19.3.1972: Ο Αρχιεπίσκoπoς Μακάριoς απoρρίπτει και εγγράφως τηv αξίωση τωv Μητρoπoλιτώv, όπως παραιτηθεί από τηv πρoεδρία της Δημoκρατίας.

S-1897

19.3.1972: Ο ΑΡΧIΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΚΑΙ ΕΓΓΡΑΦΩΣ ΤΗΝ ΑΞΙΩΣΗ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ ΟΠΩΣ ΠΑΡΑΙΤΗΘΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η εβδομάδα που άρχιζε τη Δευτέρα 13 Μαρτίου 1972 ήταν μια από τις πιο κρίσιμες στην πορεία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου μέχρι την περίοδο αυτή.

Επρεπε να δώσει δύο απαντήσεις: Στο τελεσίγραφο της χούντας που αξίωνε να παραδώσει τα τσεχοσλοβακικά όπλα που αγόρασε στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ και στο τελεσίγραφο των Μητροπολιτών Πάφου Γεννάδιου, Κιτίου Ανθιμου και Κυρηνείας Κυπριανού να παραιτηθεί από την προεδρία.

Είναι χαρακτηριστικές δύο πρωτοσέλιδες ειδήσεις της εφημερίδας " Ο Φιλελεύθερος" της 12 Μαρτίου 1972.

Στη μιά έγραφε σε ανταπόκριση από την Αθήνα του πρακτορείου ειδήσεων Ρόϊτερ:

"Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Ξανθόπουλος- Παλαμάς δήλωσε σήμερα ότι η ελληνική Κυβέρνηση εμμένει στις απαιτήσεις της προς τον Πρόεδρο Μακάριο όπως παραδώση τα όπλα που εισήχθησαν πρόσφατα από την Τσεχοσλοβακία στην Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο και όπως προβεί στο σχηματισμό Κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Μιλώντας στους δημοσιογράφους ο Ξανθοπουλος Παλαμάς πρόσθεσε ότι η ελληνική Κυβέρνηση εμμμένει στη διακοίνωση της, της 11ης Φεβρουαριου. "Τίποτε περισσότερο ή ολιγότερο δεν θέλουμε" προσέθεσε".

Στη δεύτερη πρωτοσέλιδη είδηση η εφημερίδα έγραφε:

"Ανακοινωθέν της Μητροπόλεως Κυρηνείας παραθέτει δήλωση του Μητροπολίτη Κερύνειας με την οποία αναφέρεται ότι οι τρεις Μητροπολίτες παραμένουν "αμετακίνητοι επί της θέσεως την οποίαν υπεστήριξαν κατά την τελευταίαν συνεδρίαν της Ιεράς Συνόδου" γιά την παραίτηση του Μακαριωτάτου από την προεδρική θέση".

Ο Μακάριος περίμενε την τυχερή του ημέρα (τη 13η του μήνα) για να δώσει την τελική του απάντηση προς την χούντα. Η απάντηση του στο τελεσίγραφο εγκρίθηκε στις 13 Μαρτίου και στη συνέχεια στρώθηκε στη δουλειά για να απαντήσει στους Μητροπολίτες.

Η απάντηση στους Μητροπολίτες τελικά δόθηκε στις 19 του μηνός (19.3.1972).

Η απάντηση ήταν ταυτόσημη αλλά δόθηκε στον κάθε ένα Μητροπολίτη ξεχωριστά.

Με δυο λόγια ο Αρχιεπίσκοπος απέρριπτε την εισήγηση των τριών όπως παραιτηθεί από την προεδρία.

Ανέφερε ο Μακάριος στην επιστολή του:

"Τοις Πανιερωτάτοις Μητροπλίταις Πάφου κ. Γενναδίω, Κιτίου κ. Ανθίμω και

Κυρηνείας κ. Κυπριανώ.

Αγαπητοί εν Κυρίω Αδελφοί,

Εις συνεδρίαν της Ιεράς Συνόδου συνελθούσης την 2αν Μαρτίου, 1972, προς ανταλλαγήν απόψεων επί του εθνικού ημών ζητήματος, εισηγήθητε την παρατήρησιν μου εκ του προεδρικού αξιώματος, προβαλόντες ως λόγους ότι τούτο είναι ασυμβίβαστον προς την ιερατικήν μου ιδιότητα και ότι μειοί το κύρος της Αγίας ημών Εκκλησίας, διά την υπ' εμού μελέτην και απήντησιν εις την εισήγησιν καθωρίσατε χρονικόν όριον δεκαπενθημέρου μήκους. Του χρονικού περιθωρίου εξαντληθέντος και υπό του χρόνου πιεζόμενος, απαντώ σήμερον εν σπουδή εις τη εισήγησιν υμών, εκθέτων ωρισμένας παρατηρήσεις και απόψεις:

1. Κατά την προαναφερθείσαν συνεδρίαν δέν ετηρήθησαν αι σαφώς προβλεπόμεναι υπό του Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας ημών διατάξεις, αφορώσαι εις τας συνεδρίας της Ιεράς Συνοδου. Ούτω, δεν ανεγνώθησαν και δεν υπεγράφησαν τα πρακτικά της προηγουμένης συνεδρίας, υμών επειγομένων "ιδείν το τέλος", ήτοι την κατάληξιν εν τάχει εις συνοδικήν απόφασιν περί αποχωρήσεως μου εκ της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Την πολλήν υμών σπουδήν εις την λήψιν αποφάσεως εξεδήλωσεν εμφαντικώς ο Μητροπολίτης Κυρηνείας, ειπών επιγραμματικώς: "Κοντός ψαλμός αλληλούϊα". Δεν εκρατήθησαν επίσης πρακτικά κατά την συνεδρίαν του Μητροπολίτου Πάφου νεύσαντος και των άλλων Συνοδικών συγκατανευσάντων, όπως απέλθη της αιθούσης της συνεδρίας ο Γραμματεύς της Συνόδου και πρακτικογράφος.

Η παράλειψις της τηρήσεως των σχετικών κανονισμών και διατάξεων του Καταστατικού Χάρτου κατά την συνεδρίαν καθιστά αυτήν αντικανονικήν, άκυρον δε οιανδήποτε ληφθείσαν κατ' αυτήν απόφασιν. Σημειώ μεν τούτο, αλλά δεν εγείρω θέμα αντικανανονικότητος διά των άνω εκτεθέντων.

2. Της εν τη Συνόδω ταύτη εισηγήσεως ημών περί αποχωρήσεως μου εκ της Προεδρίας προηγήθησαν ενέργειαι και προσυνεννοήσεις εις παρασκήνια και εις "παρασυναγωγάς" προειλημμένη δε ήτο η απόφασις υμών και έκδηλα είχεν αύτη τα στοιχεία εξωεκκλησιαστικής εμπνεύσεως, αντί διαλόγου και συζητήσεως κατά την συνεδρίαν ανεσύρατε έκαστος εκ φακέλλου προητοιμασμένον γραπτόν κείμενον, το οποίον ανεγνώσατε. Αξιον σημειώσεως είναι το γεγονός ότι ο Μητροπολίτης Πάφου ανέπτυξε τας απόψεις του από χειρογράφου, το οποίον ως παρετήρησα, δεν ήτο ιδικόν του, διότι άλλου ήτο ο γραφικός χαρακτήρ. Δύναται να λεχθή ότι η συνεδρία εγένετο ουχί διά την κατόπιν συζητήσεως επί του εθνικού θέματος κατάληξιν εις απόφασιν, αλλά διά την απαγγελίαν ειλημμένης αποφάσεως.

Δεν κατεχωρήθηκαν εις βιβλίον πρακτικών τα υφ' υμών αναγνωσθέντα κατά την συνεδρίαν κείμενα και ούτω δεν δύναμαι εξ επισήμων πρακτικών να μελετήσω όλους τους προβληθέντας διά την αποχώρησιν μου εκ της Προεδρίας λόγους και επιχειρήματα. Τα κείμενα, όμως, ταύτα εδόθησαν υφ' υμών πιθανώς δε και υπό των συνεργατών υμών εν τη συντάξει

τούτων, εις τινας εφημερίδας. Εκ των εφημερίδων, επομένως, μελετώ προς ενίσχυσιν της μνήμης μου, το περιεχόμενον των εν Συνόδω αναγνωσθέντων υφ' υμών κειμένων.

4. Διάφοροι είναι οι λόγοι, οίτινες κατά την κρίσιν υμών, επιβάλλουσι την αποχώρησιν μου εκ του προεδρικού αξιώματος. Ο κύριος όμως λόγος είναι η καθ' υμάς αντίθετος προς το γράμμα και το πνεύμα της Αγίας Γραφής και κατά παράβασιν των Ιερών Κανόνων ανάλυψις υπ' εμού εξουσίας κοσμικής, ως αποκαλείτε την, υπό τας σημερινάς εν Κύπρω συνθήκας, άσκησιν εθνικού καθήκοντος από της θέσεως του Προέδρου της Κυπριακής Πολιτείας. Φρονώ εν πεποιθήσει, ότι η υπό τας περιστάσεις αποδοχή υπ' εμού του προεδρικού αξιώματος, ουδόλως συγκρούεται προς το γράμμα ή προς το πνεύμα είτε της Αγίας Γραφής είτε των Ιερών Κανόνων, είτε της απ' αιώνων παραδόσεως της Εκκλησίας ημών. Ουδέποτε ήμην ή θα γίνω παραβάτης κανόνων των οποίων ετάχθην φρουρός. Ουδόλως δε συμμερίζομαι την άποψιν, ότι η υπό εκτάκτους συνθήκας προσφορά υπηρεσίας προς τον λαόν και ποίμνιον από της προεδρικής θέσεως αποτελεί παράβασιν ιερών κανόνων. Κοσμικόν αποκαλείτε το προεδρικόν αξίωμα. Θα ήτο κοσμικόν εν τη συνήθει της λέξεως εννοία, εάν δεν ήτο σήμερον συνυφασμένον με τον αγώνα του Κυπριακού ελληνισμού διά την εθνικήν επιβίωσιν και το μέλλον του είναι δε ο αγών των Ελλήνων Κυπρίων ουχί μόνον υπέρ πατρίδος, αλλά και υπέρ πίστεως. Ηδύτητα ενέχει, ως υπό τινων λέγεται, το κοσμικόν αξίωμα και η άσκησις κοσμικής εξουσίας. Την τοιαύτην ηδύτητα ούτε ηθέλησα, ούτε εδοκίμασα. Εις εμέ το υπό ιδιαζούσας συνθήκας προεδρικόν αξίωμα μόνον ποτήριον θλίψεως και πικρίας πλειστάκις και πολλαπλώς προσέφερεν.

5. H αποχώρησις μου εκ της Προεδρίας θα με απαλλάξη, κατά τα λεχθέντα υπό των Μητροπολιτών Πάφου και Κιτίου της αγωνίας και του φόβου να ζω "υπό σκιάν θανάτου". Είναι αληθές ότι πολλάκις εκινδύνευσα και "ολίγου δειν αποθανείν με". Αλλά χάριτι θεού, εισέτι ζω. Διακυβεύεται πιθανώς, καθ' ημέραν η ζωή μου. Αλλ' ουχί περί ταύτης η φροντίς μου. Εν τη προσφορά εθνικής υπηρεσίας ουδόλως υπ' εμού λογίζεται ο κίνδυνος βιαίου θανάτου.

6. Ελέχθη ότι, διά της ασκήσεως καθηκόντων, στερώ την Εκκλησίαν των υπηρεσιών μου, διότι δεν είμαι πλήρως αφιερωμένος εις αυτήν, και ότι φθείρεται το κύρος της Εκκλησίας, ένεκα δε τούτου υπήρξεν υποβάθμησις, κατά τον Αγιον Πάφου, της θρησκευτικής συνειδήσεως του λαού.

Είναι γεγονός ότι διαμοιράζω τον χρόνον εργασίας μου, ασκών εκκλησιαστικά και προεδρικά καθήκοντα. Αλλ' ουδόλως παρημέλησα την εκτέλεσιν των θρησκευτικών και εκλησιαστικών μου καθηκόντων. Και ουδενός υμών υστέρησα εις προσφοράν υπηρεσίας προς την Εκκλησίαν, δουλεύων και αφιερών αυτή, ουχί ολιγώτερον ή υμείς χρόνον, διά την επαρκή ανταπόκρισιν εις τα διπλά καθήκοντά μου εργάζομαι συστηματικώς και εντατικώς, μη επιτρέπων εις εμαυτόν ώραν αναπνεύσεως ή αναψυχής, δεν θα εκθέσω όμως εν τη παρούση το παραλλήλως προς το εθνικόν, εκκλησιατικόν μου έργον. Προσθέτω μόνον ότι ως εν ταπεινότητι

φρονώ το κύρος της Εκκλησίας δεν εμειώθη, αλλά μάλλον επηυξήθη διά του συνδυασμένου έργου μου.

7. Δεν νομίζω σκόπιμον την αναφοράν εις όλους τους εκτεθέντας υφ' υμών λόγους, διά τους οποίους κατελήξατε εις την εισήγησιν περί αποχωρήσεως μου εκ της Προεδρίας. Θεωρώ, όμως, καθήκον όπως επισημάνω ωρισμένους κινδύνους τους οποίους συνεπάγεται η υμετέρα εισήγησις, και κίνδυνοι είναι, μεταξύ άλλων, οι ακόλουθοι:

α). Εμού παραιτουμένου της Προεδρίας, ενδέχεται υφ' ας συνθήκας τελεί σήμερον η Κύπρος, να μη καταστή δυνατή η διεξαγωγή εκλογών προς ανάδειξιν Προέδρου. Εις τοιαύτην δε περίπτωσιν δεν θα υπάρξη Κυβέρνησις τυγχάνουσα διεθνούς αναγνωρίσεως, η δε έννοια του Κράτους θα καταλυθή. Αντί Κυβερνήσεως θα υπάρχη Ελληνοκυριακή ηγεσία και διοίκησις παραλλήλως προς την Τουρκοκυπριακήν διοίκησιν. Και το τοιούτον ενδεχόμενον θα οδηγήση εις την διχοτόμησιν της Κύπρου, ως η επιδίωξις της Τουρκίας. Η κατάλυσις του κυπριακού κράτους μόνον διά της ενώσεως της Κύπρου μετά της Ελλάδος, είναι νοητή. Αλλως η εθνική συμφορά θα είναι το αποτέλεσμα. Πιθανώς, να θεωρήτε περιττήν διεξαγωγήν εκλογών, δι' ανάδειξιν προέδρου. Ο Αγιος Κιτίου συνεβούλευσεν, όπως παραδώσω την σκυτάλιν της πολιτκής εξουσίας εις κατά πάντα δεδοκιμασμένον και εθνικής αδιάβλητον πολίτην. Αλλ ο Πρόεδρος δεν διορίζεται υπ' εμού ή της Ιεράς Συνόδου ή οιασδήποτε άλλης αρχής. Μόνον ο λαός έχει το δικαίωμα να εκλέξη διά της ψήφου του εκείνον, όστις θα παραλάβη την σκυτάλην.

β). Η κατ' απαίτησιν της Ιεράς Συνόδου παραίτησις μου εκ της Προεδρίας και δη εις στιγμάς εθνικώς κρισίμους, θα θεωρηθή ως περιφρόνησις του λαού και παραγνώρισις της θελήσεως του, θα προκαλέση δε αισθήματα πικρίας μεταξύ του εκκλησιαστικού πληρώματος μετ' επιπτώσεων δυσαρέστων διά την Εκκλησίαν.

γ). Η συνοδική εισήγησις πλήττει, ως πιστεύω, τον θεσμόν της Εθναρχίας. Διότι ενώ διεξάγεται εθνικός αγών, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας Κύπρου θεωρεί την από της θέσεως του Προέδρου της Πολιτείας κατεύθυνσιν υπ' εμού του αγώνος ως τύρβιν περί τα κοσμικά και ως κατοχήν πολιτικού αξιώματος απάδοντος προς τους Ιερούς Κανόνας. Δεν υπονοώ διά τούτου, ότι η εκκρεμότης λύσεως του Κυπριακού ζητήματος και η συνέχισις του εθνικού αγώνος, σημαίνει κατ' ανάγκην και συνέχισιν της παραμονής μου εις το προεδρικόν αξίωμα μέχρις αισίας λύσεως του εθνικού ημών ζητήματος. Λέγω μόνον ότι δεν ενδείκνυται η διά συνοδικής αποφάσεως και κατά παραγνώρισιν της θελήσεως του λαού παραίτησις μου και ότι ως έχει σήμερον η κατάστασις εν Κύπρω, δεν πρέπει να θεωρήται ως κοσμικόν και ως καθαρώς πολιτικόν το προεδρικόν αξίωμα.

Εξέθεσα διά των άνω, αγαπητοί εν Κυρίω αδελφοί, τας παρατηρήσεις, τας σκέψεις και τας γνώμας μου επί της υμετέρας εισηγήσεως. Καταλήγων λέγω ότι καίτοι δεν συμφωνώ προς την εισήγησιν υμών, δι' ους λόγους ανέφερον, εάν, εν τούτοις ηθέλετε επιμείνει εις την εισήγησιν σας, θα εθεώρουν ως υποχρέωσιν μου την αποδοχήν της, καθ' όσον δεν θα υπήρχε δι' εμέ ετέρα εκλογή, την οποίαν θα επιβάλλουν άλλοι λόγοι. Ουδέποτε θα επεθύμουν διάσπασιν της Εκκλησίας και δημιουργίαν εν αυτή σάλου. Πιθανώς ο σάλος να μη αποφευχθή, δεν θα έχω όμως περί τούτου την ευθύνην.

Μετά της εν Χριστώ αγάπης

+Ο Κύπρου ΜΑΚΑΡΙΟΣ

Εν τη Ι. Αρχιεπισκοπή Κύπρου

τη 19η Μαρτίου 1972".

Αυτη ήταν και η πρώτη φάση, θα μπορούσε να λεχθεί της κρίσης που ξέσπασε στην Εκκλησία της Κύπρου και η οποία θα επαναλαμβανόταν πιο έντονη τους επόμενους μήνες καθώς οι συνομιλίες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον Στρατηγό Γρίβα δεν είχαν φέρει κανένα αποτέλεσμα.