28.1.1974: Η Πολιτεία τιμά το Γεώργιο Γρίβα με τριήμερο πένθος ενώ ο Πρόεδρος Μακάριος ανακοινώνει αμνηστεία στους κρατουμένους. Θλίψη εκφράζουν επίσης κόμματα και η Αθήνα.

S-1996

29.1.1974: ΟΡΓΙΑΖΕΙ ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ ΣΤΙΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Β ΚΑΘΩΣ Ο ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΚΑΡΟΥΣΟΣ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ- ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Β -ΑΛΛΑ ΧΩΡΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΕΝΩ ΤΑ ΑΛΛΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΕΠΙΜΕΝΟΥΝ ΣΕ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΣΕ ΜΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΖΗΤΟΥΜΕΝΩΝ. Ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΕΠΙΜΕΝΕΙ ΝΑ ΜΗ ΤΕΡΜΑΤΙΣΕΙ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ Η ΕΟΚΑ Β

Ενώ γίνονταν οι διευθετήσεις για τη κηδεία του αρχηγού της ΕΟΚΑ Β Στρατηγού Γρίβα το παρασκήνιο στην ΕΟΚΑ Β οργίαζε για τα επόμενα βήματα που θα έπαιρνε η πράνομη οργάνωση και αν θα ανταποκρινόταν θετικά στην έκκληση του Προέδρου Μακαρίου για επιστροφή των καταζητουμένων και τερματισμό της δράσης της οργάνωσης.

Τα παρασκήνια των ημερών αυτών ερεύνησε ιδιαίτερα ο Πέτρος Πετρίδης σε μελέτη του που δηκοσίευσε στην Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, περίοδος 1960-74, τόμος Β:

"Στο γενικό πένθος για το θάνατο του Γεώργιου Γρίβα πήρε μέρος όλη η Κύπρος- με εξαίρεση το ΑΚΕΛ.

Ενώ όμως γίνονταν αυτά δημοσίως, στα παρασκήνια διαδραματίζονταν εξελίξεις, οι οποίες θα προδιέγραφαν την πορεία-δραματική και πολυτάραχη που θα κατέληγε τελικά στην τραγωδία του Ιουλίου του 1974.

Την είδηση του θανάτου του Στρατηγού Γρίβα μετέφερε από την Λεμεσό στη Λευκωσία ο Πανίκος Σωτηρίου (στέλεχος της ΕΣΕΑ που ήταν από τους πρώτους που πληροφορήθηκαν το θάνατο του). Πληροφόρησε την ηγεσία της ΕΣΕΑ και αργότερα με τον Γενικό Γραμματέα της ΕΣΕΑ πήγε στα τυπογραφεία που εκδιδόταν η "Πατρίς" (εφημερίδα της αντιπολίτευσης) για να αναζητήσει τον σύνδεσμο με τον Καρούσο (Ελλαδίτη Ταγματάρχη, υπαρχηγό της ΕΟΚΑ Β).

Δεν βρισκόταν εκεί και ζήτησε από ένα έφεδρο αξιωματικό να τους πάρει στο σπίτι του τομεάρχη Λευκωσίας. Ο τελευταίος τους ωδήγησε στο σπίτι που έμενε ο Καρούσος και οι δυο αγγελιαφόροι έμειναν εκεί για να συζητήσουν μαζί του την κατάσταση.

Του είπαν ότι θα έπρεπε να αναλάβει την ηγεσία της ΕΟΚΑ Β, γιατί δεν υπήρχε άλλος να την αναλάβει.

Η απάντηση του Καρούσου ήταν ότι δεν μπορούσε να αναλάβει την ηγεσία της οργανώσεως, αν δεν είχε την συγκατάθεση όλων.

Αργότερα οι δυο τους πήγαν στο σπίτι του τομεάρχη Λευκωσίας, που δεν είχε μείνει μαζί τους, όπου στο μεταξύ είχαν συγκεντρωθεί και άλλοι, είχαν ανακοινώσει την είδηση του θανάτου στον σύνδεσμο, όχι όμως και στον τομεάρχη Λευκωσίας.

Ο σύνδεσμος τους είπε:

"Γιατί δεν το λέτε και σ' αυτόν που είναι τομεάρχης;"

Τότε μόνο του ανακοίνωσαν τον θάνατο του Στρατηγού Γρίβα και έφυγαν.

Την ίδια νύκτα πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία σύσκεψη των τομεαρχών.

Την νύκτα της Κυριακής (27.1.1974) η ηγεσία της ΕΣΕΑ πήγε στην ελληνική Πρεσβεία για ν' ανακοινώσει στον Πρεσβευτή Ευστάθιο Λαγάκο την είδηση του θανάτου.

Είχε αποφασίσει, και ανακοίνωσε στον Λαγάκο, ότι η σορός του Στρατηγού θα μεταφερόταν την τρίτη 29 Ιανουαρίου για να εκτεθεί σε δημόσιο προσκύνημα στην εκκλησία Φανερωμένης και μετά θα μεταφερόταν στην Αθήνα για να γίνει η κηδεία την επομένη.

Η ΕΣΕΑ είπε ότι παρέδιδε την σορό του στρατηγού στην πρεσβεία στον εκπρόσωπο του ελληνικού Εθνους και έγιναν διευθετήσεις για μεταφορά της στην Αθήνα με στρατιωτικό αεροπλάνο.

Εντελώς ξαφνικά, όμως την νύκτα της Δευτέρας, η ΕΣΕΑ ανακοίνωσε ότι η κηδεία θα γινόταν στην Κύπρο.

Ανέφερε η ανακοίνωση:

"Η κηδεία του αρχηγού της ΕΟΚΑ Γεωργίου Γρίβα- Διγενή θα τελεσθή την 2αν μ.μ. της Τετάρτης, 30ης Ιανουαρίου 1974 εις τον χώρον του κρησφυγέτου όπου ο Αρχηγός ευρίσκεται και θα ταφή συμφώνως προς επανειλημμένως εκφρασθείσαν αυτού επιθυμίαν.

Την ευθύνην διά τη οργάνωσιν της κηδείας ανέλαβεν η ΕΣΕΑ και οι συναγωνισταί του Διγενή.

Το Λαϊκόν προσκύνημα θα συνεχισθή μέχρι της 10ης π.μ. της Τετάρτης 30ης Ιανουαρίου 1974 εις τον χώρον εις Λεμεσόν, όπου ευρίσκεται η σορός του θανόντος αρχηγού.

Η οργανωτική επιτροπή πιστεύει ακραδάντως ότι οι τιμώντες την μνήμην του Αρχηγού θα διαδηλώσουν τον προς αυτόν σεβασμόν και την ευγνωμοσύνην των με την απαιτουμένην ευπρέπειαν και κατάνυξιν".

Η επιθυμία όμως για ταφή του Γρίβα στη Λεμεσό, δεν ήταν του Στρατηγού Γρίβα, αλλά της χούντας του Ιωαννίδη των Αθηνών που ήθελε τον Στρατηγό, έστω και νεκρό, στην Κύπρο για να "εμπνέει" τα μέλη της ΕΟΚΑ Β. Ετσι επενέβη και έδωσε εντολή να ταφεί στην Κύπρο παρά τις επιθυμίες της συζύγου και των άλλων συγγενών του.

Εγινε λόγος και για άλλη μια "επιθυμία" του στρατηγού Γρίβα, την οποία όμως κανένας άλλος δεν επιβεβαίωσε, όταν την ανακοίνωσε ο τομεάρχης Λεμεσού: Ηταν η "επιθυμία" του Στρατηγού να μη παραστεί στην κηδεία του ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος.

Σε ανακοίνωση που κυκλοφόρησε στη Λεμεσό έλεγε:

"ΕΟΚΑ,

Προς τας Κυβερνήσεις Ελλάδος και Κύπρου:

Σεβόμενοι απολύτως την αδιαφιλονίκητον επιθυμίαν του εκλιπόντος Αρχηγόύ μας ην εξέφρασαν επανειλημμένως προς τους στενωτέρους των συνεργατών Του, γνωρίζομεν ότι:

α). Δεν ήθελε να πλησιάση ο Πρόεδρος της κυπριακής Δημοκρατίας καθ' οιονδήποτε τρόπον το λείψανον Του ή να προστή της νεκρωσίμου Αυτού ακολουθείας.

β. Να ταφή εις χώρον, όπου καθώρισεν εις στενούς συνεργάτας του.

Επί τούτοις, καλούνται εκείνοι, οίτινες δεν εσεβάσθησαν τούτον ζώντα, όπως, τουλάχιστον σεβασθούν την επιθυμίαν του νεκρού και μη επιχειρήσωσι καθ' οιονδήποτε τρόπον παραβίασιν της υστάτης αυτού βουλήσεως.

Ο ΤΟΜΕΑΡΧΗΣ ΕΟΚΑ Β ΛΕΜΕΣΟΥ"

Την επομένη, 28 Ιανουαρίου, προκαταλάμβανε οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με τη θέση της ΕΟΚΑ Β πριν συζητηθεί από τους άλλους τομεάρχες.

Με ημερησία διαταγή του έλεγε ότι ο αγώνας θα συνεχιζόταν:

"Βαρύς ο αρχηγός μας, από την τόσην δόξαν και τον τόσον θρύλο, έπεισεν επί των επάλξεων του Εθνικού χρέους, ως εύορκος ο στρατιώτης της Μεγάλης Πατρίδος, κληροδοτών εις ημάς υποθήκην ιεράν και αδιάρρηκτον: "Μείνετε πιστοί έως θανάτου εις την εθνικήν αξίωσιν της ενώσεως, βέβαιοι όντες ότι η νίκη θα στεφανώση τον αγώνα μας".

Αυταί ήσαν αι τελευταίαι λέξεις του εκλιπόντος ηγέτου μας. Και απήλθε βέβαιος ων ότι ουδείς ευρίσκεται μεταξύ μας, επιλήσμων και διαρρήκτης της υποθήκης Του.

Μαχηταί της ΕΟΚΑ.

Αυστηρός και άτεγκτος ο τηρητής των νόμων, της Πατρίδος, ως ενθυμείσθε, μας εδέσμευσε δι' όρκου ιερού, έναντι της πολυφιλήτου και μαρτυρικής πατρίδος".

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ήταν πολύ δύσκολο να βρει έδαφος η απόφαση του Διοικητή της ΕΟΚΑ Β Ταγματάρχη Καρούσου για εκεχειρία της οργάνωσης.

Προσθέτει ο Πέτρος Πετρίδης:

Κάτω από αυτές τις συνθήκες δεν ήταν εκπληκτικό ότι μετριοπαθής και διαλλακτική ανακοίνωση του Καρούσου, με την οποία ανακοίνωνε εκεχειρία της ΕΟΚΑ Β λογοκρίθηκε και αφαιρέθηκαν από αυτήν δύο παράγραφοι που αναφέρονταν στην προσφορά αμνηστίας από την Κυβέρνηση.

Ο Καρούσος, ως Διοικητής της ΕΟΚΑ Β- δεν δέχθηκε τον τίτλο του Αρχηγού- έγραψε στην ανακοίνωση και την έστειλε στην ΕΣΕΑ για διανομή.

Οπως δόθηκε στις εφημερίδες ανέφερε:

"ΕΟΚΑ Β

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ

Γνωρίζομεν εις τον κ. Πρόεδρον της Δημοκρατίας, τα πολιτικά κόμματα και τον ελληνικόν Κυπριακόν λαόν, ότι η ΕΟΚΑ Β διέταξε την αναστολήν της δράσεως της επί τω σκοπώ όπως παράσχη τον χρόνον της απαραιτήτου ηρεμίας, διά τον υπεύθυνον θετικόν και πατριωτικόν χειρισμόν του εθνικού μας θέματος. Προϋποθέτει τούτο, ότι θα εύρη ανταπόκρισιν υπό των οργάνων ασφαλείας, αλλά και των κατευθυνομένων του παρακράτους, επ' αγαθώ του λαού μας.

Πάσα ενέργεια εις βάρος τυχόν φυλακισμένων μας, καταζητουμένων ή ελευθεροκινουμένων μελών μας, ως και φθορά περιουσιών των ενωτικών, θα προκαλέση τας σοβαράς αντιδράσεις της Οργανώσεως, εφ' ων την ευθύνην θα φέρουν οι απρόσεκτοι ή οι αστόχως υποθέτοντες ότι ο αποθανών Αρχηγός, κατέλιπεν αναποφάσιστα ορφανά.

Η παρούσα ανακοίνωσις δεν αποτελεί όρον, αλλ' εκ καθήκοντος προσφοράν προς το σύνολον υπό την βεβαιότητα ότι αύτη θα εκτιμηθή. Οι προς πάσαν κατεύθυνσιν υπεύθυνοι Ανδρεςς, ας δώσουν τα δείγματα του πατριωτισμού και της συνέσεως των.

Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ Β

Από την ανακοίνωση αυτή είχε αφαιρεθεί άλλο τόσο κείμενο που αναφερόταν ειδικά στην αμνηστία που δόθηκε στους 50 καταζητουμένους και που ανέφερε:

"Επί του ειδικού θέματος το οποίον προκύπτει κατόπιν των χθεσινών μέτρων της Κυβερνήσεως, η θέσις της ΕΟΚΑ Β είναι η ακόλουθος: Εφ όσον σήμερον ευρίσκεται εις χείρας του παρακράτους άφθονος οπλισμός, έτοιμος να χρησιμοποιηθή κατά των ενωτικών, ο ημέτερος δεν θα παραδοθή αλλά φυλασσόμενος υπό την ευθύνην της ΕΟΚΑ, θα διατηρηθή προς τον σκοπόν όπως δώση διά των ψυχών και των μαχητών μας, το "παρών".

Οσον αφορά εις τους καταζητουμένους, ούτοι παρουσιασθούν άνευ του οπλισμού των και προτρέπονται αι αρχαί όπως μη δημιουργούν εις αυτούς προβλήματα, συμαίνοντα εκτροπάς".

Με το απόσπασμα αυτό που αφαιρέθηκε ο Καρούσος ουσιαστικά τερμάτιζε τη δράση της ΕΟΚΑ Β και προανάγγελλε την παρουσίαση των κατηζητουμένων.

Είχαν όμως επέμβει οι αδιαλλακτοι οι οποίοι με την προτροπή των Αθηνών ήθελαν συνέχιση της δράσεως της ΕΟΚΑ Β.

Η θέση του Καρούσου με τη λογοκρισία της ανακοινώσεως του βρισκόταν ουσιαστικά υπό αμφισβήτηση. Και έτσι πράγματι συνέβαινε.

Ο Καρούσος κάλεσε σε σύσκεψη τους τομεάρχες και τους διοικητές των ανταρτικών ομάδων, πρώτα για να ξεκαθαρίσει τη θέση του αν ήταν διοικητής και μετά ν' αποφασίσουν για το μέλλον.

Η σύσκεψη έγινε την τρίτη, 29 Ιανουαρίου, σ' ένα σπίτι στη Δασούπολη. Βρίσκονταν εκεί συνολικά κάπου 156 πρόσωπα. Η συζήτηση κράτησε μέχρι τα ξημερώματα της επομένης- της ημέρας της κηδείας του στρατηγού.

Ο "τομεάρχης Λεμεσού" παρ' όλο που δεν είχε προηγηθεί συνεννόηση με τους άλλους, πήρε τον λόγο και είπε ότι ο Καρούσος ήταν ο μόνος που μπορούσε να αναλάβει την ηγεσία.

Αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Καρούσο. Ρώτησε τον καθένα ξεχωριστά αν τον δεχόταν για αρχηγό.

Ενας, ένας απάντησαν όλοι καταφατικά.

Συζήτησαν στη συνέχεια κατά πόσον θα έπρεπε να παρουσιασθούν οι καταζητούμενοι. Οι περισσότεροι υποστήριξαν ότι οι καταζητούμενοι δεν έπρεπε να παρουσιασθούν και ότι ο αγώνας θα έπρεπε να συνεχισθή δυναμικά.

Με την άποψη αυτή διαφώνησαν τρεις, ο τομεάρχης Λευκωσίας και οι δυο τομεάρχες Αμμοχώστου (υπήρχαν δυο τομεάρχες, ο ένας υπεύθυνος για το συγκρότημα 30 χωριών, που αποτελούσαν ξεχωριστό τομέα και ο άλλος για την πόλη και την υπόλοιπη επαρχία).

Ο Καρούσος είπε στους άλλους να φύγουν και άφησε μόνο πέντε για να συνεχίσουν τη συζήτηση.

Στην μικρή αυτή συζήτηση που κράτησε μέχρι τα ξημερώματα της Τετάρτης, ημέρας της κηδείας του στρατηγού Γρίβα, μερικοί υποστήριξαν ότι θα έπρεπε όχι μόνο να συνεχίσουν την δράση, αλλά να προχωρήσουν να κάμουν πραξικόπημα. Οι τρεις διαφώνησαν και πάλι. Ο Καρούσος υποστήριζε ότι έπρεπε να γίνει πολιτικοποίηση του αγώνα, πρώτα γιατί δεν συμφωνούσε με την ιδέα της αιματοχυσίας και ύστερα, δεν υπήρχαν προϋποθέσεις για συνέχιση δυναμικού αγώνα. Η οργάνωση είχε δεχθεί σοβαρά πλήγματα και οι καταζητούμενοι δεν μπορούσαν ν' αντέξουν περισσότερο. Οι οικογένειες τους είχαν να πάρουν οποιοδήποτε επίδομα για τρεις μήνες και δυστυχούσαν και το ηθικό των καταζητουμένων, γι' αυτό και για άλλους λόγους είχε πέσει.

Δυο από εκείνους που βρίσκονταν στη σύσκεψη είχαν πει ότι θα αποχωρούσαν.

Τελικά όμως δεν αποχώρησαν και η σύσκεψη τερματίσθηκε.

Επεκράτησε η άποψη να μη παρουσιαθούν οι καταζητούμενοι. Ουσιαστικά κανένας δεν μπορούσε να αποφασίσει, γιατί άλλοι είχαν αρχίσει να παίρνουν αποφάσεις και να τις διαβιβάζουν για εκτέλεση.

Ηδη από την ημέρα της κηδείας ο ελλαδίτης Κοσμάς Μαστρακόλιας, είχε δηλώσει ότι ο Καρούσος έπρεπε να φύγει".

Οι ομιλίες που έγιναν στην κηδεία του Στρατηγού με επίσημη παρουσία των Αθηνών του πρεσβευτή Ευστάθιου Λαγάκου και της χούντας στο πρόσωπο του Υπαρχηγού ενόπλων Δυνάμεων στρατηγού Κυριακόπουλου, στις 30 Ιανουαρίου δεν ήταν ενθαρρυντικές. Η επωδός ήταν: "Η ΕΟΚΑ Β θα συνεχίση τον αγώνα διά την Ενωσιν. Από σήμερον αι εντολαί του Διγενή θα έρχωνται ως αστραπαί από την κορυφή του Ολύμπου".

Εξ άλλου κατά την κατάθεση στεφανιού εκ μέρους του νέου αρχηγού της ΕΟΚΑ Β ανακοινώθηκε ότι αυτός "θα τιμήση την ηρωική παράδοση του θανόντος Αρχηγού του".