15.10.1964: Παύεται ο Κρούστσεφ, έρχεται ο Μπρέζνιεφ. Η Ρωσία εναντίον της Ενωσης

S-1647

15.10.1964: ΠΑΥΕΤΑΙ Ο ΚΡΟΥΣΤΣΙΕΦ-ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΜΠΡΕΖΝΙΕΦ. Η ΡΩΣΙΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Στις 15 Οκτωβριου 1964 ο Πρόεδρος Μακάριος έχανε ένα πανίσχυρο συνεργάτη, τον Νικήτα Κρούστσεφ που αντικαταστάθηκε από την Πρωθυπουργία της Σοβιετικής Ενωσης και την ηγεσία του Κόμματος.

Στη θέση του Πρωθυπουργού τον διαδέχθηκε ο Αλεξέϊ Κοσύγκιν και στην πανίσχυρη θέση του Γενικού Γραμματέα του Κομμουστικού Κόμματος τον διαδέχθηκε ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ.

Το Υπουργείο των Εξωτερικών ανέλαβε ο Αντρέϊ Γκρομύκο.

Ο Κρούστσεφ ήταν ο άνθρωπος που αποδείχθηκε θερμός υποστηρικτής των ανοιγμάτων Μακαρίου προς τη Μόσχα και επανειλημμένα, σε κάθε ευκαιρία έσπευδε να διαδηλώσει τη συμπαράσταση του στους Κυπρίους.

Παράλληλα επί της ηγεσίας του ειχε συναφθεί η συμφωνία για παροχή στρατιωτικής βοήθειας προς την Κύπρο.

Η νέα ηγεσία υπό τον Λεονίντ Μπρέζνιεφ τήρησε πιστά τις δεσμεύσεις του Νικήτα Κρούστσιεφ.

Ωστόσο η Τουρκία έσπευσε στη Μόσχα πριν καλά, καλά σταθεροποιηθεί η νέα ηγεσία.

Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Ερκίν πήγε στη σοβιετική πρωτεύουσα στις 31 Οκτωβρίου και είχε συνομλίες για το Κυπριακό σε μια προσπάθεια να αλλάξει τα δεδομένα υπέρ της.

Ηταν η πρώτη επίσκεψη τούρκου Υπουργού Εξωτερικών στη Μόσχα από εικοσιεπενταετίας.

Ο Εργκίν συζήτησε το Κυπριακό με τους ρώσους ηγέτες και σε δηλώσεις του ανέφερε ότι αποκόμισε την εντύπωση ότι οι Ρώσοι είχαν κατανοήσει καλύτερα τώρα τη θεση της Τουρκίας στο Κυπριακό.

Ανάμεσα σ' αυτούς με τους οποίους συζήτησε το Κυπριαό ήταν και ο ρώσος ομόλογος του Γκρομύκο.

Οι Ρώσοι διαπίστωσαν ότι ο Εργκιν μιλούσε πολύ για το Κυπριακό στη Μόσχα και σαν αυτός συναντήθηκε με τον Πρωθυπουργό Κοσύγκιν και ετοιμαζόταν να συζητήσει το Κυπριακό ο τελευταίος, σύμφωνα με το Ρώϋτερ τον έκοψε λέγοντας του ότι το είχε συζητήσει με τον Γκρομύκο και δεν χρειαζόταν άλλη συζήτηση.

Ομως παρά το γεγονός ότι βρισκόταν στη Μόσχα απείλησε και πάλι ότι η η Τουρκία θα επενέβαινε στην Κύπρο αν συνεχίζονταν οι σφαγές, όπως είπε, των τουρκοκυπρίων.

Στις συνομιλίες του ο Εργκίν συζήτησε επίσης και το θέμα της στρατιωτικής βοήθειας προς την Κύπρο αλλά οι ρώσοι ηγέτες του έκοψαν το βήχα.

Οι νέοι ρώσοι ηγέτες όμως δεν επρόκειτο να αλλάξουν τακτική και πολιτική έναντι της Κύπρου, με την οποία το μελάνι της υπογραφής της συμφωνίας της 1ης Οκτωβρίου δεν είχε ακόμα ξεθωριάσει.

Ετσι ο Εργκίν αναγκάστηκε να δεχθεί όπως στο κοινόν ανακοινωθέν της επισκέψης του αναφερθεί ότι αποδεχόταν όπως το Κυπριακό λυθεί ειρηνικά και ότι η λύση έπρεπε να εδράζεται στο σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής

Δημοκρατίας και της τήρησης των νομίμων δικαιωμάτων των δυο εθνικών κοινοτήτων της νήσου.

Η Πρόεδρος Μακάριος πίστευε ότι με την επίσκεψη του Ερκίν στη Ρωσία δεν θα μπορούσε να αλλάξει η πολιτική της Σοβιετικής Ενωσης.

Δήλωσε σχετικά σαν ρωτήθηκε (ΑΓΩΝ 4 12 1964) σε συνέντευξη του στην Αθηναϊκή "Ακρόπολη":

ΕΡ: Νομίζετε ότι επήλθε μεταβολή εις την μέχρι τούδε στάσιν της Ρωσίας έναντι του Κυπριακού μετά την επίσκεψη του Τούρκου Υπουργού των Εξωτερικών εις την Μόσχαν;

ΑΠ: Παρά τους ισχυρισμούς του τούρκου Υπουργού των Εξωτερικών, δεν νομίζω ότι επήλθεν οιαδήποτε μεταβολή εις την στάσιν της Ρωσίας έναντι του Κυπριακού προβλήματος. Και έχω λόγους να πιστεύω ότι κατά την συζήτησιν του Κυπριακού ενώπον της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών η στάσις της Σοβιετικής Κυβερνήσεως θα είναι η ιδία με εκείνην, την οποίαν ετήρησε κατά την συζήτησιν ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Ο Πρόεδρος Μακάριος όμως παραδέχθηκε ότι ενώ είχαν παρέλθει σχεδόν δυο μήνες δεν κατόρθωσε να έχει επικοινωνίαν με τη νέα Σοβιετική ηγεσία:

ΕΡ: Είχετε επικοινίαν με την νέαν Ρώσον πρωθυπουργόν;

ΑΠ: Οχι. Δεν είχον την ευκαιρίαν απ' ευθείας επικοινωνίας μετά του νέου Ρώσου Πρωθυουργού, καίτοι συμφωνίαι διά την αγοράν ωρισμένων στρατιωτικών ειδών υπεγράφησαν μετά την παραίτησιν του κ. Κρουτσιώφ.

Οι πρώτες επαφές με τη νέα σοβιετική ηγεσία έγιναν το πρώτο δεκαήμερο του Δεκεβρίου του 1964 εν όψει της συζήτησης της προσφυγής της Κύπρου στα Ηνωμένα Εθνη όπου ο Σπύρος Κυπριανού συναντήθηκε με το νέο σοβιετικό Υπουργο Εξωτερικών Αντρέϊ Γκρομύκο.

Στις 8 Δεκεμβρίου μάλιστα ο Γκρομύκο σε μια ομιλία του έδειξε ότι η νέα σοβειτική ηγεσία δεν επρόκειτο να αλλάξει τακτική έναντι της Κύπρου.

Μλώντας στη Γενική Συνέλευση και αναφερόμενος στο Κυπριακό είπε ότι η χώρα του υποστηρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία στον αγώνα της για περιφρούρηση της ανεξαρτησίας και της εδαφικής της ακεραιότητος.

Το Κυπριακό, είπε ο σοβιετικός Υπουργός, μπορεί να λυθεί μόνο στη βάση της διατήρησης της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κύπρου και του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατιας ως και του σεβασμού των νομίμων δικαιωμάτων των δυο κοινοτήτων της νήσου.

Στην ομιλία του ξεκαθάρισε ότι η χώρα του υποστήριζε την ανεξαρτησία της Κύπρου και όχι την Ενωση και αυτό θα δημιουργούσε στο μέλλον πολλά προβλήματα.

Περισσότερα όμως προβλήματα θα δημιουργούντο στην αναφορά του σε δυο κονότητες (εθνικές όπως διευκρινίστηκε αργότερα) και όχι στον Κυπριακό λαό σαν σύνολο που θα έχει το δικαίωμα να καθορίσει ο ίδιος το μέλλον του.

"Η φράσις δυο κοινότητες", δήλωσε έγκυρη κυβερνητική πηγή στη Λευκωσία στις 10 Δεκεμβρίου 1964, "ουδόλως μας ικανοποιεί".

Η νέα σοβιετική ηγεσία μιλούσε περισσότερο για την κυπριακή ανεξαρτησία, παρά για Ενωση ή για το δικαίωμα αυτοδιάθεσης του Κυπριακού λαού που υποστήριζαν όλοι οι πολιτικοί ηγέτες στην Κύπρο και την Ελλάδα και αυτό δεν ηχούσε καλά στα αυτιά των Ελλήνων κυπρίων τουλάχιστον. Ακόμα και των στελεχών της Αριστεράς με επικεφαλής τον Εζεκία Παπαϊωάννου.

Σε μια νέα ευκαιρία με την επίσκεψη στις 16 Δεκεμβρίου στην Αθήνα σοβιετικής αντιπροσωπείας υπό τον βουλευτή Γκρίσιν ο σοβιετικός πρωθυπουργός Κοσύγκιν απέστειλε στον Πρωθυπουργό της Ελλάδας μήνυμα στο οποίο τόνιζε ότι η χώρα του προσπαθούσε να επιτύχει σταθερότητα στα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο και πρόσθετε:

"Αποβλέποντες και πάλιν εις τον σκοπόν αυτόν της σταθεροποιήσεως της ειρήνης υποστηρίζομεν τον λαόν της Δημοκρατίας της Κύπρου, ο οποίος διεξαγει αγώνα διά την παγίωσιν της ανεξαρτησίας της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητος της χώρας του. Φρονώ και παρακαλώ να συμφωνήσετε μαζί μου, ότι και εις το μέλλον θα είναι απαραίτητον να εξαντλήται πάσα δυνατότης συμβολής προς δημιουργίαν εις την περιοχήν των Βαλκανίων και της ανατολικής Μεσογείου χώρον σταθεράς ειρήνης".

Η συγκεκαλυμμένη τακτική της νέας σοβιετικής ηγεσίας εναντίον της Ενώσεως ήλθε στην επιφάνεια σαφώς στις 22 Δεκεμβρίου με δηλώσεις του πρεσβευτή της Σοβιετικής Ενωσης Ριζώφ στην Αγκυρα όπου τονισε ότι η χώρα του τασσόταν εναντίον της Ενώσεως της Κύπρου με την Ελλάδα.

Ο Ρώσος πρεσβευτής σαν ρωτήθηκε από τους δημοσιογράφους ανέφερε σύμφωνα με το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων ότι "η Σοβιετική Ενωσις ουδέποτε υποεστήριξε και ούτε θα υποστηρίξη την Ενωσιν της Κύπρου μετά της Ελλάδος".

Αναγνωρίζομεν, πρόσθεσε, ότι το κυπριακόν αποτελεί ζήτημα τιμής και γοήτρου για την τουρκικόν Εθνος, αντετάχθημεν δε και θα αντιταχθώμεν εις οιονδήποτε ελιγμόν επί του ζητήματος τούτου.

Ακόμα είπε ότι "προσεχώς θα δυνηθητε να αντιληφθήτε καλύτερον την στάσιν ταύτην.

Ο Σοβιετικός πρεσβευτής είπε, ωστόσο, ότι η χώρα του καταδικάζει πάντοτε τα αιματηρά επεισόδια αλλά δίνοντας δικαιολογία για το ξεκαθάρισμα της στάσης του αυτής, ανακοίνωσε ότι η Σοβιετική Ενωση προτίθετο να υπογράψει με την Τουρκίαν εμπορική συμφωνία ύψους 28 εκατομμυρίων λιρών.

Σύμφωνα όμως με την τουρκική εφημερίδα Χαλκίν Σεσί ο τούρκος πρεσβευτής που έκαμε τις δηλώσεις αυτές ύστερα από συνάντηση με τον Αχμέτ Ογούς, Αρχηγό του Εθνικού Αγροτικού Κόμματος δέχθηκε, σύμφωνα με κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε ότι η Τουρκία αδικήθηκε στο Κυπριακό.

Για να εξελιχθεί η τουρκοσοβιετική φιλία και να τεθεί επί ισχυρών βάσεων πρέπει η Ρωσία να επιδείξη ειλικρινή κατανόησιν διά το Κυπριακόν. Η Τουρκία ηδικήθη επί του θέματος αυτού το οποίον συγκινεί ολόκληρον το τουρκικόν Εθνος" αναφερόταν στο κοινό ανακοινωθέν Ριζώφ-Ογούζ σύμφωνα με την Χαλκίν Σεσί.