12.1.1958: Υπεπιτρoπή τoυ Συμβoυλίoυ της Ευρώπης φθάvει στηv Κύπρo, παρά τη λυσσώδη αvτίδραση της Βρετταvίας, για vα εξετάσει παράπovα τωv κυπρίωv για παραβίαση τωv αvθρωπίvωv δικαιωμάτωv τoυς.

S-1279

12.1.1958: ΥΠΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΦΘΑΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ, ΠΑΡΑ ΤΗ ΛΥΣΣΩΔΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΒΡΕΤΤΑΝΙΑΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΕΙ ΠΑΡΑΠΟΝΑ ΤΩΝ ΚΥΠΡΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥΣ

Στην περίοδο μεταξύ Ιανουαρίου- Αυγούστου 1958 η ΕΟΚΑ δεν παρέμενε εντελώς αδρανής. Πέραν του τουρκικού πονοκεφάλου που δημιουργήθηκε και μάλιστα πολύ έντονος με την εντονότερη δράση της ΤΜΤ, είχε και τους Βρεττανούς εναντίον των οποίων στρεφόταν κυρίως ο αγώνας της.

Ετσι με διάφορες πράξεις σαμποτάζ κυρίως έδινε το παρόν της στον Κυβερνήτη και την αγγλική διοίκηση.

Οι ενέργειες της ΕΟΚΑ αποσκοπούσαν βασικά στο να θυμίζουν στον Κυβερνήτη Σερ Χιου Φουτ ότι δεν μπορούσε να δρα ασύδοτος και να βασανίζει κρατουμένους και να ταλαιπωρεί τους κατοίκους των διαφόρων χωριών με τη δικαιολογια των ερευνών.

Το Γεννάρη του 1958 η δράση της ΕΟΚΑ έπεσε στο χαμηλότερο της σημείο. Ο Διγενής είχε το λόγο του: Το μήνα αυτό είχε έλθει στην Κύπρο υπεπιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για να διερευνήσει την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο.

Η Υπεπιτροπή που έφθασε στο νήσο στις 12 Ιανουαρίου αποτελούσαν ο Δανός καθηγητής Μαξ Σόρενσεν, Πρόεδρος και οι Χάμφρεϋ Γουώλτοκ (Βρεττανός), Κωνσταντίνος Ευσταθιάδης (Ελλαδίτης) Φρανσέσκο Ντομινέντο (Ιταλός) Αντολφ Σουστερχαϊμ (Γερμανός) και Τζέϊμς Κρόσι (Ιρλανδός).

Ο Πρόεδρος της υπεπιτροπής, δήλωσε στους δημοσιογράφους ευθύς μετά την άφιξη του ότι δεν θα ασχολείτο με τη διερεύνηση των ισχυρισμών ή παραπόνων για κακομεταχείρηση, διότι τέτοια αίτηση της Ελλάδας εκκρεμούσε ενώπιον του Συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά δεν απέκλεισε την πιθανότητα να γίνει τέτοια έρευνα στο μέλλον.

Η υπεπιτροπή ήταν η πρώτη που διοριζόταν για να διερευνήσει επιτόπου εγκλήματα της Αγγλικής Κυβέρνησης στην ιστορία της και η Αγγλία είχε πολεμήσει με όλα τα μέσα τη σύσταση της στο Συμβούλιο της Ευρώπης.

Η υπεπιτροπή είχε αποστολή να μελετήσει σύμφωνα με ανακοίνωση της "την ύπαρξη και την παρούσα έκταση κατάστασης έκτατης ανάγκης, στην Κύπρο που απειλεί τη ζωή του Εθνους υπό την έννοια του άρθρου της σύμβασης, το οποίο επιτρέπει ορισμένα μέτρα σε τέτοιες περιστάσεις" και δεύτερο "τις συνθήκες υπό τις οποίες εφαρμόστηκαν οι κανονισμοί που αφορούσαν τον κατ' οίκον περιορισμό του κυπριακού λαού που επέβαλλε η αγγλική διοίκηση.

Η άφιξη της υπεπιτροπής ήταν κατά τον πρώην υπουργό της Ελλάδας και σύμβουλο της ελληνικής αντιπροσωπείας στο Συμβούλιο της Ευρώπης Σταμάτη Μερκούρη "ο επίλογος της επί δεκαοκτάμηνον εκδικαζομένης ελληνικής προσφυγής, διά της οποίας κατηγγέλλετο η βρεττανική Κυβέρνησις επί παραβιάσει των ανθρωπίνων δικαιωμάτων".

Ο Μερκούρης προέβη στις 15.1.1958 σε μια ευρεία ανάλυση του έργου της υπεπιτροπής και των παρασκηνίων μέχρι τη λήψη της απόφασης για την αποστολή της αναφέροντας πολλά από όσα είχαν προηγηθεί και τη λυσσώδη αντίδραση που είχε προβάλλει η Βρεττανία για την αποστολή της:

"Δραματική και εξαντλητική υπήρξεν η διαδικασία και σκληροί οι διεξαχθέντες αγώνες κατά τας συνεδριάσεις, αι οποίαι εμεσολάβησαν από της ημέρας της καταθέσεως της ελληνικής προσφυγής (στο Συμβούλιο της Ευρ'ωπης).

Η Συντηρητική βρεττανική Κυβέρνησις, εχρησιμοποίησεν όλα τα μέσα διά να ματαιώση το έργον της επιτροπής και Υπεπιτροπής των δικαιωμάτων του ανθρώπου και να αποφύγη ούτω την επιτόπιον έρευναν, η οποία τόσον ηνώχλησε και τόσον θα την ενοχλήση εις το μέλλον. Κατά το διαρρεύσαν αυτό διάστημα, η Επιτροπή και η υπεπιτροπή συνεδρίασαν επί 18 φοράς κατά τας οποίας αι δύο αντιπροσωπείαι διεξήγαγον ενώπιον της σκληρούς αγώνας, κατά δε τας διαφόρους αυτών φάσεις, μεταξύ των δύο αντιπροσωπειών ελέχθησαν πολλά και αντηλλάγησαν βαρείαι και σκληρόταται φράσεις, διότι από μεν της βρεττανικής πλευράς κατεβάλλετο απεγνωσμένη προσπάθεια προς ανατροπήν των ελληνικών επιχειρημάτων, από δε της ελληνικής διεξήγετο σκληρός και επίμονος αγών, διά την υπό της Υπεπιτροπής αναγνώρισιν του δικαίου της προσφυγής και συγχρόνως διά την ταχείαν έκδοσιν αποφάσεων.

Η Υπεπιτροπή λόγω συμβατικών υποχρεώσεων, προσεπάθησε να εξεύρη τρόπον "φιλικού διακανονισμού" μεταξύ των δύο αντιπάλων, η ελληνική όμως αντιπροσωπεία κατά τη διάρκειαν των προσπαθειών αυτών της Υπεπιτροπής ουδέ προς στιγμήν εκάμφθη, υποστηρίξασα τουναντίον την επιθυμίαν της, όπως μη εξαντλήται η Υπεπιτροπή εις τοιαύτας προσπαθείας, αλλά να προχωρήση εις το έργον της "διαπιστώσεως των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των διαπραττομένων υπό της βρεττανικής διοικήσεως εις βάρος του Κυπριακού λαού.

Τέσσερα υπήρξαν τα κύρια σημεία τα οποία εκερδίσαμε κατά την διάρκειαν της διαδικασίας:

ΠΡΩΤΟΝ: Κατά τας συνεδριάσεις του Νοεμβρίου 1956 κατά τας οποίας εζητήθη επιμόνως υπό της Υπεπιτροπής η κατάργησις ων "ομαδικών ποινών" και της ποινής της "μαστιγώσεως" οπότε προς αποφυγήν καταδικαστικής αποφάσεως της Υπεπιτροπής, η βρεττανική Κυβέρνησις ανέπτυξεν όλη της την προσπάθειαν, ανακοινώσασα την άρσιν των δύο αυτών ποινών, την τελευταίαν στιγμήν, καθ' ην επρόκειτο να εκδοθή η απόφασις.

ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Η Υπεπιτροπή υπεδείκνυεν επανειλημμένως σαφώς και κατηγορηματικώς προς την βρεττανικήν Κυβέρνησιν ότι η κράτησις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου εις τας νήσους Σεϋχέλλας, ήτο σαφής παραβίασις της συμβάσεως και συνεπώς εζήτει την άμεσον απελευθέρωσιν του. Πράγματι δε κατά τας συνεδριάσεις του Μαρτίου 1957, καθ' ην στιγμήν επρόκειτο να εκδοθή η απόφασις και πάλιν η βρεττανική Κυβέρνησις ανήγγειλε συγχρόνως την απελευθέρωσιν του Εθναρχου από τον τόπον της εξορίας του.

ΤΡΙΤΟΝ: Παρά την -όπως είπομεν ανωτέρω- κατηγορηματικήν άρνησιν της ελληνικής αντιπροσωπείας εις τας προσπαθείας της Υπεπιτροπής προς "φιλικόν διακανονισμόν" κατά τας συνεδριάσεις του Ιουλίου 1957, η Υποπεπιτροπή ηθέλησε να κάμη μίαν υστάτην προσπάθειαν, συστήσασα εις την Βρεττανικήν Κυβέρνησιν όπως αναστείλη επί εν τρίμηνον τα "έκτακτα μέτρα" αν δε κατά το τρίμηνον αυτό εξακολουθήση η συνεπεία της υπό της ΕΟΚΑ εκεχειρίας δημιουγηθείσα ησυχία, τότε να άρη οριστικώς αυτά, παρά όμως την τόσον συμβιβαστικήν πρότασιν της Υπεπιτροπής, η βρεττανική Κυβέρνησις απέρριψε τας συστάσεις αυτάς, αποδείξασα δι' άλλην μίαν φοράν ότι δεν επιθυμεί μίαν ειρηνικήν διευθέτησιν του κυπριακού, αλλά εμμένει εις την αδιάλλακτον στάσιν την οποίαν μέχρι σήμερον τηρεί, φοβούμαι δε ότι και σήμερον ακόμη η Βρεττανική Κυβέρνησις ουδεμίαν πρόθεσιν έχει να αναγνωρίσει τα δικαιώματα του Κυπριακού λαού, όλαι δε αι συμφιλιωτικαί προσπάθειαι τας οποίας δήθεν καταβάλλει, είναι φαινομενικαί και διατηρεί ακεραίας τας προθέσεις της, όπως διατηρήση την εκκρεμότητα διά να κερδίση χρόνον, και

ΤΑΤΑΡΤΟΝ: Η απόφασις τς 6ης Σεπτεμβρίου 1957, η εκδοθείσα κατόπιν της ρητής δηλώσεως της ελληνικής ανιπροσωπείες, ότι δεν δέχεται ουδεμίαν συζήτησιν "φιλικού διακανονισμου". Αλλά ζητεί υπό την Υπεπιτροπήν να προχωρήση εις το έργον της "διαπιστώσεως των γεγονότων" και διά της οποίας η Υπεπιτροπή αποφάσιζε την μετάβασιν εις Κύπρον ίνα πιστοποιηθή ίνα η πρέκκλισις εκ της συμβάσεως "λόγω κινδύνου του Εθνους άρθρον 15 της συμβάσεως, είναι δικιολογημένη και εάν ο κατ' οίκον περιορισμός εφαρμόζεται υπό των βρεττανικών αρχών ως μέτρων ασφαλείας ή όπως υπεστήριξεν η ελληνική αντιπροσωπεία, ως μέτρον "ποινής" των κατοίκων της νήσου πράγμα το οποίον παραβιάζει σαφώς την σύμβασιν της Ρώμης.

Από της ημέρας της εκδόσεως της ανωτέρω αποφάσεως, η βρεττανική Κυβέρνησις ανέπτυξεν όλην της την δραστηριότητα, διά να ματαιώση την τόσον βαρείαν δι' αυτήν απόφασιν, ή, τουλάχιστον, διά να επιβραδύνη την μετάβασιν της Υπεπιτροπής επί τόπου, με τον αντικειμενικόν σκοπόν, όπως η υπεπιτροπή μη ευρίσκεται εις την νήσον κατά τον χρόνον της συζητήσεως της προσφυγής μας εις τα Ηνωμένα Εθνη.

Και εις την μεν την πρώτη προσπάθειαν της απέτυχε, κατώρθωσεν όμως να επιτύχη τη επιβράδυνσιν της μεταβάσεως και μόνον την 14ην Οκτωβρίου 1957 εδημοσιεύθη εις τον Τύπον ανακοινωθέν, διά του οποίου εγνωστοποιείτο επισήμως η απόφασις της 6ης Σεπτεμβρίου.

Παρά ταύτα η βρεττανική Κυβέρνησις δεν εγκατέλειψε το αγώνα της περαιτέρω επιβραδύνσεως της μεταβάσεως, επιτυχούσα εν μέρει τούτο, αλλά διά λόγους καθαρώς τυπικούς, τέλος όμως, εις τα μέλη της υπεπιτροπής επεκράτησε το πνεύμα της αμεροληψίας, της σταθερότητος και της ακεραιότητος και ούτω σήμερον διά της μεταβάσεως της εις Κύπρον, άρχεται ο επίλογος του τόσον δραματικού αγώνος, ο οποίος διεξήχθη επί δεκαοκτάμηνον, της ελληνικής προσφυγής εναντίον της βρεττανικής Κυβερνήσεως, διά την παραβίασιν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εν Κύπρω.

Δυστυχώς ακόμη δεν δυνάμεθα να παραθέσωμεν αποσπάσματα πρακτικών και κείμενα αποφάσεων, διότι εξακολουθούμεν να δεσμευώμεθα συμβατικώς κατά συνέπειαν, δε περιοριζόμεθα να κάμωμεν ανασκόπησιν μόνον του έργου, το οποίον επετέλεσεν η υπεπιτροπή και των αγώνων τους οποίους διεξήγαγεν η ελληνική αντιπροσωπεία, η οποία έτυχε της αποφασιστικής βοηθείας, την οποίαν της παρέσχε μετ' ενθουσιασμού και φανατισμού, ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Αβέρωφ.

Πριν όμως τελειώσω και διά την απόδοσιν δικαιοσύνης να αναφέρω τον λαμπρόν αγώνα τον οποίον διεξήγαγεν ο βέλγος γερουσιαστής και καθηγητής του διεθνούς Δικαίου κ. Ρολέν, ως δικηγόρος της ελληνικής Κυβέρνήσεως.

Ο Βέλγος νομοδιδάσκαλος, ο οποίος υπήρξεν πατήρ της συμβάσεως διεξήγαγε τον αγώνα μετά φανατισμού και πείισματος, παρατάξας κατά την διάρκειαν της διαδικασίας αδιασείστους νομικούς ογκολίθους. Θα αναφέρω επίσης τον εκλεκτόν μόνιμον αντιπρόσωπον κ. Νικόλαον Καμπαλούρην, καθώς και τον κ. Σ. Λοϊζίδην, ο οποίος παρέστη κατά τας δύο τελευταίας συνεδριάσεις.

Οπως είναι γνωστόν, μέλος της υπεπιτροπής είναι και ο καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ευσταθιάδης, ο οποίος και θα είναι ο μόνος Ελλην που θα παραστή ως μέλος αυτής κατά την τελευταίαν φάσιν, δεδομένου ότι η βρεττανική Κυβέρνησις απέτυχε διά των ενεργειών της, τον αποκλεισμόν των εθνικών αντιπροσωπειών εκ των εργασιών της υπεπιτροπής εν Κύπρω.

Τέλος το πόρισμα εκ της ερεύνης της υπεπιτροπής θα υποβληθή εις την ολομέλειαν η οποία μη λειτουργούντος εισέτι του Ανωτάτου Δικαστηρίου, θα υποβάλη το οριστικόν της πόρισμα εις το Συμβούλιον των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Νομίζω ότι το όλον έργον θα έχη περατωθή μέχρι του πρώτου δεκαπενθημέρου του Μαϊου, συγχρόνως δε θα αρχίση και η διαδικασία της εξετάσεως της γενομένης δεκτής νέας Ελληικής προσφυγής διά τα "Βασανιστήρια" και ελπίζω ότι η εκδίκασις της θα έχη πολύ ταχύτερον ρυθμόν.

Επίστευα πάντοτε ότι παρ' όλας τας πιέσεις και παρ' όλην την αντίδρασιν της βρεττανικής Κυβερνήσεως, θα ευρίσκομεν το δίκαιον μας εάν κατηγγέλλαμεν ενώπιον της Επιτροπής των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Συμβουλίου Ευρώπης τας υπό της βρεττανικής Κυβερνήσεως διαπραττομένας παραβιάσεις και δι' αυτό μετά πείσματος εισηγηθην την υποβολήν της προσφυγής μας".