηγού Μπονάνου και μαζί με τον Ταξίαρχο Κονδύλη διευθύνουν τις επιχειρήσεις στην Κύπρο από θάλαμο επιχειρήσεων τον οποίο είχε εγκαταστήσει για το σκοπόν αυτό.

- Ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Στρατηγός Ντενίσης φθάνει στο Αρχηγείο των Ενόπλων Δυνάμεων και πληροφορείται ότι έγινε πραξικόπημα στην Κύπρο. Υποβάλλει αμέσως την παραίτηση του.

15 ΙΟΥΛΙΟΥ, ώρα 10.25 το πρωϊ, Aγκυρα:

- Η Πρεσβεία της Αγκυρας στη Λευκωσία ενημερώνει το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών με άκρως απόρρητο τηλεμήνυμα ότι από τις 8.30 το πρωϊ έγινε πραξικόπημα κατά του Προέδρου Μακαρίου. Ομως ο Πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ αναχωρεί για περιοδεία. Γράφει ο Τούρκος δημοσιογράφος Αλή Μπιράντ:

" Ο Πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ ετοιμαζόταν να αναχωρήσει πρωϊ, πρωϊ για την πόλη Αφιόν, όπου θα μιλούσε για την απόφαση για επανέναρξη της καλλιέργειας του Οπίου και αργότερα στην πόλη Ντενιζλί, όπου θα μιλούσε για τις προσπάθειες καταπολέμησης του λαθρεμπορίου. Επίσης ο Υπουργός Εξωτερικών Τουράν Γκιουνές βρίσκεται σε περιοδεία στο Πεκίνο, ενώ ο πρεσβευτής της Τουρκίας στην Αθήνα Καμράν Γκουρούν άρχιζε κρουαζιέρα στη Μεσόγειο και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού επιθεωρούσε μονάδες στην Κωνσταντινούπολη και όλα έδειχναν ότι τίποτε δεν περίμεναν να συμβεί στην Κύπρο.

Γύρω στις 10.25, δηλαδή δυο ώρες ακριβώς από την ώρα που έγινε το πραξικόπημα ο πρεσβευτής της Τουρκίας στη Λευκωσία έστελλε ένα " Ακρως Απόρρητο" τηλεμήνυμα στο οποίο ανέφερε:

"Πληροφορούμαστε ότι σήμερα γύρω στις 8.30 έγινε πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Ακούονται πυροβολισμοί από το Προεδρικό Μέγαρο. Πρεσβεία της Τουρκικής Δημοκρατίας στη Λευκωσία".

Ο Διευθυντής του Τμήματος Τουρκοελληνικών Υποθέσεων Ετζμέν Μπαρουτσού τινάχθηκε από τη θέση του και έσπευσε να ειδοποιήσει τον Πρωθυπουργό Μπουλέντ Ετζεβίτ που βρισκόταν στο αεροδρόμιο του Ετιμεσγκούτ. Ωστόσο ο Ετζεβίτ αρχικά δεν ανησύχησε παρά μόνο αναχώρησε για τον πρώτο σταθμό της περιοδείας του και παρακάλεσε τον Υπουργό Αμυνας Χασάν Ισίκ που εκτελούσε καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών να τον κρατά ενήμερο.

Ανεβαίνοντας στο αεροπλάνο ο Ετζεβίτ άρχισε να αξιολογεί την κατάσταση και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πραξικόπημα σήμαινε Ενωση και επομένως κάθοδο της Ελλάδας στο μαλακό υπογάστριο της Τουρκίας. Ετσι η Τουρκία έπρεπε να επέμβει στην Κύπρο.

Ο ίδιος ο Ετζεβίτ είπε στον Αλή Μπιράντ:

"Εκρινα ότι το πραξικόπημα ήταν Ενωση. Ημουν της γνώμης ότι η επέμβαση μας ήταν αναγκαία. Ανησυχούσα μη χάσουμε καιρό".

Επιστρέφοντας στην Αγκυρα ο Ετζεβίτ κατευθύνθηκε στο Γενικό Επιτελείο όπου πήρε την οριστική του απόφαση για επέμβαση στην Κύπρο.

Δηλώνει ο Ετζεβίτ στους Επιτελείς του:

"Το πραξικόπημα προετοιμάστηκε από την Ελληνική χούντα και αποσκοπεί στην Ενωση. Η κατάσταση είναι κρίσιμη. Αν η Τουρκία δεν δώσει στο γεγονός την απαιτούμενη βαρύτητα θα ζημιωθεί πολύ. Δεν έχουμε άλλη εκλογή από την άμεση δράση. Προσωπικά πιστεύω στις ικανότητες του τουρκικού στρατού. Επιβάλλεται να αρχίσουμε αμέσως τις προετοιμασίες και να μη χρονοτριβούμε".

Ακολουθεί σύσκεψη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και οι αξιωματικοί αναφέρουν στον Ετζεβίτ ότι το αργότερο που μπορούν να είναι έτοιμοι είναι το Σάββατο 20 Ιουλίου.

Δίνονται οι οδηγίες για να αρχίσουν οι προετοιμασίες ενώ ο Ετζεβίτ για να κερδίσει χρόνο αποφασίζει να μεταβεί στο Λονδίνο για επαφές με την Αγγλική Κυβέρνηση".

Δεν είναι μόνο οι Τούρκοι ηγέτες που ενεργούν τη μέρα του πραξικοπήματος σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Και ο πρέσβης της Ελλάδας στην Αγκυρα Κοσμαδόπουλος περνά τις διακοπές του και η έκρηξη του πραξικοπήματος τον βρίσκει στη θάλασσα. Γράφει στο ημερολόγιο του τις λεπτομέρειες της δραματικής αυτής μέρας για την Κύπρο:

15 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974- ΑΓΚΥΡΑ. ΜΕΣΑΝΥΚΤΑ. Τετέλεσται.

Αυτό το ανόμημα ήταν που ετοιμαζόταν στην Αθήνα και στην Κύπρο διαπράχθηκε το έγκλημα:

Το μεσημέρι κάναμε μπάνιο με το Σουρμελή (το συνοδό του) στην πλαζ των Θεραπειών. Οπου ξαφνικά, καθώς είχαμε ανοιχτεί κολυμπώντας, έφθασε στην ακτή τρεχάτος ο γιος του και μας φώναξε λαχανιασμένος: " Βγέστε γρήγορα, δολοφονήθηκε ο Μακάριος".

Μόλις το είχε ακούσει στο ραδιόφωνο. Από κει και πέρα, όλα έγιναν με κινηματογραφική ταχύτητα. Μαζέψαμε τα πράγματα μας, κάναμε βαλίτσες, κλείσαμε θέσεις για την Αγκυρα με την πρώτη διαθέσιμη πτήση. Στο αεροπλάνο δεν μας χρειάστηκαν πολλές κουβέντες. Νιώθαμε και οι δυο μας το ίδιο πως η αδελφοκτονία στην Κύπρο ήταν η αρχή εθνικής καταστροφής.

Στην έξοδο των αποβιβάσεων του αεροδρομίου Αγκυρας, μας περίμενε ο σύμβουλος της πρεσβείας. Μ' ένα πλατύ χαμόγελο μας υποδέχθηκε. "Επιτέλους, τον φάγανε τον παπά". Αλληλοκοιταχτήκαμε με το Σουρμελή. Την ώρα που φερόταν ως δολοφονημένος ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, βρισκόταν υπάλληλος της ελληνικής διπλωματικής υπηρεσίας να εκφρασθεί έτσι για τέτοια δολοφονική πράξη, χωρίς να αναλογισθεί τα πολιτικά, τουλάχιστον, επακόλουθα. Ηταν φανερό ότι δεν νοείται πια συνεργασία μου με δαύτον.

Στα γραφεία, η Θεοδώρα (η βοηθός του) μου λέει ότι ο αναπληρών τον Γκιουνές (Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας που λείπει σε ταξίδι στην Κίνα) Υπουργός Αμυνης Χασάν Ισίκ, ζητεί να τον επισκεφθώ το γρηγορότερο δυνατό. Κανονίσαμε να με δει αύριο πρωϊ, ώρα 10.00.

15 ΙΟΥΛΙΟΥ, ώρα 04.15 το απόγευμα, Αγκυρα: Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Μπουλέντ Ετζεβίτ διακόπτει την περιοδεία του και επιστρέφει στην Αγκυρα όπου αρχίζει διαβουλεύσεις για την κατάσταση η οποία δημιουργείται.

15 ΙΟΥΛΙΟΥ, ώρα 10.00 το βράδυ, Αγκυρα: Συνέρχεται το πανίσχυρο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας υπό την προεδρία του Προέδρου Κορούτουρκ. Ο Ντενίζ Μπαϊκάλ Υπουργός Οικονομικών εκφράζει την άποψη ότι για την Τουρκία ο κίνδυνος είναι να κυκλωθεί από την Ελλάδα από το Νότο παρά το ότι αναλαμβάνει ο Νίκος Σαμψών την αρχή. Ο Πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ επαναλαμβάνει την ίδια άποψη και προσθέτει ότι δεν τον απασχολεί ακόμη η επαναφορά του Μακαρίου, αλλά ο κίνδυνος ότι η Κεντρική και Ανατολική Μικρά Ασία θα ήταν εκτεθειμένες στην ακτίνα δράσης της Ελληνικής Αεροπορίας. Οι παριστάμενοι ρωτούν για το αξιόμαχο και τις δυνατότητες του Στρατού της Τουρκίας. Ο Αρχηγός του Επιτελείου Σαντζάρ μη αντέχοντας τις ερωτήσεις για το στρατό ρωτά: Εμείς είμαστε, (έτοιμοι), εσείς είστε; Ο Ετζεβίτ αντιρωτά: Σε πόσες μέρες μπορείτε να είστε έτοιμοι για μια απόβαση. Το Σάββατο το πρωϊ είναι η απάντηση που παίρνει από τους στρατιωτικούς.