Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου

image

Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.

Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

papademetris-pΜοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

13.8.1964: Η Εθvική Φρoυρά αvέμεvε τηv άφιξη μovάδωv τoυ τoυρκικoύ στρατoύ στo θύλακα της Τηλλυρίας, αvαφέρει o Στρατηγός Ηλίας Πρόκoς σε έκθεση τoυ για τις επιχειρήσεις στη Μαvσoύρα και στα Κόκκιvα

S-1608

13.8.64: Η ΕΘΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ ΑΝΕΜΕΝΕ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟ ΘΥΛΑΚΑ ΤΗΛΛΗΡΙΑΣ ΑΝΑΦΕΡΕΙ Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΗΛΙΑΣ ΠΡΟΚΟΣ ΣΕ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΑΝΣΟΥΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΣ ΟΤΙ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΓΕΦΥΡΩΜΑ ΤΗΛΛΥΡΙΑΣ ΘΑ ΣΥΝΤΕΛΕΙΤΟ Η ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΘΑ ΑΠΕΙΛΕΙΤΟ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΝΗΣΙ

Τραυματίας ναύτης στο Λιμάνι του Ξερού από τον βομβαρδισμό της τορπιλλακάτου μεταφέρεται στο νοσοκομείο

Ο Στρατηγός Ηλίας Πρόκος, που στελέχωνε τη Στρατιωτική Διοίκηση της Κύπρου (ΣΔΙΚ) (υπαρχηγός της Διοίκησης) ήταν ένας από τους Στρατηγούς που βρέθηκαν στο πλευρό του αρχηγού της ΑΣΔΑΚ Γεωργίου Γρίβα- Διγενή κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων της Μανσούρας και των Κοκκίνων.

Αργότερα (12.8.1964) διαδέχθηκε τον Στρατηγό Γεώργιο Καραγιάννη στην ηγεσία της Εθνικής Φρουράς και τον Οκτώβρη του 1966 όταν έφθασε στην Κύπρο αποστολή από ελλαδίτες δημοσιογράφους έδωσε σ' αυτούς μια εικόνα της κατάστασης και πως εξελίχθησαν οι μάχες και γιατί επενέβη η Εθνική Φρουρά.

Ανέφερε ο Στρατηγός Πρόκος:

α). Τα τουροκυπριακά χωρία Μανσούρα και Κόκκινα ευρίσκονται εις την Β.Α. ακτήν της νήσου εις την περιοχήν Τηλλυρίας. Νοτίως των χωρίων τούτων ευρίσκονται έτερα τουρκουπριακά χωρία Αλεύκα, Αγ. Θεόδωρος, Σελλάϊν -Αππη και Αγ. Γεωργούδι. Ταύτα ευρισκόμενα εγγύς της θάλασσας και επί ορεινής περιοχής καλύπτουν έκτασιν 25 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων (4χ6 χλμ περίπου) και αποτελούν ενιαίο τουρκοκυπριακό διαμέρισμα.

Οι όρμοι Μανσούρας και Κοκκίνων επιτρέπουν την προσέγγισιν μικρών πλοιαρίων. Εις τον όρμον Μανσούρας υφίσταται προβλήτα διά προσδέτησιν μικρών πλοίων. Από του προγεφυρώματος διέρχεται η δημοσία οδός Λευκωσία- Πόλις Χρυσοχούς- Πάφος.

Το έδαφος είναι ορεινόν, διακεκομμένον με καθέτους προς την ακτήν χαραδρώσεις, ανέρχεται συνεχώς από θαλάσσης προς Νότον και καταλήγει εις μίαν πεταλοειδή κορυφογραμμήν της οποίας τα δεσπόζοντα υψώματα είναι το Λωρόβουνον κκαι το Ακόνι, ύψους 1000 μ. περίπου.

β). Ο πληθυσμός των εις το προγεφύρωμα τουρκοκυπριακών χωρίων ανέρχεται εις 1000 περίπου.

γ. Η περιοχή αύτη είχεν εξ αρχής απασχολήσει την Στρατιωτικήν Ηγεσίαν καθ' όσον υπήρχον ασφαλείς πληροφορίαι ότι η Τουρκία διωχέτευεν εκείθεν λάθρα διά πλοιαρίων προσωπικόν, οπλισμόν και πυρομαχικά εις το εσωτερικόν της Νήσου,. Μέχρι του Αυγούστου 1964 υπολογίζεται ότι ο αριθμός των εκ Τουρκίας αποβιβασθέντων υπερέβη τους 800, εκ των οποίων 450 περίπου παρέμειναν εις το προγεφύρωμα, οι δε υπόλοιποι διωχετεύθησαν εις τας περιοχάς Λιμνίτη και Πάφου.

Ο τούρκος πιλότος του τουρκικού αεροπλάνου που κατερρίφθη στην περιοχή Ξερού περιθάλπεται από τους γιατρούς. Αργότερα υπέκυψε στο μοιραίο

δ. Από του μηνός Ιουνίου 1964 αι Δυνάμεις του προγεφυρώματος παρουσίαζον μίαν αύξουσαν συνεχώς δραστηριότητα, αποκορύφωμα της οποίας ήτο η κατά την 9.7.1964 προώθησις και κατάληψις του υψώματος Λωρόβουνου.

Το Γενικόν Επιτελείον Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) ευθύς ως επληροφορήθη περί της καταλήψεως του ανωτέρω υψώματος απηύθυνε την 10.7.64 τη εγκρίσει και του Αρχηγού της ΑΣΔΑΚ, όστις πάντοτε εξέφραζε σοβαράς ανησυχίας εκ της υπάρξεως του προγεφυρώματος Μανσούρας, έγγραφον διαμαρτυρίας εις τον Διοικητήν της Ειρηνευτικής Δυνάμεως και ητήσατο την επέμβασιν του διά την απομάκρυνσιν των τουρκοκυπρίων εκ του υψώματος. Εις το ανωτέρω έγγραφον εδηλούτο ότι εις περίπτωσιν καθ' ην οι τουρκοκύπριοι δεν υπεχώρουν, το ΓΕΕΦ ήτο υποχρεωμένον να αναλάβη ενέργειαν διά την απομάκρυνσιν τούτων ενιαίως. Εξετιμάτο υπό της Στρατιωτικής Ηγεσίας ότι το Λωρόβουνον ενείχον ιδιαιτέραν τακτικήν σημασίαν διά την άμυναν του προγεφυρώματος. Φύσει οχυρόν, οργανούμενον θα καθίστατο απόρθητον.

Επειδή ο Διοικητής της Ειρηνευτικής Δυνάμεως εβράδυνε να απαντήση, το ΓΕΕΦ, την 22.7.64 απηύθυνε και δευτέραν επιστολήν, την οποίαν υπέγραφεν ο Υπουργός Εσωτερικών και Αμύνης. Την 24.7.64 ο Διοικητής της Ειρηνευτικής Δυνάμεως εγνώρισε δι' εγγράφου του εις το ΓΕΕΦ ότι δεν θεωρεί σοβαστόν το θέμα καθ' όσον οι Τουρκοκύπριοι καταλαβόντες το Λωρόβουνον δεν παρενώχλουν Ελληνοκυπριακά χωρία ούτε και έθετον υπό τον έλεγχον των δρομολόγια.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΕΦΥΡΩΜΑΤΟΣ ΜΑΝΣΟΥΡΑΣ

α). Από τα μέσα Ιουλίου 1964, προαγομένης της ημετέρας ισχύος διά της επισπεύσεως της συγκροτήσεως Μονάδων Τακτικού Στρατού και διά της αναπτύξεως της οχυρώσεως εις τας ακτάς είχεν αρχίσει να δημιουργήται η εντύπωσις εις την Στρατιωτικήν Ηγεσίαν, επί τη βάσει των υφισταμένων τότε πληροφοριών περί των εχθρικών δυνατοτήτων, ότι ο κίνδυνος μιας κυρίας αποβατικής ενεργείας εκ μέρους της Τουρκίας με ευρείς Αντικειμενικούς Σκοπούς εις τας Ανατολικάς ή τας Βορείους ακτάς της νήσου είχεν αρχίσει να απομακρύνεται. Ως εκ τούτου το προγεφύρωμα της Μανσούρας είχεν αρχίσει να προσλαμβάνη όλως ιδιαιτέραν σημασίαν διά την περαιτέρω εξέλιξιν του αγώνος εν τη Νήσω. Ο εχθρός ηδύνατο να αποβιβάση αρκετάς Δυνάμεις εις το προγεφύρωμα και βαρέα μέσα και να επιδιώξη ανάπτυξιν τούτου προς δημιουργίαν ντε φάκτο καταστάσεως. Αλλά και μόνον να επεβίβαζε Δυνάμεις χωρίς καν να κινηθή ήτο αρκετόν δι' αυτόν. Ο ηθικός αντίκτυπος εις το εσωτερικόν θα ήτο μέγας και η πολιτική κατάστασις θα επηρεάζετο σημαντικώς εις βάρος ημών εκ της παρουσίας Τουρκικών Δυνάμεων εν τη Νήσω, έστω και ανεπισήμως.

Από της ιδίας περιόδου η προσοχή της Στρατιωτικής Ηγεσίας ήρχισε να στρέφεται προς το προγεφύρωμα Μανσούρας.

β). Η Περιοχή Μανσούρας-Κοκκίνων επελέγη υπό των Τούρκων διά την δημιουργίαν τουρκικού προγεφυρώματος και είτα ανεξαρτήτου τουρκικού Καντονίου διά τους ακολούθους λόγους:

Είχε καθαρώς αμιγή τουρκικόν πληθυσμόν ενισχυθέντα και διά Τούρκοκυπρίων εξ εγγύς μικρών χωρίων.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 8 8 1964

Εχει προβλήτα διά την πρόσδεσιν μικρών πλοίων και ως εκ τούτου προσφέρεται διά ταχείαν αποβίβασιν προσωπικού και δι' εκφόρωσιν υλικού και οχημάτων εκ Τουρκίας, οπόθεν απέχει περί τα 50 μίλια.

- Το ορεινόν του εδάφους και η διαμόρφωσις του εν σχήματι πετάλου με το άνοιγμα προς την θάλασσα εδημιούργει μίαν φύσει ισχυράν τοποθεσίαν εκτάσεως 25 τετρ. χιλμ περίπου με δεσπόζοντα σημεία προς Νότον τους το ημικυκλικόν τμήμα, τα υψώματα Λωρόβουνον και Ακόνι, όλως ιδιαιτέρας τακτικής σπουδαιότητος.

Το προεγεφύρωμα τούτο ήτο δυνατόν να αποτελέση βάσιν εξορμήσεως μεγάλης Μονάδος. Η τοποθεσία ήτο ωργανωμένη αρκετά περιελάμβανε δε και έργα εκ μπετόν αρμέ. Επί πλέον Ανατολικώς του προγεφυρώματος τούτου είχε σχηματισθή εν μικρόν προγεφύρωμα του Λιμνίτη, το οποίον πσρημπόδιζε πάσαν κίνησιν ημετέρων τμημάτων εξ Ανατολικών προς Δυσμάς. Ούτω ενισχύσεις μας διά την περιοχήν Μανσούρας έφθανον πολύ αργά, διότι ηναγκάζοντο να ακολουθήσουν δρομολόγια κατά πολύ επιμηκέστερα.

γ). Οι Τούρκοι χρησιμοποιούντες το προγεφύρωμα τούτο ως βάσιν θα ηδύνατο:

Είτε δι' αναλήψεως σοβαράς πολεμικής ενεργείας είτε και διά τμηματικής προωθήσεως των να ενώσουν τούτο μετά του μικρού προφεγυρώματος Λιμνίτη και εκείθεν μετά της περιοχής Λεύκας, οπότε μία έκτασις 200 περίπου τετρα. χιλμ. θα ετίθετο υπό τον έλεγχον των, με δυνατότητα μετέπειτα ενεργείας προς την κατεύθυνσιν Μόρφου-Λευκωσίας, οπότε θα ηνούντο με το τουρκικόν διαμέρισμα Λευκωσίας-Κιόνελι-Αγύρτας και θα εξήρθρωνον ούτω από Νότου την τοποθεσίαν ημετέρας αμύνης επί Κυρηνείας. Η διχοτόμησις τότε θα συνετελείτο, αλλά και ολόκληρος η Κύπρος θα απειλείτο.

δ. Υπήρχεν αφθονία οπλισμού, πυρομαχικών και υλικού εις το προγεφύρωμα. Φειδώ πυρομαχικών δεν εγένετο κατά την μάχην.

Εις δύναμιν 40 ανδρών περιοχής Αγ. Θεοδώρου αντιστοιχούσαν 4 όλμοι, 4 μπαζούκας και ικανός αριθμός οπλοπολυβόλων Μπρεν. Εκ του προγεφυρώματος οπλισμός διωχετεύετο εις ολόκληρον την νήσον.

3) Εις επιστολήν της ηγεσίας Μανσούρας-Κοκκίνων κατασχεθείσαν επί του ζεύγους Μάρλεϋ διετυπούτο ότι αντικειμενικός σκοπός της τουρκικής ηγεσίας ήτο η συνεχής ισχυροποίησις εις το προγεφύρωμα Μανσούρα και η επέκτασις τούτου μέχρι σημείου, ώστε τούτο να ενωθή με την Λεύκαν, δημιουργουμένου ούτω προγεφυρώματος βάθους 10-12 μιλίων και εύρους 25-3- μιλίων.

στ. Εκ των περιελθόντων εις χείας ημών εγγράφων προκύπτουν τα ακόλουθα:

- Την 1.8.64 αφίχθησαν εις το προγεφύρωμα οι Ντενκτάς και Ομέρ Σαμή Κοσάρ, εις Συνταγματάρχης και εις Ανθυπολοχαγός. Ομοίως απεστάλησαν 12 πυροβόλα άνευ οπισθοδρομήσεως.

- Την 13.8.64 ανεμένετο η άφιξις τακτικού τουρκικού στατού.

ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

α). Κατόπιν της ως ανωτέρω προδιαγραφομένης σοβαράς απειλής προς αντιμετώπισιν της καταστάσεως απεφασίσθη η προώθησις κατά το τρίτον δεκαήμερον Ιουλίου 1964 εις την περιοχήν του 206 Τ.Π. άμα τη εξόδω του εκ του ΚΕΝ με αποστολήν να περισχέση στενώς τα υφιστάμενα προγεφυρώματα Μανσούρας και Λιμνίτη και να απαγορεύση πάση θυσια

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 31 3 1968

διεύρυνσιν τούτων συμπιέζον τον εχθρόν όσον το δυνατό εγγύτερον προς την θάλασσαν. Ουσιαστικώς από της ημερομηνίας της υπογραφής της ως άνω διαταγής περί το τέλος Ιουλίου 1964 διά το ΓΕΕΦ ήρχιζεν η μάχη της Μανσούρας. Το 206 Τ. Π. ήτο το δεύτερον κατά σειράν Τάγμα το οποίον εξήρχετο εκ των Κέντρων Εκπαιδεύσεως. Η κίνησις του 206 Τ.Π. επραγματοποιήθη κατά την νύκτα της 31ης Ιουλίου προς 1ην Αυγούστου 1964. Από της αφίξεως του 206 Τ.Π. εις την περιοχήν διετάχθησαν τα 8ον και 12ον Τακτικά Συγκροτήματα όπως μελετήσουν ενέργειαν προς κατάληψιν του Λωροβούνου και υποβάλουν το σχέδιον.

β). Η άφιξις του 206 Τ.Π. εις την περιοχήν προεκάλεσεν άμεσον αντίδρασιν εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων με αποτέλεσμα την αύξησιν της εντάσεως από 1-5 Αυγούστου. Αλλεπάλληλα επεισόδια ελάμβανον χώραν και η κατάστασις έβαινε συνεχώς επιδεινουμένη και η έντασις έτεινε να γενικευθή καθ άπασαν την νήσον.

Την νύκτα 5/6 Αυγύστου η Ειρηνευτική Δύναμις εγκατέλειψε το ύψωμα Ακόνι επί του οποίου ήτο εγκατεστημένη και παρενεβλήθη μεταξύ των ημετέρων τμημάτων και του Ακόνι εις τον αυχένα Αγ. Γεωργίου. Κατόπιν τούτου, το 206 Τ.Π. κατά την ιδίαν νύκτα κατέλαβε το ύψωμα Ακόνι.

Η ΕΞΕΛΙΞΙΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Την 6ην Αυγούστου οι Τουρκοκύπριοι αντιληφθέντες την κατάληψιν του Ακόνι υπό των ημετέρων τμημάτων ενήργησαν επιθέσεις προς ανατροπήν των ημετέρων. Αι επιθέσεις αύται απεκρούσθησαν. Εν τω μεταξύ είχον εκδοθή αι Διαταγαί Επιχειρήσεων και η μάχη είχεν αρχίσει. Την 7ην Αυγούστου η μάχη εγενικεύθη. Η εχθρική τοποθεσία εσφυροκοπήθη μέχρις επελεύσεως του σκότους και αι ημέτεραι Μονάδες είχον έλθει εις στενήν επαφήν μετά του εχθρού επί των Αντικειμενικών των Σκοπών. Την πρωϊαν της επομένης 8ης Αυγούστου από της 7ης ώρας διεσπάσθη η εχθρική τοποθεσία και τα οχυρά της έπιπτον το εν μετά το άλλο εις χείρας των στρατιωτών μας.

Την 16.30 ώραν επρόκειτο να γίνη εξόρμησις διά την κατάληψιν του πέριξ των Κοκκίνων καταληφθέντος εδάφους (πρίπου 2 τετρ. χιλιομ) οπότε επενέβη η τουρκική αεροπορία, η οποία έβαλλε συνεχώς εναντίον των ημετέρων μονάδων επί των καταληφθεισών θέσεων διά ροκεττών, βομβών και πολυβολισμών. Ο Αρχηγός της ΑΣΔΑΚ από πρωϊας επί του πεδίου της μάχης ευρέθη εν μέσω της κολάσεως αυτής του πυρός και ως αναφέρει εις την σχετικήν έκθεσιν του εθαύμασε την γενναιότητα των ανδρών των Μονάδων μας. Νεοσύλλεκτοι μόλις 20-30 ημερών επολέμησαν ως παλαίμαχοι πεπειραμένοι στρατιώται και όχι μόνον κατέλαβον ισυχροτάτας θέσεις του εχθρού αλλά και ανέσχον εις το εχθρικόν αεροπορικόν βομβαρδισμόν. Ουδείς των στρατιωτών τούτων εγκατέλειψε την θέσιν του.