16.5.72:Ο Γρίβας σε μια τελευταία επιστoλή τoυ στov Μακάριo τovίζει ότι για vα συvαvτηθoύv εκ vέoυ πρέπει vα απoδεχθεί τoυς όρoυς τoυ και vα παραιτηθεί και vα αρχίσει αγώvα για τηv Αυτoδιάθεση- Εvωση, αλλoιώς θα ακoλoυθήσει τηv πoρεία τoυ πάση θυσία

S-1901

16.5.1972: Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΓΡΙΒΑΣ ΣΕ ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΜΑΚΑΡΙΟ ΤΟΝΙΖΕΙ ΟΤΙ ΓΙΑ ΝΑ ΞΑΝΑΣΥΝΑΝΤΗΘΟΥΝ ΕΚ ΝΕΟΥ ΠΡΕΠΕΙ Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΝΑ ΑΠΟΔΕΧΘΕΙ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΤΟΥ ΝΑ ΠΑΡΑΙΤΗΘΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΑΡΧΙΣΕΙ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΗ - ΕΝΩΣΗ, ΑΛΛΩΣ ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΕΙ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΣΗ ΘΥΣΙΑ ΚΑΙ ΘΑ ΑΝΑΤΡΕΨΕΙ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟTΕ ΕΜΠΟΔΙΑ

Ο Στρατηγός Γρίβας με μια νέα επιστολή του στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο στις 16 Μαϊου 1972 την οποία έγραψε στέλεχος της ΕΣΕΑ ζητούσε για τελευταία φορά από τον Αρχιεπίσκοπο να του απαντήσει γραπτώς κατά πόσο δεχόταν τους όρους του, δηλαδή παραίτηση του και έναρξη αγώνα για Αυτοδιάθεση- ΕΝωση.

Τόνιζε χαρακτηριστικά προειδοποιώντας παράλληλα:

"Υπό τη αρχηγίαν μου, ο κυπριακός λαός εθυσιάσθη και εδοξάσθη επί τετραετίαν, διά να απολαύση το δώρον της Ενώσεως. Αισθάνομαι βαρυτάτας τας ευθύνας μου έναντι των θυσιασθέντων παλληκαριών μου και όλου του μάρτυρος κυπριακού λαού. Τας θυσίας του λαού τούτου είμαι αποφασισμένος να αξιοποιήσω και τα δικαιώματα τούτου να διεκδικήσω πάση θυσία. Και εις την πορείαν μου ταύτην θα ανατρέψω οιαδήποτε εμπόδια, οθενδήποτε προβάλλόμενα".

Ανέφερε στην επιστολή του ο Στρατηγός Γρίβας προς τον Αρχιεπίσκοπο που σήμανε και το τέλος της αλληλογραφίας και της προσωπικής τους επαφής:

Μακαριώτατε,

Ελαβον την υπό ημερ. 4/5/72 υμετέραν επιστολήν. Οφείλω να ομολογήσω ότι μου επροξένησε κατάπληξιν τόσον το περιεχόμενον της, όσον και διότι διά ταύτης απορρίπτονται αι προτάσεις, τας οποίας σας υπέβαλον κατά την συνάντησιν μας της 26ης Μαρτίου, 1972, ενώ την 13/4/72 μου διεβιβάσατε προφορικώς μήνυμα μέσω του κ. Τριτοφτίδη ότι συμφωνείτε προς αυτάς και θα εθέτατε ταύτας εις εφαρμογήν, σταδιακώς.

Την ιδίαν έκπληξιν ησθάνθην και το μεσολαβούν πρόσωπον, το οποίον και ηναγκάσθη να σας επισκεφθή εκ νέου, την 6ην Μαϊου, και σας υποδείξη ως μου ανέφερε μετέπειτα, ότι οφείλετε να εκθέσητε τους λόγους της τοιαύτης μεταστροφής σας.

Διερωτώμαι ήδη ποίον σκοπόν είχε η συνάντησις μας της 26/3/1972 ήτις επραγματοποιήθη κατόπιν εκφρασθείσης υφ' υμών γραπτής επιθυμίας να συναντηθώμεν και να συζητήσωμεν την εσωτερικήν κατάστασιν και τον περαιτέρω χειρισμόν του Κυπριακού ζητήματος, διότι ως εγράφετε εις την υπό ημερ. 21/2/1972 επιστολήν σας, εφρονείτε ότι ηδυνάμεθα, εν συνεννοήσει και συνεργασία, να δημιουργήσωμεν ισχυρότατον εσωτερικόν μέτωπον προς όφελος της εθνικής μας υποθέσεως. Δεν αμφισβητείτε, πιστεύω, ότι τοιαύτη συνεννόησις και συνεργασία ήτο αδύνατος, εάν δεν υπήρχεν ομοφωνία μεταξύ μας επί του σκοπού του αγώνος.

Αλλ' αι απόψεις μου επί του Κυπριακού ήσαν γνωσταί εις υμάς εξ επανειλημμένων δηλώσεων μου, τας οποίας εχαρακτήριζεν η αμετάτρεπτος προσήλωσις μου εις την ταχείαν και άνευ σταθμών λύσιν της Ενώσεως. Η διατυπωθείσα, ως εκ τούτου, υφ' υμών επιθυμία να συναντηθώμεν ηρμηνεύθη λογικώς υπ' έμού, ότι εδήλου την πρόθεσιν σας να μεταβάλητε πολιτικήν και να ακολουθήσετε την τοιαύτην της αυτοδιαθέσεως- Ενώσεως.

Η εμμονή μου εις την λύσιν ταύτην υπαγορεύεται πρώτον εξ ανειλημμένης δι' όρκου υποχρεώσεως, ην ομού ανελάβομεν εν Αθήνας την 7ην Μαρτίου 1953, να αγωνισθώμεν διά την ένωσιν και δεύτερον διότι την λύπην αυτήν, την οποίαν υμείς νυν θεωρείτε "ευκταίαν" και ουχί "εφικτήν" ημείς θεωρούμεν εφικτήν. Δύναμαι δε να διαβεβαιώσω ότι εάν ημείς εχειριζόμεθα υπευθύνως το Κυπριακόν, η ένωσις θα επραγματοποιείτο προ πολλού.

Οταν με εκαλέσατε εις συνάντησιν, αντελαμβανόμην ότι ευρίσκεσθε εις δυσχερή θέσιν. Αι σχέσεις σας με την ελληνικήν Κυβέρνησιν είχον οξυνθή, λόγω της γωστής διακοινώσεως της, οι τρεις Μητροπολίται είχον εισηγηθή την παραίτησιν σας, εκ του προεδρικού αξιώματος και υμείς απηντήσατε εις αυτούς ότι, εάν ήθελον επιμείνει εις την εισήγησιν των, θα εθεωρείτο υποχρέωσιν σας να παραιτηθήτε, εν Κύπρω δε εξέσπασε και επεκρέμματο η απειλή εμφυλίου πολέμου. Βιαιότητες διεπράττοντο υπό οπαδών σας εις βάρος αντιφρονούντων και δη εις βάρος των Μητροπολιτών, προς τους οποίους η ανοίκειος συμπεριφορά τούτων έπρεπε να προκαλέση την αγανάκτησιν και την επέμβασιν σας, αν όχι χάριν του κύρους των Μητροπολιτών, τουλάχιστον χάριν εκείνου της Εκκλησίας.

Παρα ταύτα σας έτεινα χείρα συνεργασίας, λησμονήσας τας εις το παρελθόν μεταξύ ημών διαφοράς καθώς και τας εναντίον μου εκστομισθείσας ύβρεις και κατηγορίας τόσον υμών όσον και υπό του περιβάλλοντος σας. Θα ήτο λίαν αφελές να νομισθή ότι καλούντες εμέ προς συνεννόησιν θα εξησφαλίζετε την υποστήριξιν μου εις τον αγώνα σας εναντίον της Ελληνικής Κυβερνήσεως και των Μητροπολιτών.

Είναι γνωστά εκ της επιστολής μου της 1ης Απριλίου ε.ε. τα μεταξύ υμών διαμειφθέντα και αι ημέτεραι προτάσεις.

Επί της απαντητικής επιστολής των της 4ης Μαϊου ε.ε. παρ' όλον ότι εν αυτή διατυπούνται απόψεις αόριστοι και κοινότυποι και προσπάθεια διακρίνεται υπεκφυγής εκ μέρους υμών έναντι σαφώς τεθέντων υπ' εμού ζητημάτων, θα επεθύμουν να προβώ είς τινα σχόλια.

Δικαιολογείτε την υπαναχώρησιν σας εις την δοθείσαν προφορικήν υπόσχεσιν ότι συμφωνείτε με τας απόψεις μου και θα θέσητε ταύτας εις εφαρμογήν σταδιακώς, διά του επιχειρήματος ότι, ως λέγετε, αι επιφυλάξεις και οι φόβοι σας επί της εισηγήσεως μου ηυξήθησαν υπό το φως προσφάτων εξελίξεων και νέων δεδομένων. Ομιλείτε, όμως, ούτω προς τον Διγενή του οποίου μάλιστα ζητείτε την συμπαράστασιν και συνεργασίαν και ουχί προς τον τυχόντα και δεν αισθάνεσθε την ανάγκην να αναγράφητε σαφώς και λεπτομερώς τας προσφάτους εξελίξεις και τα νέα δεδομένα υπό το φως των οποίων υπανεχωρήσατε. Ζητείτε την συνεργασίαν μου δι' αποτροπήν σοβαρών κινδύνων, χωρίς να μου κατονομάζετε ποίοι οι κίνδυνοι αυτοί και πόθεν προέρχονται. Και με θεωρείτε τόσον αφελή, διά να πιστεύητε ότι θα ακολουθήσω τυφλώς υμάς, όταν μάλιστα η γραμμή πλεύσεως σας εις την διαχείρησιν του Κυπριακού ήλλαξε πολλάκις κατεύθυνσιν άνευ της ημετέρας συγκαταθέσεως και ιδία κατά την διάρκειαν του αγώνος της ΕΟΚΑ.

Ο αγών του Κυπριακού Ελληνισμού λέγετε, είναι μάλλον αμυντικός. Αλλ' αγών αμυντικός, Μακαριώτατε, τόσον εις τον στρατιωτικόν τομέα, όσον και εις τον πολιτικόν, είναι καταδικασμένος εις αποτυχίαν και αφ' ης στιγμής τον ενεγκολπώθητε, η υπόθεσις της Κύπρου οδηγείται προς βεβαίαν αποτυχίαν. Ο αμυντικός αγών, διά να έχη αποτέλεσμα, πρέπει να καταλήξη τελικώς εις αντεπίθεσιν. Σκέπτεσθε να αναλάβητε τοιαύτην αντεπίθεσιν; Πότε και με ποίον σύνθημα; Το του "εφικτού" ή της Ενώσεως; Δεν θεωρώ άσκοπον εν τω παρόντι να τονίσω ότι υμείς είσθε υπεύθυνος, διότι ο αγών ημών από καθαρώς επιθετικός, οίος ήτο επί ΕΟΚΑ, μετετράπη επί του πολιτικού πεδίου εις αμυντικόν τοιούτον, διότι ακριβώς εγκαταλείψατε το ισχυρότερον πολιτικόν επιθετικόν όπλον μας, την Αυτοδιάθεσιν, την οποίαν σήμερον και αυτοί οι γερμανοί ζητούν να εφαρμοσθή διά το Βερολίνον και τα υπό ρωσικήν επιρροήν γερμανικά εδάφη και διότι επετρέψατε εις τους Τούρκους να θέσουν εκ νέου ποία επί της

Κύπρου, παρ' όλον ότι διά των συμφωνιών της Λωζάννης, είχαν επισήμως παραιτηθή των επ' αυτής δικαιωμάτων των.

Ομιλείτε ακόμη, εν τη επιστολή σας ότι ο αμυντικός αγών σας υπήρξεν επιτυχής. Ισως να θεωρήτε επιτυχίαν το ότι οι τουρκοκύπριοι, αποτελούντες το 18% του Κυπριακού λαού, δεν κατώρθωσαν εισέτι να καταλάβουν ολόκληρον την Κύπρον. διά της ανεκτικής, όμως έναντι αυτών πολιτικής σας κατέστη εις αυτούς δυνατόν να εισαγάγουν οπλισμόν εις την Κύπρον και διά της ακαίρου υποβολής εκ μέρους σας των 13 σημείων, τα οποία υπεβάλατε τον Δεκέμβριον του 1963, εν αγνοία της ελληνικής κυβερνήσεως, παρέσχετε εις αυτούς την αφορμήν να δημιουργήσουν λίαν επικινδύνους θυλάκους και "ντε φάκτο" κατάστασιν, την οποίαν επικαλείται σήμερον ο Ντενκτάς, διά να υποστηρίζη ότι "πάσα διαφορά μεταξύ ημών και εκείνων δύναται να διευθετηθή εάν ληφθή υπ' όψιν η "ντε φάκτο κατάστασις". Εάν αυτό χαρακτηρίζεται από υμάς ως επιτυχία, τότε ποία η μορφή και αι διαστάσεις της αποτυχίας; Εάν το 1964 δεν ανελαμβάνετο τη υποδείξει ημών, η προσπάθεια δημιουργίας τακτικού στρατού, οι Τουρκοκύπριοι θα ανεπέτων, ίσως την ημισέληνον καθ' άπασαν την νήσον.

Την ευθύνην διά την άρνησιν σας να υιοθετήσετε την υποστηριζομένην υπ' εμού πολιτικήν της Αυτοδιαθέσεως- Ενώσεως επιδιώκετε να επιρρίψετε εις τους ώμους άλλων, διότι γράφετε ότι δεν θα εδιστάζετε εις την άμεσον αλλαγήν πολιτικής γραμμής, ως η εισήγησις μου, εάν προς τούτο ήτο σύμφωνος και η ελληνική Κυβέρνησις, ενώ διακηρύσσετε ότι την τελευταίαν λέξιν θα την έχη ο ελληνικός κυπριακός λαός και αυτός θα αποφασίση διά το μέλλον του, συγχρόνως, διά την αποφυγήν ευθυνών, προκειμένου περί Ενώσεως, καλείτε την ελληνικην Κυβέρνησιν να είπη αύτη πρώτη, εάν θέλη την Ενωσιν και τότε τόσον υμείς όσον και ο ελληνικός κυπριακός λαός θα την ακολουθήσετε, εάν πιστεύητε ότι είναι ορθή η πολιτική της Αυτοδιαθέσεως- Ενώσεως, οφείλετε τιμίως και μετά παρρησίας να την εισηγηθήτε πρώτος προς την ελληνικήν Κυβέρνησιν. Πιστεύω δε ότι ουδεμία ελληνική Κυβέρνησις θα αρνηθή να βοηθήση τον ελληνικόν κυπριακόν λαόν και να συμμετάσχη εις τας απαιτηθησομένας θυσίας, εάν ημείς πρώτοι διακηρύξωμεν ότι είμεθα αποφασισμένοι να αγωνισθώμεν διεκδικούντες τα δίκαια μας, καλέσωμεν δε συγχρόνως και τα μέλη του ΟΗΕ να τιμήσουν τας υπογραφάς των. Αναμνησθήτε τι εις παρομοίαν περίπτωσιν, είπεν ο Γ. Παπανδρέου. "Εάν οι Τούρκοι ανοίξουν την θύραν του φρενοκομείου, είναι υποχρεωμένη και η Ελλάς να εισέλθη εις αυτό".

Εάν όμως πιστεύετε ότι η πολιτική της Αυτοδιαθέσεως- Ενώσεως είναι εθνικώς επιζημία,το να διακηρύττετε ότι, εάν η Ελληνική Κυβέρνησις υιοθετήση την γραμμήν αυτήν, θα την ακολουθήσητε και υμείς αδιστάκτως, αποδεικνύει ανακολουθίαν και ανευθυνότητα.

Υποστηριζετε, ότι η αλλαγή σήμερον της πολιτικής γραμμής θα οδηγήση εις διεθνή απομόνωσιν. Διεθνώς όμως έχομεν ήδη απομονωθή, αφ' ότου επαύσαμεν να γνωρίζωμεν τι θέλομεν και αφ' ότου εγκαταλείψαμεν το δικαίωμα της Αυτοδιαθέσεως.

Υπενομεύσατε πάσαν προσπάθειαν αποβλέπουσαν εις την διά της Ενώσεως λύσιν του Κυπριακού και διά των πολιτικών σας πρωτοβουλιών επετύχατε, ώστε το Κυπριακόν να εκτραπή της ορθής του γραμμής, της Αυτοδιαθέσεως- Ενώσεως. Επιδιώκοντες, Μακαριώτατε, το "εφικτόν" δηλαδή πελαγοδρομούντες προς το άγνωστον, ερρίψατε την Κύπρον εις διεθνή ανυποληψίαν, ώστε ουδεμία χώρα εν τη πραγματικότητι, να σας εμπιστεύητε πλέον".

Αλλ' ούτε το επιχείρημα του κινδύνου της διπλής Ενώσεως ή διαχοτομήσεως δύναται να προβληθή σοβαρώς, διότι διχοτόμησις "ντε φάκτο" υφίσταται ήδη από οκταετίας, διά να αποτραπή δε ο κίνδυνος της "ντε γιούρε" τοιαύτης απαιτείται ή να πολεμήσωμεν ή να υποχωρήσωμεν εις τας παραλόγους απαιτήσεις των Τούρκλων. Αλλά τότε διατί να προβώμεν εις τοιαύας θυσίας και ταπεινώσεις, διά την δημιουργίαν ενός νέου ετοιμορρόπου και ημιανεξαρτήτου κρατιδίου και να μη επιδιώξωμεν ευθέως την Ενωσιν, καταφεύγοντες και εις πόλεμον χάριν αυτής, εάν παραστή ανάγκη;

Μου λέγετε ακόμη ότι δεν σκοπεύετε επί του παρόντος να παραιτηθήτε του προεδρικού αξιώματος και όμως, όταν κατά την συνάντησιν μας εισηγήθην την παραίτησιν σας, δεν απερρίψατε τούτο, αλλ' αντιθέτως ηρχίσατε να συζητήτε ποίον θα ήτο το καταλληλότερον πρόσωπον να υποδειχθή υφ' ημών διά το αξίωμα του Προέδρου.

Μακαριώτατε,

ό,τι με παρεκίνησε να κατέλθω εκ νέου εις Κύπρον, διαπεράσας στενώτατον πέριξ μου κλοιόν εις Αθήνας και διακινδυνεύσας ένα επικίνδυνον θαλάσσιον πλουν ήτο η επιθυμία μου να προσφέρω και τας τελευταίας δυνάμεις εις τον αγώνα της Ενώσεως. Θα απετέλει τραγικήν παρεξήγησιν να νομισθή ότι εις ηλικίαν 74 ετών, κατήλθον εις Κύπρον, διά να μοιρασθώ μεθ' υμών την εξουσίαν και να απαρνηθώ τας αρχάς μου, διά τας οποίας επολέμησα και διακινδύνευσα εν Κύπρω. Υπό την αρχηγίαν μου, ο κυπριακός λαός εθυσιάσθη και εδοξάσθη επί τετραετίαν, διά να απολάυση το δώρον της Ενώσεως. Αισθάνομαι βαρυτάτας τας ευθύνας μου έναντι των θυσιασθέντων παλληκαριών μου και όλου του μάρτυρος κυπριακού λαού. Τας θυσίας του λαού τούτου είμαι αποφασισμένος να αξιοποιήσω και τα δικαιώματα τούτου να διεκδικήσω πάση θυσία. Και εις την πορείαν μου ταύτην θα ανατρέψω οιαδήποτε εμπόδια, οθενδήποτε προβαλλόμενα.

Μακαριώτατε,

εκ της επιστολής σας φαίνεται ότι δεν υπάρχει έδαφος δι' ειλικρινή συνεννόησιν και συνεργασίαν. Πριν όμως διαχωρίσω πλήρως τας ευθύνας μου και διά να αντιληφθή ο Ελληνισμός ολόκληρος τας ειλικρινείς προθέσεις μου και την αγάπην μου αισθάνομαι διά τον δύσμοιρον αυτόν τόπον σας προσφέρω μίαν υστάτην ευκαιρίαν διά να αναλογισθήτε τας ευθύνας σας έναντι τούτου και να αποδείξητε δι' έργων την επιθυμίαν σας να συνεργασθήτε μετ' εμού διά την σωτηρίαν του.

Δευτέρα συνάντησις μας, την οποίαν σας εισηγήθη το μεσολαβήσαν πρόσωπον εξ ιδίας πρωτοβουλίας και αποδέχθητε, θα ήτο εντελώς άσκοπος, εκτός εάν αποφασίσετε να δεχθήτε τας βασικάς μου εισηγήσεις και με πληροφορήσετε γραπτώς, το συντομώτερον δυνατόν. Και τότε ευχαρίστως θα σας συνήντων, διά να σηζητήσωμεν εν πνεύματι κατανοήσεως και καλής θελήσεως θέματα αφορώντα εις την αποχώρησιν σας εκ της πολιτικής και τας λεπτομερείας της εφαρμογής του εκτεθέντος σχεδίου μου, διότι ολοέν νέα σύννεφα συσσωρεύει εις τον κυπριακόν ορίζοντα η υφ' υμών ακολουθουμένη πολιτική και εάν αναμείνωμεν επί πολύ, ουδέν σχέδιον θα είναι δυνατόν να εφαρμοσθή, διά να αποτραπούν οι σοβαροί κίνδυνοι, οι οποίοι απειλούν την Κύπρον.

Μετά σεβασμού

Γ.ΓΡΙΒΑΣ