13.8.1960: Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιoς Γρίβας- Διγεvής διαφωvεί με τηv έκταση τωv βρετταvικώv βάσεωv και καταγγέλλει ότι η Κύπρoς παραδόθηκε και πάλι στoυς βρετταvoύς.

S-1413

13.8.1960: Ο ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΗΣ ΕΟΚΑ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡΙΒΑΣ- ΔΙΓΕΝΗΣ ΔΙΑΦΩΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΤΑΣΗ ΤΩΝ ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΩΝ ΒΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΕΙ ΟΤΙ Η ΚΥΠΡΟΣ ΠΑΡΑΔΟΘΗΚΕ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΟΥΣ ΒΡΕΤΤΑΝΟΥΣ

Ενώ ο Μακάριος επέμενε στις διαπραγματεύσεις με τους Βρεττανούς ότι η έκταση των βρεττανικών βάσεων έπρεπε να είναι κάτω από 99 τετραγωνικά μίλια (ή 160 τετραγωνικά χιλιπόμετρα) και με τους βρεττανούς να υποστηρίζουν ότι για να ικανοποιούνται οι στρατιωτικές τους ανάγκες έπρεπε να έχουν έκταση 120 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ο πρώην αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας- Διγενής που βρισκόταν στην Αθήνα είχε πολύ διαφορετική άποψη.

Ηθελε όπως η έκταση των βάσεων μη υπερβαίνει τα 36 τετραγωνικά μίλια ή γύρω στα 50 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Τη θέση του καθόρισε ο Γεώργιος Γρίβας από πολύ νωρίς, από τη συνάντηση στη Ρόδο που είχε με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο το 1959 και στην οποία είχε εξασφαλίσει τη δέσμευση του Μακαρίου ότι θα προωθούσε τις απόψεις του στις διαπραγματεύσεις.

Δημόσια οι θέσεις του Γρίβα καθορίστηκαν και ύστερα από συνάντηση που είχε στην Αθήνα με τον υπουργό Δικαιοσύνης Γλαύκο Κληρίδη, τον υφυπουργό Γεωργίας Ανδρέα Αζίνα και τον πολιτικό Σύμβουλο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Σπύρο Κυπριανού που τον επισκέφθηκαν στο σπίτι του και τον ενημέρωσαν για την πορεία των συνομιλιών του Αρχιεπισκόπου για το θέμα των βάσεων στις 23 Φεβρουαρίου 1960.

Ο Γλαύκος Κληρίδης δεν έκαμε δηλώσεις αλλά ο Γρίβας θεώρησε καλό να καθορίσει τη θέση του. Ετσι σύμφωνα με το Ροϊτερ είπε στους δημοσιογράφους ότι επέμενε στις αρχικές του απόψεις για την έκταση των βάσεων και πρόσθεσε ότι "οι απόψεις του ανταποκρίνονται προς την δικαιοσύνη και είναι σύμφωνοι προς το γράμμα και το πνεύμα των συμφωνιών για την Κύπρο και δεν πρόκειται να αποστεί από αυτές ούτε κατά μια ίντσα".

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση των δημοσιογράφων ο Στρατηγός Γρίβας είπεν ότι θα αντιτασσόταν σε οποιαδήποτε συμφωνία, η οποία θα ήταν αντίθετη προς τις απόψεις του.

Κατά το Ρόϊτερ ο Γρίβας υποστήριζε ότι στα 36 τετραγωνικά μίλια για τις βάσεις δεν έπρεπε να περιληφθούν Κύπριοι.

Σε μια άλλη περίπτωση στις 19 Απριλίου του 1960 μιλώντας σε κυπρίους φοιτητές και καθηγητές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας επανέλαβε και πάλι σαν ένας από τους φοιτητές του ζήτησε τη γνωμη του για τις βάσεις:

"Εγώ το δήλωσα, 36 μίλια, ούτε ίντζα περισσότερο. Και αν ο Μακάριος δεχθεί και αν όλοι σας δεχθείτε, εγώ επιμένω στα 36 και έχω κάθε δικαίωμα να μιλώ γιατί αγωνίστηκα και εκοπίασα και θυσιάστηκα και εγώ επί τέλους. Και θα διακηρύξω τη γνώμη μου, γιατί έχω καθαρό το μέτωπο μου και δεν θέλω, όταν μιλήσει η ιστορία για τον αγώνα να συγκαταλέξει το όνομά μου με το όνομα εκείνων που συνδέονται με τέτοιες συμφωνίες".

Ο στρατηγός Γρίβας παρακολουθούσε τις εξελίξεις χωρίς να μπορεί να επεμβαίνει και σαν ολοκληρώθηκαν οι συνομιλίες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τους Βρεττανούς ύστερα από σκληρά παζάρια που κράτησαν για πολλούς μήνες και έληξαν στις αρχές Ιουλίου 1960, έλυσε τη σιωπή του με ενυπόγραφα άρθα του στην Αθηναϊκή εφημερίδα " Το Βήμα" στις 13 Αυγούστου 1960.

Στο πρώτο από τα δύο του άρθρα του ο Γεώργιος Γρίβας κατάγγελλε ουσιαστικά τον Μακάριο ότι παρέδωσε την Κύπρο και πάλι στους Βρεττανούς τονίζοντας ότι όλη η Κύπρος έγινε βρετανική βάση.

Ανέφερε ο Γεώργιος Γρίβας στο άρθρο του:

"Δι' εκείνον που παρηκολούθησεν εκ του σύνεγγυς την εξέλιξιν των κυπριακών πραγμάτων, δεν είναι παράδοξον διατί αι τελευταίαι διαπραγματεύσεις κατέληξαν εις συμφωνίας επαχθεστέρας διά τους Ελληνας της Κύπρου και από αυτάς ακόμη τας συμφωνίας της Ζυρίχης και του Λονδίνου.

Ηδη από του Ιουλίου 1959 είχα ομιλήσει διά του Τύπου περί νέων πέραν των αρχικών συμφωνιών, υποχωρήσεων της ελληνικης πλευρας. Διά την δήλωσιν του εκείνην, εδέχθην τότε τας επιθέσεις του Κυβερνητικού τύπου εις την Ελλάδα ως και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ο οποίος μάλιστα ηρώτα που εγένοντο υποχωρήσεις.

Δυστυχώς όμως τόσον από συνομιλίας μου εις το υπουργείον των Εξωτερικών, όσον και από μυστικά έγγραφα, τα οποία είχον περιέλθει εις χείρας μου, και περί των οποίων ωμίλησα εν Ρόδω εις τον Αρχιεπίσκοπον χωρίς ούτος να τα διαψεύση, εγνώριζον ότι εις την Ζυρίχην οι κ.κ. Καραμανλής και Αβέρωφ είχον αναλάβει μυστικάς δεσμεύσεις έναντι των Μεντερές και Ζορλού.

Εκτός όμως των δεσμεύσεων αυτών εις την σύναψιν των νέων συμφωνιών συνέτειναν και αι παράλογοι αξιώσεις των Τούρκων τους οποίους η φοβία της ελληνικής Κυβερνήσεως και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου αποθράσυνε καθώς και η επιθυμία της ελληνικής πλευράς όπως εφαρμοσθούν αι συμφωνίαι -έστω και με νέας θυσίας.

Διά μίαν ακόμη φοράν ετηρήθη η κρατική της συσκοτίσεως. Οπως εις την περίπτωσιν των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδίνου ο ελληνικός Κυπριακός λαός και ο αρχηγός του απελευθερωτικού αγώνος Διγενής ευρέθησαν προ ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΟΥ ΓΕΓΟΝΟΤΟΣ, ούτω και εις την περίπτωσιν των διαπραγματεύσεων διά την εφαρμογήν των συμφωνιών ούτε ο λαός, ούτε ο υποφαινόμενος, ετηρήθησαν ενήμεροι. Παρά τας συνομιλίας που είχον εις Ρόδον μετά του Αρχιεπισκόπου, ευρέθην και αυτήν την φοράν ενώπιον τετελεσμένου γεγονότοος.

Είναι δε ενδεικτικόν της κρατούσης καταστάσεως ότι καθ'ην στιγμήν γράφονται αι γραμμαί αυταί, δεν έχω υπ' όψιν μου εάν εξεδόθη ελληνικόν κείμενον των τελευταίων συμφωνιών και δι' αυτό, αι επ' αυτών παρατηρήσεις μου γίνονται βάσει του αγγλικού κειμένου.

Το πρώτον σκέλος των συμειώσεων μου αφορά τας εν τη Νήσω βρεττανικάς στρατιωτικάς βάσεις, εγκαταστάσεις και ποικίλας διευκολύνσεις επί των οποίων είναι άκρως διαφωτιστικός ο επίσημος βρεττανικός χάρτης.

Εις τον χάρτην αυτόν εμφαίνονται ΚΑΤΑ ΠΡΩΤΟΝ ΛΟΓΟΝ αι βάσεις επί των οποίων οι βρεττανοί διατηρούν την κυριαρχίαν των. Τα κείμενα των μονογραφηθεισών συμφωνιών δεν καθορίζουν την έκτασιν των, αλλ' αι δημοσιευθείσαι πληροφορίαι την αναβιβάζουν εις 95-99 τετραγωνικά μίλια. Τούτο αποτελεί, ως θα καταφανή εκ της συνεχείας επιβολήν των αγγλικών απόψεων.

Εις τον χάρτην ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΛΟΓΟΝ σημειούνται δι' ερυθρού χρώματος τα σημεία που θα χρησιμοποιούνται υπό των Αγγλων δι' ασκήσεις ή στρατιωτικάς εγκαταστάσεις. Προκειμένου να διασφαλισθή η επικοινωνία των με τα σημεία αυτά, οι βρεττανοί θα δικαιούνται της χρήσεως οδών, λιμένων και εναερίου χώρου.

Ωσαύτως τους παρέχει το δικαίωμα να τα διααφυλάσσουν με τας ιδίας των δυνάμεις και να αγορεύουν την εις αυτά είσοδον οιουδήποτε προσώπου.

Κατά ΤΡΙΤΟΝ ΤΕΛΟΣ ΛΟΓΟΝ οι βρεττανοί θα δύνανται να χρησιμοποιούν μίαν φοράν τον χρόνον επί διάστημα μέχρι σαράντα ημερών και κατόπιν συνεννοήσεως με την Κυπριακήν Κυβέρνησιν, αφ' ενός μεν τοποθεσίας δι'ασκήσεις πλέον των 500 ανδρών, αφ' ετέρου δε τρεις τοποθεσίας ήτοι Αυδήμου-Πισσουρίου, Κόσινο- Τρούλλων και Σωτήρας δι' ασκήσεις μέχρι 500 υαρδών εις εκάστην εξ' αυτών.

Αι παρεχόμενοι ούτω διευκολύνσεις εις τους Αγγλους διά τας οποίας και ο Τύπος των εθριαμβολόγησε επιτρέπει εις τούτους όχι απλώς να έχουν μίαν βάσιν εις την Κύπρον, αλλά να έχουν ολόκληρον την νήσον ως αγγλικήν βάσιν.

Οι Αγγλοι εξέρχονται κερδισμένοι όχι μόνον από αυτήν την πλευράν των συμφωνιών, αλλά και από εκείνο το τμήμα των που αφορά το μέλλον των εν τη νήσω βάσεων των και περί του οποίου τόσος εγένετο λόγος.

Το θέμα τούτο απησχόλησεν επί μακρόν τας διαπραγματεύσεις από δε την αγγλικήν Βίβλον προκύπτει ότι του εδόθη η εξής λύσις: Οι Αγγλοι απεύθυνον έγγραφον προς τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον και τον Κουτσιούκ υπογραμμίζοντες την πρόθεσιν των όπως μη εγκαταλειφθούν είτε την κυριαρχίαν είτε τον έλεγχον των επί των βάσεων και τονίζοντες, ότι κατά φυσικήν συνέπειαν, ζήτημα μελλοντικής εκχωρήσεως των βάσεων δεν τίθεται δι'αυτούς.

Εις την απάντησιν των προς το ανωτέρω βρετανικό έγγραφο ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο Κουτσιούκ παρέχουν εις την Βρεττανικήν Κυβέρνησιν διαβεβαίωσιν ότι η Κυπριακή Δημοκρατία ουδέποτε θα ζητήση από την Βρεττανίαν να εγκαταλείψη την κυριαρχίαν και τον έλεγχον της επί των βάσεων. Εάν όμως ποτέ η Βεττανία αποφασίση μόνη της να παραιτηθή των βάσεων της, η μέρους αυτών, τότε εξυπακούεται ότι η κυριαχία ή ο έλεγχος των θα μεταβιβασθή εις την Δημοκρατίαν της Κύπρου.

Προς την απάντησιν αυτήν οι Βεττανοί εξεδήλωσαν-πολύ φυσικά- την απόλυτον συμφωνίαν των.

Πράγματι δεν είχαν λόγον να είναι δυσαρεστημένοι από την τροπήν που είχεν εν τέλει λάβει το θέμα του μέλλοντος των βάσεων.

Η σχετική διαπραγμάτευσις είχε καταλήξει εις μίαν ανταλλαγήν : Οι μεν βρεττανοί έλαβον την ρητήν και συγκεκριμένην υπόσχεσιν της Κυπριακής Κυβερνήσεως ότι ουδέποτε θα ζητήση από αυτούς να εγκαταλείψουν τας βάσεις των. Εναντι, δε τούτου, έδωσαν εις τον Αρχιεπίσκοπον Μακάριον και τον Κουτσιούκ την αόριστον ως εκ της φύσεως της, υπόσχεσιν, ότι... εάν ποτέ αποφάσιζαν μόνοι και οικειωθελώς να εγκαταλείψουν τας βάσεις των, ο σχετικός χώρος θα παριήρχετο εις την Κυπριακήν Δημοκρατίαν.

Αυτή είναι η κατάστασις όπως εφανίζεται σήμερον, αυταί είναι αι εκτάσεις που έχουν εκχωρηθή, αι διευκολύνσεις και τα δικαιώματα που που έχουν παραχωρηθή, αι υποσχέσεις και εγγυήσεις που έχουν, χωρίς λόγο, παρασχεθή.

Αλλ' αι συμφωνίαι αυταί, δεν είναι απλώς και μόνον κακαί. Αποτελούν και νέαν ελληνικήν υποχώρησιν πέραν και εκείνων, των πολλών, εις τας οποίας η επίσημος ελληνική πλευρά είχε κρίνει καλόν να προβή κατά τας διαπραγματεύσεις της Ζυρίχης και του Λονδίνου. Η έκτασις της νέας υποχωρήσεως ως και η μέθοδος της συσκοτίσεως που ετέθη εις την υπηρεσίαν της εμφαίνεται εκ των κατωτέρω:

Οταν διά πρώτην φοράν, την 23ην Φεβρουαρίου 1959 μου εκινοποιούντο τα κείμενα των συμφωνιών της Ζυρίχης, έλειπαν από το σχετικόν σύνολον αφ' ενός μεν η δήλωσις της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου που αφεώρα τας αγγλικάς εν Κύπρω βάσεις, και αφ' ετέρου το παράρτημα της ως άνω δηλώσεως που αφεώρα τα δικαιώματα που κατά την βρεττανικήν αντίληψιν έπρεπε να διασφαλισθούν διά τας περιοχάς που θα παρέμεναν υπό Βρεττανικήν κυριαρχίαν.

Δύο ημέρας όμως ενωρίτερον, ο Μητροπολίτης Κιτίου κ. Ανθιμος μου απηύθυνε σημείωμα που περιελάμβανε τα εξής:" Αι βάσεις αι οποίαι θα παραμείνουν εις χείρας των Αγγλων είναι αι σημεριναί βάσεις Ακρωτηρίου και Δεκελείας. Εκτασις των βάσεων τούτων είναι η σημερινή εδαφική περιοχή επί της οποίας ευρίσκονται αι εγκαταστάσεις. Δεν θα υπάρχη δυνατότητες επεκτάσεως ούτε δι' αγοράς παρακειμένων κτημάτων, ούτε άλλως. Ουδέν κυριαρχικόν δικαίωμα παρεχωρήθη εις τους Αγγλους επί των συγκοινωνικών αρτηριών μεταξύ των δύο βάσεων".

Εάν το σημείωμα του Μητροπολίτου αντιπροσώπευε τότε ήτοι την στιγμήν της υπογραφής των συμφωνιών, την ελληνικήν "γραμμήν"- ως ούτος μου καθίστα βαρδύτερον γνωστόν εν Αθήναις επι παρουσία και του ιεροδιακόνου Ανθίμου Κυριακίδη εκ Κυπρου, ειπών εις εμέ χαρακτηριστικώς: "Αυτά έλεγαν και εις εμένα να σας γράψω και αυτά σας έγραψα- τότε καθίσταται αμέσως καταφανής η έκτασις της πραγματοποιηθείσης έκτοτε υποχωρήσεως.

Οχι μόνον κυριαρχικά δικαιώματα παρεχωρήθησαν επί συγκοινωνιακών αρτηριών αλλά το κατά πολύ κυριώτερον, η έκτασις των αγγλικών βάσεων είναι σήμερον τετραπλασία και πενταπλασία εκείνης, την οποίαν κατελάμβανον τότε και η οποία συμφώνως πος το σημείωμα του Μητροπολίτου δεν θα επεξετείνετο.

Το σημείωμα του Μητρολίτου Κιτίου έφερεν ημερομηνίαν 21ην Φεβρουαρίου.

Την 25ην του αυτού μηνός επληροφορούμην διά δηλώσεων του Κυβερνήτου της Νήσου, προς τον τύπον, ότι πλην των στρατιωτικών βάσεων Δεκελείας και Επισκοπής, αι εν τη Νησω βρεττανικαί βάσεις θα περιλαμβάνουν και άλλους χώρους.

Εζήτησα αμέσως και εγγράφως διευκρινήσεις από τον Γενικόν Πρόξενον της Ελλάδος εις Λευκωσίαν κ. Φρυδάν, ο οποίος μου απήντησε τα εξής: " Δεσμεύσεις προς το θέμα των αγγλικών βάσεων, δεν γνωρίζω τα πρακτικά των διαπραγματεύσεων".

Ως προσωπικήν του δε γνώμην, μου διετύπωσε την άποψιν ότι "είναι δύσκολον να εγκατασταθή ο αγγλικός στρατός εν Κύπρω εις ολόκληρον το νησί".

Ούτω είχαν τα πραγματα- με ένα σημείωμα του Μητροπολίτου Κιτίου που διεψεύδετο υπό των δηλώσεων του Κυβερνήτου και με την άγνοιαν την οποίαν εδήλωσεν ο Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας- όταν μετά την επιστροφήν μου εις τας Αθήνας επληροφορήθην δύο νέα στοιχεία: Από τα δημοσιεύματα του τύπου εις τον χώρον των βάσεων, περιλαμβάνοντο χωρία με συνολικόν πληθυσμόν 16.000 από δε το στόμα του κ. Υπουργού των Εξωτερικών, ότι επί του θέματος τούτου υπηρχαν προφορικές δεσμεύσεις.

Η ελληνική Κυβέρνησις κατέβαλε τότε προσπαθείας διά να πεισθώ όπως αλλάξω γνώμην, αλλά παρέμεινα μέχρι τέλους ανένδοτος εις την υποστήριξιν της θέσεως που είχε χαραχθή εις το σημείωμα του Μητροπολίτου Κιτίου.

Αποτέλεσμα της επιμονής μου εκείνης, αλλά και της αγανακτήσεως μου δι'όσα είχαν συμβή κλι δι' όσα σχεδιάζοντο υπήρξεν η ρήξις μου με την ελληνικήν Κυβέρνησιν.

Οταν τον Ιανουάριον του 1960 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μετέβαινεν εις Λονδίνον διά σύσκεψιν μετά των υπουργών των Εξωτερικών Ελλάδος, Αγγλίας, Τουρκίας και του Κουτσιούκ, προς άρσιν των υφισταμένων διαφορών κατά την διέλευσιν του εκ του αεροδρομίου του ελληνικού μου διαβίβασε, μέσω του κ. Σάββα Λοϊζίδη, ότι εις το Λονδίνον θα επέμεινεν επί των απόψεων μου, όσον αφορά τας βάσεις.

Επιστρέφων δε εκ της διασκέψεως μου διεβίβασε μέσω του κ. Κρανιδιώτη ότι δεν υπέκυψεν εις τας αξιώσεις της Βρεττανικής Κυβερνήσεως και ότι προετίθετο να εμμείνη επί της απόψεως μου ως προς τας βάσεις.

Την καλυτέραν όμως απόδειξιν της γενομένης υποχωρήσεως την παρέχει κατά τρόπον σαφέστατον το πρωτόκολλον Ρόδου μετά τας συνομιλίας που είχα εκεί μετά του Αχιεπισκόπου Μακαρίου. Κατά τας συνομιλίας μας εκείνας, ο Αρχιεπίσκοπος μου ανέφερεν, ως ως αναγράφεται και εις το πρωτόκολλον "ότι οι Βρεττανοί δυνάμεις της συμφωνίας περί παροχής διευκολύνων, εζήτησαν δέκα σημεία εγκατεσπαρμένα εις την νήσον, όπου διετήρουν στρατιωτικάς εγκαταστάσεις".

Περί δέκα σημείων γίνεται λόγος από τον Αρχιεπίσκοπον κατά τας συνομιλίας της Ρόδου. Σαράντα δύο είναι τα σημεία που αναγράφονται επί του επισήμου βρεττανικού χάρτου. Μεταξύ των δύο αυτών αριθμών υπάρχει μια διαφορά- και αυτή ακριβώς είναι η έκτασις υποχωρήσεων εις τας οποίας δεσμεύσεις, φοβάμαι και η επιθυμία πάση θυσία εφαρμογής των συμφωνιών, οδήγησαν την ελληνικήν πλευράν κατά τας διαπραγματεύσεις διά την εφαρμογήν των συμφωνιών της Ζυρίχης και του Λονδινου.

Δυστυχώς όμως, αι βάσεις δεν αποτελούν παρά την μίαν όψιν των υποχωρήσεων αυτών".