Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου

image

Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.

Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη

papademetris-pΜοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

13.4.1941: Ο Γ. Βασιλειάδης εξασφαλίζει άδεια από τov Κυβερvήτη για τo συμπόσιo της Σκαρίvoυ και απoστέλλεται πρόσκληση για σύσκεψη στη Σκαρίvoυ για ίδρυση τoυ ΑΚΕΛ.

S-663

13.4.1941: Ο Γ. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΕΙ ΑΔΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΤΗΣ ΣΚΑΡΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΕΛΛΟΝΤΑΙ ΠΡΟΣΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΣΚΕΨΗ ΣΤΗ ΣΚΑΡΙΝΟΥ ΓΙΑ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΑΚΕΛ

Γ. Βασιλειάδης: Ενας από τους πρωτοπόρους στην ίδρυση του ΑΚΕΛ

Οι συνεννοήσεις με πρόσωπα των οποίων οι πεποιθήσεις και η ιδεολογία ήταν πλήρως αριστερές, όπως ανέφερε σε αφήγηση του ο Φειδίας Κυριακίδης (εφημερίδα ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ" 26.5.43 ) αφορούσαν και παράγοντες του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου που είχε ιδρυθεί επίσημα τουλάχιστον το 1926 και ιδιαίτερα τον Πλουτή Σέρβα, τότε Γενικό Γραμματέα του Κόμματος που ασπάστηκε ευρέως την ιδέα και δέχθηκε να συνεργασθεί προφανώς για να μπορέσει να βγει το κόμμα από την παρανομία.

Στα 1940 σύμφωνα με το στέλεχος του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου Λάζαρο Χριστοφίδη (Σούλας Ζαβού, "τα Πολιτικά Κόμματα της Κύπρου στον 20ο αιώνα, σελ. 103) πραγματοιποιήθηκε το τέταρτο συνέδριο του Κ.Κ.Κ. στην περιοχή της Δερύνειας "νύκτα, μέσα σ' ένα σπίτι ενός περιβολιού".

Φειδίας Κυριακίδης, παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

Σ' αυτό το συνέδριο το Κόμμα "έκρινε ότι ήταν η στιγμή να βγει προς τα έξω με κάποια νομιμότητα" και έτσι πήρε την απόφαση να ιδρύσει "μια μαζικοπολιτική οργάνωση, η οποία θα ανελάμβανε τη νομιμοποίηση της δράσης," του Κόμματος.

Η νέα Κεντρική Επιτροπή που εξελέγη από το συνέδριο όρισε τριμελή επιτροπή που θα έβαζε σε εφαρμογή την απόφαση για ίδρυση οργάνωσης και όχι να προωθήσει τη δημιουργία κόμματος.

Αντί αυτού όμως άλλα στελέχη του παράνομου Κ.Κ.Κ. μεταξύ των οποίων και ο Γενικός του Γραμματέας Πλουτής Σέρβας, συντάχθηκαν με τις πρωτοβουλίες για ίδρυση ενός νέου Κόμματος.

Το 1941 αποτέλεσε την καθοριστική χρονιά. Αυτή την περίοδο ο ο δικηγόρος Γεώργιος Βασιλειάδης από τη Λάρνακα αναθέρμανε τις προσπάθειες και βολιδοσκόπησε μάλιστα και τον Κυβερνήτη κατά πόσο θα έδινε άδεια για πραγματοποίηση συγκέντρωσης για ίδρυση ενός τέτοιου κόμματος.

Ο Βασιλειάδης που θεωρείται από τον Πλουτή Σέρβα ως ένας από τους πρωτοπόρους, αν όχι ο πρωτοπόρος στην ίδρυση του νέου Κόμματος, ήταν ο άνθρωπος που είχε τιμηθεί κατ' αρχήν από τους Αγγλους, αλλά και είχε εκδιωχθεί ταυτόχρονα από τους ίδιους για τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

Ο Βασιλειάδης είχε διατελέσει στο παρελθόν μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου, θέση πολύ τιμητική γι' αυτόν για την εποχή, αλλά είχε εκδιωχθεί από τους Αγγλους μόλις είχε δραστηριοποιηθεί πολιτικά και αποτέλεσε το ένα μέλος της "πρεσβείας" της Κύπρου που είχε μεταβεί στα 1936 στο Λονδίνο για να αξιώσει πολιτικές ελευθερίες για τον Κυπριακό λαό που καταπιεζόταν κάτω από το πέλμα του τότε Κυβερνήτη Ρίτσμοντ Πάλμερ.

Οπως θυμούνται άνθρωποι που έζησαν δίπλα στο Βασιλειάδη, αυτός ήταν από τους πρώτους πολιτικούς που οργάνωναν στη Λευκωσία τις πρώτες δημοσιογραφικές διασκέψεις και αντάλλασε απόψεις με τους δημοσιογράφους σε διάφορα θέματα που εγείρονταν.

Αυτή την περίοδο ο Γ. Βασιλειάδης ήταν δικαστής στην Πάφο. (Αργότερα- επί Κυπριακής Δημοκρατίας προήχθη σε Πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου και μετά προσεχώρησε στο αντιμακαριακό στρατόπεδο και διατέλεσε πρόεδρος της ΕΣΕΑ που για ένα διάστημα αποτελούσε την πολιτική πτέρυγα της ΕΟΚΑ Β)

Ο Πλουτής Σέρβας αφηγήθηκε στη Σούλα Ζαβού:

"...Μια μέρα ενώ καθόμουνα στο παραγγελιοδοχικό μου γραφείο ήρθε ο Γιώργος Βασιλειάδης.... Μου λέει: Πλουτή σκέφτηκα να κάνουμε ένα κόμμα... Ταράχτηκα εγώ, λέω: "Και πως εννοείς Γιώργο μου, το Κόμμα. Τώρα να φωνάξουμε τον λαό μέσα στις αίθουσες νάρθει εκεί στου Μακρίδη, στη Λάρνακα, στο θέατρο το μεγάλο; Οποιος μπαίνει μέσα να τον γράψουμε μέλος του Κόμματος;" Βέβαια αυτό με έκανε να χαμογελάσω, αλλά μου έφερε και το μήνυμα ότι υπάρχουν άνθρωποι που ήθελαν να κάνουμε το κόμμα αμέσως".

Τελικά ο Βασιλειάδης, σε συνεργασία με αρκετούς άλλους δραστηριοποιήθηκε και ζήτησε άδεια από τις αρχές για πραγματοποίηση συγκέντρωσης με σκοπό την ίδρυση πολιτικού κόμματος.

Πλουτής Σέρβας: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

Οι Αγγλοι και προσωπικά ο Κυβερνήτης Μπάττερσιλλ, σύμφωνα με μαρτυρία ενός άλλου που είχε κληθεί να μετάσχει στην ίδρυση του νέου Κόμματος, του πολιτευτή Φειδία Κυριακίδη, είχαν τονίσει από την αρχή ότι δεν θα ήθελαν κόμμα που να υποστηρίζει την Ενωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Κατά τον Φειδία Κυριακίδη (3 Φεβρουαρίου, 1943, εφημερίδα "Ανεξάρτητος", ο Γεώργιος Βασιλειάδης του είχε αναφέρει όταν τον ρώτησε σχετικά, ότι ο Κυβερνήτης, από τον οποίο είχε ζητήσει προσωπικά άδεια (ο Βασιλειάδης), του είχε απαντήσει:

"Παραχωρώ την άδεια ευχαρίστως, διότι πιστεύω εις την σύνεσιν και το πολιτικόν τακτ των συνέδρων".

Πρόσθεσε ο Κυριακίδης:

"Ο κ. Βασιλειάδης προσέθεσεν ότι κατά τη γνώμη του η μόνη δυνατή ερμηνεία ήτις ηδύνατο να δοθή εις τους λόγους εκείνους της Α.Ε. ήτο ότι η ευχή να μην περιληφθούν εις το Πρόγραμμα του Κόμματος απεριφράστως πόθοι και ευχαί και διεκδικήσεις αίτινες θα ηδύνατο να θέσουν το κόμμα εκτός νόμου ή να το εκθέσουν εις διώξεις και διάλυσιν".

Το ότι την πρωτοβουλία για ίδρυση πολιτικού κόμματος είχε αναλάβει ο Γ. Βασιλειάδης το αναφέρει και ο Πλουτής Σέρβας στο βιβλίο του "Ευθύνες" σελ. 119, όπου αναφέρεται στην "πρωτοβουλία ενός μικροαστού διακεκριμένου δικηγόρου του Γ. Βασιλειάδη για την οργάνωση πλατειού πολιτικού κόμματος, κατ' αντίθεση με τα παλιά και ξεχασμένα στη διάρκεια της παλμερικής δικτατορίας, προσωπικά, αστικά κόμματα".

Αυτοί που ηγούνταν της κίνησης προχώρησαν σε προεργασία και ετοίμασαν μάλιστα και το καταστατικό του νέου Κόμματος και τη διακήρυξη, η οποία θα δινόταν στη δημοσιότητα.

Οταν τα πράγματα έφθασαν σε κάποιο καλό σημείο στάληκαν προσκλήσεις σε διάφορους παράγοντες της εποχής για να συναντηθούν στη Σκαρίνου στις 14 Απριλίου 1941, με σκοπό όπως ανέφερε ο Φειδίας Κυριακίδης στις αφηγήσεις του στις 29 Μαϊου 1943 στον "Ανεξάρτητο" την "ανταλλαγήν γνωμών δι' ίδρυσιν Κόμματος Αρχών".

Προσκλήσεις στάληκαν σε ομάδες από δικηγόρους, δημοσιογράφους, εργάτες, παραγελιοδόχους και άλλους.

Η συγκέντρωση αποφασίστηκε να γίνει σε ένα παλιό ακατοίκητο σπίτι στο χωριό Σκαρίνου της επαρχίας Λάρνακας, γιατί με τα μέσα διακίνησης της εποχής εκείνης βρισκόταν στο κέντρο των τριών κυριότερων πόλεων Λευκωσίας, Λεμεσού και Λάρνακας και ήταν πολύ βολική.

Για τους προσκληθέντες και συγκεντρωθέντες τελικά δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία από καμιά πηγή που πρόσκειται στο ΑΚΕΛ. Ούτε ο Πλουτής Σέρβας που ήταν ένας από τους ανθρώπους που πρωταγωνίστησαν γι' αυτή τη σύσκεψη δεν αναφέρεται, παρά μόνο σε ελάχιστους.

Το ίδιο δεν έκαμε ούτε και ο Κυριακίδης στις αναμνήσεις του το 1943.

Μια απο τις πηγές είναι, όσο και αν φαίνεται απίστευτο, αμερικανική και είναι ο συγγραφέας Τ. Ανταμς, τον οποίο η ηγεσία του ΑΚΕΛ μετέπειτα είχε χαρακτηρίσει ως πράκτορα της ΣΙΑ. Ο Ανταμς είχε έλθει στην Κύπρο και πήρε επαμειλημμένες συνεντεύξεις γύρω από το ΑΚΕΛ και

Τεύκρος Ανθίας: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

την ίδρυση του από πρώην στελέχη του Κόμματος, όπως τον Πλουτή Σέρβα, τον Κώστα Κόνωνα, και τον Σταύρο Παντζαρή.

Ο Παντζαρής μάλιστα του ετοίμασε ένα πρόχειρο κατάλογο από μνήμης, τον οποίο παραθέτει στο βιβλίο του "ΑΚΕΛ, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κύπρου", το οποίο εξέδωσε το 1971.

Ο Ανταμς που είχε συναντηθεί και με τον Πρόεδρο Μακάριο κατά τις επανειλημμένες επισκέψεις του στην Κύπρο παραθέτει τον πιο κάτω κατάλογο προσώπων που παρέστησαν στη σύσκεψη της Σκαρίνου, όπως του τον είχε αναφέρει ο Στ. Παντζαρής το 1969:

Πλουτής Σέρβας Παραγγελιοδόχος,

Λύσανδρος Τσιμίλλης, δημοσιογράφος,

Μιλτιάδης Χριστοδούλου δημοσιογράφος,

Μίνως Περδίος Παραγγελιοδόχος,

Κώστας Κόνωνας δημοσιογράφος,

Σταύρος Παντζαρής, έμπορος,

Νικόλαος Στράτος εμπορροράπτης,

Τεύκρος Ανθίας ποιητής-δημοπιογράφος,

Γεώργιος Μαννούρης κουρέας,

Ανδρέας Φάντης εργάτης,

Λάζαρος Χριστοφίδης εργάτης,

Παύλος Γεωργίου υποδηματοποιός,

Κυπρίδημος εργάτης,

Σάββας Ιωάννου υποδηματοποιός (μετέπειτα δημοσιογράφος)

Χρίστος Σαββίδης εμπορροράπτης, (αδελφός του Πλουτή Σέρβα)

Κώστας Ιωακείμ Χημικός,

Γεώργιος Βασιλειάδης δικηγόρος,

Γεώργιος Χριστοδουλίδης (μετέπειτα δήμαρχος Λάρνακος)

Χαράλαμπος Σολομωνίδης κουρέας,

Δημήτριος Στεφανίδης παραγγελιοδόχος,

Μάρκος Μαρκουλλής γιατρός,

Γιώργος Χριστοφόρου συνδικαλιστής,

Βάσος Βασιλείου γιατρός,

Φωφώ Βασιλείου οδοντογιατρός,

Λεύκιος Ζήνων δικηγόρος,

Αχιλλέας Αργυρίδης γεωπόνος,

Ζήνων Ρωσσίδης, δικηγόρος,

Φειδίας Κυριακίδης, δικηγόρος,

Φαίδων Καλοδίκης δικηγόρος,

Μιχαήλ Κωνσταντινίδης καθηγητής αγγλικής,

Αδάμος Αδάμαντος καθηγητής (μετέπειτα δήμαρχος Αμμοχώστου),

Γεώργιος Λαδάς δικηγόρος, (μετέπειτα βουλευτής και Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής), και

Κώστας Σιακαλλής, δικηγόρος,

Ανδρέας Σταυρινός, γραφέας,

Κυριάκος Ιεροδιακόνου, εργάτης

Κώστας Καρνάος εργάτης.

Ενας άλλος που παρευρισκόταν στη σύσκεψη (ή συμπόσιο) της Σκαρίνου ήταν ο Σαβέρης Σαβεριάδης. Τη συμμετοχή του στη σύσκεψη αναφέρει ο Πλουτής Σέρβας στο βιβλίο του "Ευθύνες" όσο και ο Φειδίας Κυριακίδης στις αναμνήσεις του στις 25 Μαϊου 1943 στον "Ανεξάρτητο".

Αντρέας Φάντης: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

Από αυτούς σύμφωνα με τον Παντζαρή αρκετοί ήσαν μέλη του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος (Σέρβας, Χριστοδούλου, Περδίος, Κόνωνας, Παντζαρής, Στράτος, Μαννούρης, Φάντης, Χριστοφίδης, Γεωργίου, Κυπρίδημος, Ιωάννου, Σαββίδης, Χριστοδουλίδης, Σολομωνίδης, Στεφανίδης, Μαρκουλλής, Χριστοφόρου, Βάσος και Φωφώ Βασιλείου, Κωνσταντινίδης, Σταυρινός, Ιεροδιακόνου και Καρνάος).

Παρά τη συμμετοχή τόσων κομμουνιστών στη σύσκεψη της Σκαρίνου, άλλοι προτίμησαν ή διαφώνησαν και δεν πήγαν. Ενας από αυτούς ήταν ο Λάζαρος Χριστοφίδης που αφηγήθηκε στη Σούλα Ζαβού:

"Για να αντιληφθείτε την απόφαση του 4ου συνεδρίου πρέπει να σας αναφέρω ότι στην ίδρυση του ΑΚΕΛ το προλεταριακό στοιχείο του Κομμουνιστικού Κόμματος αντέδρασε όταν είδε να γεννιέται ένα νέο κόμμα με πολλούς μικροαστούς στην ηγεσία του, σοκαρίστηκε και αντέδρασε και μάλιστα μια σειρά από προλετάριους δεν πήγαν στην Σκαρίνου. Εγώ παρόλο που ήμουν μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος δεν πήγα στην Σκαρίνου διαμαρτυρόμενος γι'αυτή την παρεκτροπή".

Ωστόσο, για το παράνομο Κομμουνιστικό Κόμμα η πρωτοβουλία του Γεώργιου Βασιλειάδη αποτελούσε ευκαιρία να βγει από την παρανομία, που το είχε θέσει η Παλμεροκρατία, ώστε να ριχνόταν στη νόμιμη δράση. Εγραψε ο Πλουτής Σέρβας:

" Η πρωτοβουλία ενός μικροαστού διακεκριμένου δικηγόρου, του Γ. Βασιλειάδη για την οργάνωση πλατειού πολιτικού κόμματος, κατ' αντίθεση με τα παληά και ξεχασμένα στη διάρκεια της παλμερικής δικτατορίας, προσωπικά αστικά κόμματα πρόσφερε στην κομμουνιστική ηγεσία την ευκαιρία για νέες σκέψεις. Με την οργάνωση ενός νόμιμου προοδευτικού κόμματος που μέσα σ' αυτό θα εντάσσονταν όλοι οι κομμουνιστές και όπου το Κ.Κ.Κ. με τους παράνομους οργανισμούς και μηχανισμούς του θα διοχέτευε και θα υλοποιούσε όλες τις αποφάσεις του. Με λόγια απλά το παράνομο Κ.Κ.Κ. θα στεγαζόταν κάτω από τη σκέπη του νέου κόμματος και θα εξασκούσε την επιρροή του στην ηγεσία και στα μέλη του πλατύτερου νόμιμου κόμματος, θα αφομοίωνε πολλά από τα μέλη του, και με δεξιότεχνη ευχέρεια θα εφάρμοζε την πολιτική του γραμμή".

Ετσι το παράνομο Κ.Κ.Κ. είχε κάθε λόγο, παρά τις διαφωνίες, να συμμετάσχει στη σύσκεψη της Σκαρίνου που αποκλήθηκε "συμπόσιο της Σκαρίνου" κι έτσι το παρουσίασε ο τύπος ύστερα από λίγες μέρες.

Πριν ακόμα αρχίσουν οι εργασίες του συνεδρίου ένας από τους προσκληθέντες, ο Φειδίας Κυριακίδης, έκαμε μερικές διαπιστώσεις που δεν του άρεσαν.

Σύμφωνα με την ενυπόγραφη αφήγηση του το 1943 στην εφημερίδα "Ανεξάρτητος" που εξέδιδε ο Λύσανδρος Τσιμίλλης:

Πρώτο είχε διαπιστώσει ότι στόχος του Κόμματος δεν ήταν η Ενωση και δεύτερο δεν αντιπροσωπεύονταν γεωργοί στη σύσκεψη.

Ακόμα το καταστατικό και το πρόγραμμα του Κόμματος ήταν ήδη έτοιμα προς επιψήφιση από τη σύσκεψη, πράγμα που κατά την άποψη του δεν είχε καμιά σχέση με την πρόσκληση στην οποία αναφερόταν ότι θα ανταλλάσσονταν απόψεις για ίδρυση κόμματος αρχών.

Εγραψε ο Φειδίας Ι. Κυριακίδης στον "Ανεξάρτητο":

"Μικρόν μετά την άφιξιν μου εις Σκαρίνου και προ της συνόδου της συνελεύσεως μου εδόθη το Πρόγραμμα υπό του του Π. Σέρβα προς μελέτην και προς υποβολήν των κατά την γνώμην μου αναγκαίων τροποποιήσεων.

Χαράλαμπος Σολομωνίδης: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

Παρετήρησα εις τον κ. Π. Σέρβαν παρουσία του κ. Γεωργίου Βασιλειάδη και Σαβέρη Σαβεριάδη (αν δεν με απατά η μνήμη μου διά τον δεύτερον) ότι εις το σχέδιον εκείνο του Προγράμματος δεν περιλαμβάνετο ρητώς ότι η πρώτη πολιτική επιδίωξις του Κόμματος ήτο η "Ενωσις".

Τότε ο κ. Βασιλειάδης παρετήρησεν αμέσως ότι, κατά την συνομιλίαν ην έσχε μετά της Α.Ε. του Κυβερνήτου σερ Ου. Μπάττερσιλλ καθ' ην εζήτησε παρ' αυτού και την σχετικήν άδειαν συγκεντρώσεως προς ίδρυσιν πολιτικού Κόμματος, η Α. Ε. του είπε σχεδόν επί λέξει: "Παραχωρώ την άδειαν ευχαρίστως, διότι πιστεύω εις την σύνεσιν και το πολιτικόν τακτ των συνέδρων".

Ο κ. Βασιλειάδης προσέθεσεν, ότι κατά την γνώμην του, η μόνη δυνατή ερμηνεία ήτις ηδύνατο να δοθή εις τους λόγους εκείνους της Α.Ε., ήτο ότι η ευχή του ήτο να μην περιληφθούν εις το Πρόγραμμα του Κόμματος απεριφράστως πόθοι και ευχαί και διεκδικήσεις, αίτινες θα ηδύνατο να θέσουν το κόμμα εκτός νόμου ή να το εκθέσουν εις διώξεις και διάλυσιν".

Δεν πρέπει βεβαίως να λησμονείται ότι ταύτα συμβαίνουν την 14ην Απριλιου 1941 εις εποχήν δηλαδή καθ' ην ουδέ από του άμβωνος των Εκκλησιών ή από της Αγίας Πύλης αυτών δεν είχεν ακόμη ακουσθή η ευχή της "Ενώσεως".

Τας εξηγήσεις εκείνας του κ. Γ. Βασιλειάδη εθεωρήσαμεν αρκετά ευλόγους και εγώ δεν επέμενα εις την πρότασιν μου, περί τροποποιήσεως του προγράμματος. Θα επειράτο, άραγε κανείς να κακίση την τακτικήν εκείνην ημών των τριών κατά την 14ην Απριλίου 1941, όταν ιδίως έχει υπ' όψιν ότι, περί τους 26 μήνας βραδύτερον και αφού εν τω μεταξύ έγινεν άφθονος χρήσις των εθνικών αξιώσεων των Κυπρίων εξ Εκκλησίας, διά του Τύπου και αφ' όλων ανεξαιρέτως των Πολιτικών Βημάτων, ηξιώθη αρμοδίως η τροποποίησις του Προγράμματος η Καταστατικού ή ίσως και αυτής της επωνυμίας του υπό Ιδρυσιν "Εθνικού Κόμματος" ίνα επιτραπή η σύστασις αυτού εις Πολιτικόν Κόμμα;

Μου παρετηρήθη εν τούτοις κατά την συνομιλίαν εκείνην εν Σκαρίνου ότι η αξίωσις των Κυπρίων προς "Ενωσιν" περιλαμβάνετο, ότι 4/5 του πληθυσμού της Κύπρου είναι Ελληνες, με ελληνικήν συείδησιν κλπ και ότι το κόμμα δεν θ' αφήση καμμίαν ευκαιρίαν να παρέλθη χωρίς να υπστηρίξη δι' όλων των δυνάμεων και των εις την διάθεσιν του μέσων προς Ενωσιν μετά της Ελλάδος.

Αφού διημείφθησαν όλα αυτά ο κ. Σέρβας προσέθεσε: "Το να μη περιληφθή ο ενωτικός ποθος των Κυπρίων τόσο απερίφραστα εις το πρόγραμμα μας, διά τους τόσο σοβαρούς λόγους που εξετέθησαν προηγουμένως αυτό θα υποβοηθήση την είσοδο εις το Κόμμα και πολλών τούρκων συμπατριωτών μας".

Εχων ως οδηγόν πάσης πράξεως μου την συνείδησιν μου, την επικαλούμαι και εις την παρούσαν περίστασιν ίνα δηλώσω τ' ακόλουθα χάριν της αληθείας, η οποία δεν θα ανεχθώ εις καμμίαν στιγμήν της δημοσίας ζωής μου να κακοποιηθή εις βάρος οιουδήποτε.

Από της αφίξεως του κ. Σέρβα εις Κύπρον, έσχον πολλάς συνομιλίας μετ' αυτού, σχετικώς προς τα πολιτικά ζητήματα της Κύπρου. Εις ουδεμίαν περίστασιν και εις ουδεμίαν στιγμήν κατά την διάρκειαν των πολιτικών συνομιλιών μας ήκουσα τον κ. Σέρβαν να ομιλήση ανευλαβώς περί Ελλάδος ή να ΑΝΤΙΤΑΧΘΗ κατά του πόθου του Κυπριακού λαού προς "Ενωσιν" της Κύπρου μετά της Ελλάδος. Τουναντίον συνεπής πάντοτε προς την υψηλήν αρχήν της αυτοδιαθέσεως των Λαών εις την οποίαν μετά θέρμης πιστεύει πάντοτε διεκήρυξε ότι η αξίωσις του Κυπριακού λαού προς "Ενωσιν" της Κύπρου μετά της Ελλάδος είναι δι' αυτόν ένα δικαίωμα και διά την Αγγλίαν μία υποχρέωσις".

(Μεταγλώτττιση)

Μάρκος Μαρκουλλής: Παρέστη στο ιδρυτικό Συνέδριο του ΑΚΕΛ

"Λίγο μετά την άφιξη μου στη Σκαρίνου και πριν από σύνοδο της συνέλευσης μου δόθηκε το Πρόγραμμα από τον Π. Σέρβα προς μελέτη και προς υποβολή των αναγκαίων κατά τη γνώμη μου τροποποιήσεων.

Παρατήρησα στον κ. Π Σέρβα στην παρουσία του κ. Γεωργίου Βασιλειάδη και Σαβέρη Σαβεριάδη (αν δεν με απατά η μνήμη μου για το δεύτερο) ότι στο σχέδιο εκείνο του Προγράμματος δεν περιλαμβανόταν ρητώς ότι η πρώτη πολιτική επιδίωξη του Κόμματος ήταν η "Ενωση".

Τότε ο κ. Βασιλειάδης παρατήρησε αμέσως ότι, κατά τη συνομιλία την οποία είχε με την Α.Ε. τον Κυβερνήτη σερ Ου. Μπάττερσιλλ κατά την οποία ζήτησε από αυτόν και τη σχετική άδεια συγκέντρωσης προς ίδρυση πολιτικού Κόμματος, η Α. Ε. του είπε σχεδόν επί λέξει: "Παραχωρώ την άδεια ευχαρίστως, διότι πιστεύω στη σύνεση και το πολιτικό τακτ των συνέδρων".

Ο κ. Βασιλειάδης προσέθεσε, ότι κατά τη γνώμην του, η μόνη δυνατή ερμηνεία η οποία μπορούσε να δοθεί στους λόγους εκείνους της Α.Ε., ήταν ότι η ευχή του ήταν να μη περιληφθούν στο Πρόγραμμα του Κόμματος απεριφράστως πόθοι και ευχές και διεκδικήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να θέσουν το κόμμα εκτός νόμου ή να το εκθέσουν σε διώξεις και διάλυση".

Δεν πρέπει βεβαίως να λησμονείται ότι αυτά συμβαίνουν στις 14 Απριλιου 1941 σε εποχή δηλαδή κατά την οποία ούτε από του αμβωνα των Εκκλησιών ή από της Αγίας Πύλης τους δεν είχε ακόμη ακουσθεί η ευχή της "Ενωσης".

Τις εξηγήσεις εκείνες του κ. Γ. Βασιλειάδη θεωρήσαμε αρκετά εύλογες και εγώ δεν επέμενα στην πρόταση μου, για τροποποίηση του προγράμματος. Θα απεπειράτο, άραγε κανένας να κακίσει την τακτική μας εκείνη των τριών κατά την 14η Απριλίου 1941, όταν ιδιαίτερα έχει υπόψη ότι, γύρω στους 26 μήνες αργότερα και αφού στο μεταξύ έγινε άφθονη χρήση των εθνικών αξιώσεων των Κυπρίων από Εκκλησίες, διά του Τύπου και από όλα ανεξαιρέτως τα Πολιτικά Βήματα, αξιώθηκε αρμοδίως η τροποποίηση του Προγράμματος ή Καταστατικού ή ίσως και αυτής της επωνυμίας του υπό Ιδρυση "Εθνικού Κόμματος" για να επιτραπεί η σύσταση του σ Πολιτικό Κόμμα;

Μου παρατηρήθηκε εν τούτοις κατά τη συνομιλία εκείνη στη Σκαρίνου ότι η αξίωση των Κυπρίων προς "Ενωση" περιλαμβάνει το ότι 4/5 του πληθυσμού της Κύπρου είναι Ελληνες, με ελληνική συείδηση κλπ και ότι το κόμμα δεν θ' αφήσει καμμία ευκαιρία να παρέλθει χωρίς να υποστηρίξει με όλες τις δυνάμεις και των μέσων στη διάθεση του προς Ενωση με την Ελλάδα.

Αφού διαμείφθηκαν όλα αυτά ο κ. Σέρβας πρέσθεσε: "Το να μη περιληφθεί ο ενωτικός πόθος των Κυπρίων τόσο απερίφραστα στο πρόγραμμα μας, για τους τόσο σοβαρούς λόγους που εκτέθηκαν προηγουμένως αυτό θα υποβοηθήσει την είσοδο στο Κόμμα και πολλών τούρκων συμπατριωτών μας".

Εχοντας ως οδηγό κάθε πράξης μου τη συνείδηση μου, την επικαλούμαι και στην παρούσα περίσταση για να δηλώσω τα ακόλουθα χάριν της αλήθειας, η οποία δεν θα ανεχθώ σε καμμιά στιγμή της δημόσιας ζωής μου να κακοποιηθεί σε βάρος οποιουδήποτε.

Από την άφιξη του κ. Σέρβα στην Κύπρο, είχα πολλές συνομιλίες με αυτόν, σχετικά προς τα πολιτικά ζητήματα της Κύπρου. Σε καμιά περίσταση και σε καμμιά στιγμή κατά τη διάρκεια των πολιτικών συνομιλιών μας άκουσα τον κ. Σέρβα να ομιλήσει χωρίς ευλάβεια για την Ελλάδα ή να ΑΝΤΙΤΑΧΘΕΙ εναντίον του πόθου του Κυπριακού λαού προς "Ενωση" της Κύπρου με την Ελλάδα. Τουναντίον συνεπής πάντοτε προς την υψηλή αρχή της αυτοδιάθεσης των Λαών στην οποία με θέρμη πιστεύει πάντοτε διεκήρυξε ότι η αξίωση του Κυπριακού λαού προς "Ενωση" της Κύπρου με την Ελλάδα είναι γι' αυτόν ένα δικαίωμα και για την Αγγλία μία υποχρέωση".

Χρίστος Σαββίδης: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

Στην ιδρυτική Συνέλευση της Σκαρίνου αναφέρθηκε ο Κυριακίδης και λίγο προηγουμένως στις 29 Μαϊου 1943, με αφορμή κατηγορίες εναντίον του σε εφημερίδα:

"Κατ' Απρίλιον του 1941, η "εκκένωσις" μας είχε διασκορπίσει εις διάφορα σημεία της επαρχίας.

Την 13ην Απριλίου εν τούτοις έλαβα απροσδόκητον πρόσκλησιν παρά διακεκριμμένου φίλου μου, του νυν εν τω επαρχιακώ δικαστηρίω της Πάφου κ. Γεωργ. Βασιλειάδη, δι' ης εκαλούμην εις τον σταθμόν της Σκαρίνου διά την επομένην, όπου θα συνεκροτείτο πολιτική συγκέντρωσις διαφόρων προσώπων, εξ όλης της Κύπρου, προς ανταλλαγήν γνωμών δι' ίδρυσιν Παγκ. Πολιτικού Κόμματος αρχών. Εν τη προσκλήσει εκείνη περιλαμβάνετο και η πληροφορία ότι ο τότε Κυβερνήτης Σερ Ου. Μπάττερσιλλ ευηρεστήθη να παραχωρήση την αιτηθείσαν άδειαν συγκεντρώσεως εν Σκαρίνου.

Μετέβην εκεί, ως γεγονός, αλλ' οφείλω να ομολογήσω ότι επήγα "με το στανιό μου", άθυμος και ψυχικώς συντετριμμένος ως εκ των τραγικών στιγμών τας οποίας διήρχετο η Ελλάς σφαδάζουσα αιμόφυρτος υπό το πέλμα τριών κατακτητών και εν πάση περιπτώσει ψυχικώς και ψυχολογικώς ανίκανος δι' οιανδήποτε συμβολήν ή εργασίαν προς ίδρυσιν Πολιτικού Κόμματος.

Οι προσελθόντες εν Σκαρίνου ήσαν 50 περίπου τον αριθμόν, εξ ων 6 δικηγόροι, 2 ιατροί, 5-6 παραγγελιοδόχοι και μικροκαταστηματάρχαι, 3-4 δημοσιογράφοι, 1 γεωπόνος, οι δε λοιποί, αν δεν απατώμαι ήσαν ενθουσιώδεις νέοι εκ των πόλεων κατά το πλείστον ή και εξ ολολήρου ανήκοντες εις τας συντεχνιακάς Οργανώσεις. Ως αντιπρόσωπος των αγροτικών Κοινοτήτων της Κύπρου ΟΥΔΕΙΣ παρίστατο.

Εκ των 50 εν τούτοις προσελθόντων, επρόκειτο να απαρτισθούν τόσον η Κεντρική όσον και αι επαρχιακαί επιτροπαί του υπό ίδρυσιν κόμματος. Οι 50 προσελθόντες θα είχαν εις χείρας των την διεύθυνσιν του Κόμματος και επειδή πείρα, μόρφωσις και γνώσεις περί των πολλών και δυσκόλων ζητημάτων και προβλημάτων των πόλεων και της υπαίθρου έλειπαν από τους περισσοτέρους εξ ημών η διεύθυνσις του Κόμματος και η διαχείρισις και ο χειρισμός των υποθέσεων του παγκυπρίου θα περιήρχοντο αναποφεύκτως εις χείρας ολίγων ή και ενός μόνου ανθρώπου.

Κάτι άλλο, το οποίον υπέπεσεν επίσης εις την αντίληψιν μου ήτο ότι το Πρόγραμμα και το Καταστατικόν του υπό ίδρυσιν Κόμματος ήσαν ήδη έτοιμα προς επιψήφισιν παρά της συνελεύσεως ήτις εξ αυτού μόνον του γεγονότος απέβαλλε τον αρχικόν χαρακτήρα της, ως "συγκεντρώσεως προς ανταλλαγήν γνωμών δι' ίδρυσιν κόμματος αρχών" και μετουσιώνετο εις συνέλευσιν προς ίδρυσιν κόμματος αρχών" και "επί τροχάδην" και άνευ προηγουμένης μελέτης ή δευτέρας ή τρίτης αναγνώσεως, ψηφίσεως κατ' άρθρον του περιεχομένου του προγράμματος και του καταστατικού, ως είχον ταύτα διατυπωθή υπό του μετέπειτα γραμματέως του Κόμματος. Αφήνω κατά μέρος το γεγονός ότι εις όσους εδίδετο προς μελέτην η δακτυλογραφημένη ογκώδης σύνθεσις του Προγράμματος και του καταστατικού, δεν είχον καν ουδέ τέταρτο της ώρας εις την διάθεσιν των ίνα διεξέλθουν έστω και επί τροχάδην τα 15 άρθρα μόνου του προγράμματος.

Η φανατική και έμμονος προσήλωσις μου εις την ιδέαν της ιδρύσεως και εν Κύπρω Κόμματος αρχών και τα ανυπολόγιστα πλεονεκτήματα και οφέλη τα οποία προσεδόκουν διά τον Κύπριον, εκ της ιδρύσεως και εν Κύπρω κόμματος αρχών, και τα ανυπολόγιστα πλεονεκτήματα και οφέλη τα οποία προσεδόκουν διά τον Κύπριον, εκ της ιδρύσεως ενός Παγκυπρίου Κόμματος Αρχών, το οποίον να περιλαμβάνη εν τω πλαισίω αυτού όλα τα προοδευτικά στοιχεία των πόλεων και των αγροτικών κοινοτήτων, με ώθησεν εις το να παρουσιάσω εις τινα εκ των

Ζήνων Ρωσσίδης: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

συνέδρων όλους τους συντελεστάς πραγματικούς, ψυχολογικούς και πολιτικούς οίτινες εξέθεταν εις κίνδυνον πλήρους ναυαγίου την βεβιασμένην και άκαιρον εκείνην προσπάθειαν προς ίδρυσιν εξ υφαρπαγής πολιτικού κόμματος αρχών υπό των 50 συνέδρων της Σκαρίνους κατά την 15ην Απριλίου.

Εξέφρασα την κατάπληξιν μου διότι εκ της συγκεντρώσεως εκείνης απουσίαζαν οι αντιπρόσωποι του Αγροτικού Κόσμου, μολονότι εν τω προγράμματι του υπό ίδρυσιν κόμματος εμνημονεύετο πλέον ή άπαξ ότι ο πληθυσμός της Κύπρου είναι κατά 75% πληθυσμός "αγροτικός" ισοβίως αφωσιωμένος εις την καλλιέργειαν της γης και ηρώτησα:

Είναι άραγε δυνατή η διατύπωσις παρ' ημών των παρόντων, πλήρους και ενδελεχούς προγράμματος αγροτικής πολιτικής, διά την γεωργικήν αναγέννησιν της χώρας μας, άνευ της συμπράξεως ίσου τουλάχιστον προς ημάς αριθμού μορφωμένων και πεπειραμένων αγροτών με τας πρακτικάς γνώσεις των επί των οικονομικών προβλημάτων και αναγκών και των λοιπών συνθηκών της ζωής του χωρικού μας; Την έλλειψιν τακτ την οποίαν επεδείξαμεν απέναντι των αγροτών μας μη αναγράψαντες κανένα εξ αυτών εις τον κατάλογον των προσκλήσεων του "συμποσίου" της Σκαρίνου, όπου μ'όλα ταύτα επρόκειτο να επιληφθώμεν και ζητημάτων αφορώντων την τάξιν των, δεν θα την εξελάμβανον ως περιφρόνησιν προς τους αγρότας και δεινόν κόλαφον κατά της φιλοτιμίας των και δεν θα υπεδέχοντο μετά δυσπιστίας και μετά περιφρονήσεως ίσως κάθε είδους ενδιαφέρον και κάθε εισήγησιν την οποίαν θα εκάμναμεν προς αυτούς, εν σχέσει προς τα ζητήματα των εις το μέλλον.

Επρότεινα διά τούτο την αναβολήν των εργασιών του συνεδρίου επί 15 ημέρας, ίνα διαβιβασθούν εν τω μεταξύ προσκλήσεις προς αγρότας και πολίτας προς συμμετοχήν εις ευρύτερον κύκλον εις την ιδρυτικήν του Κόμματος συνέλευσιν ομού μετά σχεδίων του προγράμματος του κόμματος, προς μελέτην, αλλ' ως δικαιολογία κατά της αναβολής, μου εδόθη η σχεδόν βεβαία άρνησις του Κυβερνήτου, προς ανανέωσιν της αδείας συγκεντρώσεως, εάν η προ 2-3 ημερών δοθείσα άδεια δεν ετελεσφόρει.

Εγώ εν τοσούτω παρά την δικαιολογίαν ήτις μου εδόθη απεφάσισα να μη μετάσχω του υπό ίδρυσιν κόμματος, διότι εκ της πλημμελούς και μονοπλεύρου συνθέσεως της ιδρυτικής συνελεύσεως διεγράφετο εν τη φαντασία μου, υπερβολικώς ίσως, άδοξος ή σταδιοδρομία αυτού, επί του οποίου μ'όλα ταύτα, τόσας εστήριζα ελπίδας διά μίαν πραγματικήν αναγέννησιν και εξύψωσιν του Κυπρίου.

(Μεταγλώττιση)

"Κατά τον Απρίλιο του 1941, η "εκκένωση" μας είχε διασκορπίσει σε διάφορα σημεία της επαρχίας.

Στις 13 Απριλίου εν τούτοις έλαβα απροσδόκητη πρόσκληση από διακεκριμμένο φίλο μου, τον στο επαρχιακό δικαστήριο της Πάφου κ. Γεωργ. Βασιλειάδη, με την οποία καλούμουν στο σταθμό της Σκαρίνου για τη επομένη, όπου θα συγκροτείτο πολιτική συγκέντρωση διάφορων προσώπων, από όλη την Κύπρο, προς ανταλλαγή γνωμών για ίδρυση Παγκ. Πολιτικού Κόμματος αρχών. Στην πρόσκληση εκείνη περιλαμβανόταν και η πληροφορία ότι ο τότε Κυβερνήτης Σερ Ου. Μπάττερσιλλ ευαρεστήθηκε να παραχωρήσει την αιτηθείσα άδεια συγκέντρωσης στη Σκαρίνου.

Πήγα εκεί, ως γεγονός, αλλά οφείλω να ομολογήσω ότι πήγα "με το στανιό μου", άθυμος και ψυχικώς συντετριμμένος λόγω των τραγικών στιγμών τις οποίες διερχόταν η Ελλάδα που σφάδαζε αιμόφυρτη υπό το πέλμα τριών κατακτητών και εν πάση περιπτώσει ψυχικά και ψυχολογικά ανίκανος για οποιανδήποτε συμβολή ή εργασία προς ίδρυση Πολιτικού Κόμματος.

Κώστας Κόνωνας: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

Αυτοί που προσήλθαν στη Σκαρίνου ήσαν 50 περίπου, από τους οποίους έξι 6 δικηγόροι, 2 γιατροί, 5-6 παραγγελιοδόχοι και μικροκαταστηματάρχες, 3-4 δημοσιογράφοι, 1 γεωπόνος, οι δε υπόλοιποι, αν δεν απατώμαι ήταν ενθουσιώδεις νέοι από τις πόλεις οι περισσότερπο ή και ανήκαν εξ ολολήρου στις συντεχνιακές Οργανώσεις. Ως αντιπρόσωπος των αγροτικών Κοινοτήτων της Κύπρου ΚΑΝΕΝΑΣ ΔΕΝ παρίστατο.

Από τους 50 εν τούτοις που προσήλθαν, επρόκειτο να απαρτισθούν τόσο η Κεντρική όσο και οι επαρχιακές επιτροπές του υπό ίδρυση κόμματος. Οι 50 που προσήλθαν θα είχαν στα χέρια τους τη διεύθυνση του Κόμματος και επειδή πείρα, μόρφωση και γνώσεις για τα πολλά δύσκολα ζητήματα και προβλήματα των πόλεων και της υπαίθρου έλειπαν από τους περισσότερους από σας η διεύθυνση του Κόμματος και η διαχείριση και ο χειρισμός των υποθέσεων του παγκύπριου θα περιήρχονταν αναπόφευκτα στα χέρια λίγων ή και ενός μόνου ανθρώπου.

Κάτι άλλο, το οποίο υπέπεσε επίσης στην αντίληψη μου ήταν ότι το Πρόγραμμα και το Καταστατικό του υπό ίδρυση Κόμματος ήταν ήδη έτοιμα προς επιψήφιση από τη συνέλευση, η οποία από αυτό και μόνο το γεγονός απέβαλλε τον αρχικό χαρακτήρα της, ως "συγκέντρωσης προς ανταλλαγή γνωμών για ίδρυση κόμματος αρχών" και μετουσιωνόταν σε συνέλευση προς ίδρυση κόμματος αρχών" και "τροχάδην" και χωρίς προηγουμένη μελέτη ή δεύτερης ή τρίτης ανάγνωσης, ψήφισης κατ' άρθρο του περιεχομένου του προγράμματος και του καταστατικού, ως είχαν αυτά διατυπωθεί από το μετέπειτα γραμματέα του Κόμματος. Αφήνω κατά μέρος το γεγονός ότι σε όσους δίδετο προς μελέτη η δακτυλογραφημένη ογκώδης σύνθεση του Προγράμματος και του Καταστατικού, δεν είχαν καν ούτε τέταρτο της ώρας στη διάθεση τους ώστε να διεξέλθουν έστω και επί τροχάδη τα 15 άρθρα μόνο του προγράμματος.

Η φανατική και έμμονη προσήλωση μου στην ιδέα της ίδρυσης και στην Κύπρο Κόμματος αρχών και τα ανυπολόγιστα πλεονεκτήματα και οφέλη τα οποία προσδοκούσαν για τον Κύπριο, από την ίδρυση και στην Κύπρο κόμματος αρχών,

και τα ανυπολόγιστα πλεονεκτήματα και οφέλη τα οποία προσδοκούσαν για τον Κύπριο, από την ίδρυση ενός Παγκυπρίου Κόμματος Αρχών, το οποίο να περιλαμβάνει στο πλαίσιο του όλα τα προοδευτικά στοιχεία των πόλεων και των αγροτικών κοινοτήτων, με ώθησε στο να παρουσιάσω σε κάποιον από τους συνέδρους όλους τους συντελεστές πραγματικούς, ψυχολογικούς και πολιτικούς οι οποίοι εξέθεταν σε κίνδυνο πλήρους ναυαγίου τη βεβιασμένη και άκαιρη εκείνη προσπάθεια προς ίδρυση από υφαρπαγή πολιτικού κόμματος αρχών από τους 50 συνέδρους της Σκαρίνους κατά τη 15η Απριλίου.

Εξέφρασα την κατάπληξη μου διότι από τη συγκέντρωση εκείνη απουσίαζαν οι αντιπρόσωποι του Αγροτικού Κόσμου, μολονότι στο πρόγραμμα του υπό ίδρυση κόμματος μνημονευόταν πέραν της μιας φοράς ότι ο πληθυσμός της Κύπρου είναι κατά 75% πληθυσμός "αγροτικός" ισοβίως αφωσιωμένος στην καλλιέργεια της γης και ρώτησα:

Είναι άραγε δυνατή η διατύπωση από μας που είμαστε παρόντες, πλήρους και ενδελεχούς προγράμματος αγροτικής πολιτικής, για τη γεωργική αναγέννηση της χώρας μας, χωρίς την σύμπραξη ίσου τουλάχιστον προς εμάς αριθμού μορφωμένων και πεπειραμένων αγροτών με τις πρακτικές γνώσεις των οικονομικών προβλημάτων και αναγκών και των λοιπών συνθηκών της ζωής του χωρικού μας; Την έλλειψη τακτ την οποία επιδείξαμε απέναντι των αγροτών μας γιατί δεν γράψαμε κανένα από αυτούς στον κατάλογο των προσκλήσεων του "συμποσίου" της Σκαρίνου, όπου με όλα αυτά επρόκειτο να επιληφθούμε και ζητήματα που αφορούν την τάξη τους, δεν θα την εκλάμβαναν ως περιφρόνηση προς τους αγρότες και δεινόν κόλαφο κατά της φιλοτιμίας τους και δεν θα υποδέχονταν με δυσπιστία και με περιφρόνηση ίσως κάθε είδους ενδιαφέρο και κάθε εισήγηση την οποία θα εκάμναμε προς αυτούς, σε σχέση με τα ζητήματα τους στο μέλλον.

Μίνως Περδίος: Παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

Πρότεινα γι' αυτό την αναβολή των εργασιών του συνεδρίου για 15 ημέρες, ώστε να διαβιβαστούν στο μεταξύ προσκλήσεις προς αγρότες και πολίτες προς συμμετοχή σε ευρύτερο κύκλο στην ιδρυτική συνέλευση του Κόμματος μαζεί με τα σχέδια του προγράμματος του κόμματος, προς μελέτη, αλλά ως δικαιολογία εναντίον της αναβολής, μου δόθηκε η σχεδόν βεβαία άρνηση του Κυβερνήτη, προς ανανέωση της άδειας συγκέντρωσης, εάν η άδεια που δόθηκε πριν από 2-3 ημέρες δεν τελεσφορούσε.

Εγώ, παρά τη δικαιολογία η οποία μου δόθηκε αποφάσισα να μη μετάσχω στο υπό ίδρυση κόμμα, διότι από την πλημμελή και μονόπλευρη σύνθεση της ιδρυτικής συνέλευσης διαγραφόταν στη φαντασία μου, υπερβολικά ίσως, άδοξη η σταδιοδρομία του, στο οποίο με όλα αυτά, στήριζα τόσες ελπίδες για μια πραγματική αναγέννηση και εξύψωση του Κυπρίου".

Ο Πλουτής Σέρβας όμως, είχε αντίθετη γνώμη από τον Φειδία Κυριακίδη για τη θέση του ΑΚΕΛ έναντι της Ενωσης. Σε ομιλία του ύστερα από δυο χρόνια (Ανεξάρτητος 16.3.1943) απαντώντας σε κατηγορίες της δεξιάς παράταξης κατά τον προεκλογικό αγώνα του 1943 ότι το ΑΚΕΛ δεν υποστήριζε την Ενωση, ερμήνευσε ως εξής ορισμένα από τα άρθρα της προκήρυξης προς τον Κυπριακό λαό που εκδόθηκε αργότερα.

Μιλτιάδης Χριστοδούλου, παρέστη στο ιδρυτικό συνέδριο του ΑΚΕΛ

"Το ζήτημα της εθνικής μας αποκατάστασης δεν είναι νέο ζήτημα για το κόμμα μας, το ΑΚΕΛ και οι αντίπαλοί μας αν ήθελαν τουλάχιστον να μη χαρακτηρισθούν σαν άνθρωποι που πετούν στο σύννεφα και ξυπνούν κατά την παραμονήν των εκλογών, θάπρεπε νάχαν διαβάσει ότι το ζήτημα αυτό τέθηκε από την πρώτη μέρα που οργανώθηκε το κόμμα μας, ότι το ζήτημα αυτό είναι απόλυτα συνδεδεμένο με τους σκοπούς και το πρόγραμμα μας.

Μεγάλη η απαίτηση θα μου πήτε από τους αντιπάλους μας. Να διαβάζουν προγράμματα και καταστατικά πολιτικών κομμάτων, να διαβάζουν εφημερίδες, να διαβάζουν διακηρύξεις πάνω στις δηλώσεις του Πρωθυπουργού της Ελλάδος. Αυτοί που το λένε καθαρά. Πολιτικοί δεν είναι. Μόνο δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι θέλουν να γίνουν.

Εν τούτοις ο κόσμος πρέπει να μάθη την αλήθεια. Μπροστά στα μάτια του κόσμου πρέπει να παρουσιάσουμε αποδείξεις, γραφτές αποδείξεις. Και να οι τέτοιες αποδείξεις:

Στο άρθρο 6 του προγράμματος μας διαπιστώνουμε:

"Από την εθνική άποψη, η καταπληκτική πλειοψηφία (τα 5/6 του πληθυσμού περίπου 300 χιλιάδες) του Κυπριακού λαού είναι Ελληνες".

Και στο άρθρο 13 του Προγράμματος του Κόμματος μας, θέταμε σαν πρωταρχικό καθήκο τα ακόλουθα:

"Στον καθημερινό του συστηματικό αγώνα το ΑΚΕΛ θ' αγωνιστεί, εφ όσον η Κύπρος αποτελεί τμήμα της Βρεττανικής αυτοκρατορίας....

β). Για την πλήρη αναγνώριση της εθνικής υπόστασης των συνοίκων στοιχείων της Νήσου, την ελευθερία στην εκπαίδευση της νεολαίας, με βάση τις εθνικές παραδόσεις και την εθνική συνείδηση, την πλήρη ελευθερία της Εκκλησίας να λύσει τα ζητήματα της, χωρίς καμμιά απολύτως επέμβαση της Κυβερνητικής αρχής".

Και λίγο πιο αργά, ύστερα από ένα μονάχα μήνα στην επίσημη διακήρυξη της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ τη σχετική με τον οραματισμό του πρωθυπουργού της Ελλάδος κ. Τσουδερού που δημοσιεύτηκε στον "Ανεξάρτητο" της 16 Νοεμβρίου 1941 διακηρύτταμε:

"Το Ανορθωτικό Κόμμα του Εργαζομένου Λαού, το ΑΚΕΛ, πιστεύει ότι αν αποτέλεσμα του σημερινού πολέμου που διεξάγεται ενάντια στην απολυταρχία και την εθνική υποδούλωση

θα δοθή στην Κύπρο η ευκαιρία να συνενώση τις τύχες της σε μια ελεύθερη και δημοκρατική Ελλάδα.

Το λέμε και το ξαναλέμε και το ξανατονίζουμε. Αυτά γράφτηκαν και δημοσιεύτηκαν τον Οκτώβρη και το Νιόβρη του 1941.

Δυο από τους κομμονιστές που υπηρέτησαν στον πόλεμο: Χριστόφορος Σουτζής ( άνω) και Παύλος Γεωργίου

Κι αναρωτιέται κανείς όταν εμείς μέσα στις δύσκολες συνθήκες του 1941 συνερχόμαστε στο πρώτο μας Παγκύπριο Συνέδριο και χαράσσαμε το πρόγραμμα μας, πάνω στην πιο πάνω εθνική βάση οι αντίπαλοι μας τι έκαμναν;

Πάνω σ' αυτό οφείλουν να δηλώσουν μιαν απάντηση στο λαό.

Μα οι αντίπαλοι μας, οι εκ συστήματος αντίπαλοι μας ούτε και μ' αυτή την προγραμματική μας θέση δεν εννοούν να ικανοποιηθούν. Παίζουν τον κουτό και φαντάζονται την κουτοπονηριά σαν προσόν μεγάλης αξίας για την προπαγάνδα και τη ζύμωση τους".

Ο Σέρβας όμως προχωρούσε και κατάγγελλε τους αντιπάλους του ΑΚΕΛ:

" Και συνεχίζουν. Καλά και άγια. Εθνική Αποκατάσταση. Μ' αυτά δεν σημαίνει πως θέλουν την ένωση με την Ελλάδα. Αυτοί θέλουν δική τους εθνική αποκατάσταση. Θέλουν Κυπριακή ανεξαρτησία, δεν θέλουν να ενωθούν με την Ελλάδα μας.

Το ζήτημα φαίνεται κωμικά τρομερά κωμικό.

Μας θυμίζει την περίπωση του παιδιού, του μικρού παιδιού, που κλαίοντας θέλει τον παπάκη του. Κι όταν του λες καλά σώπα και θα σε πάω στον παπά σου, αυτό πιο πεισματικά φωνάζει: Οχι, θέλω να πάω στον παπάκη μου.

Θλιβερή μα την αλήθεια η εικόνα. Να υπάρχουν άνθρωποι που ξεωρίζουν τον παπά από τον παπάκη κι αυτοί οι άνθρωποι να θέλουν να διευθύνουν τις τύχες ενός τόπου, τις τύχες μιας πόλης.

Δεν μπορούν οι άνθρωποι ν' αντιληφθούν ένα απλό απλούστατο πράγμα, που το παιδί των δυο και τριών χρόνων αρχίζει κιόλας να το αντιλαμβάνεται, ότι παπάς και παπάκης είναι ένας και το αυτό πράγμα, ότι εθνική αποκαστάσταση και ένωση της Κύπρου με την Ελλαδα είναι ένα και το αυτό πράγμα, και ακόμα εκείνο που λέει ο Παρτασίδης κι ο Βάσος ο γιατρός μπορεί να το πει κι ο Πλουτής γιατί όλοι ανήκουμε σ' αυτή την αρμονική και ζηλευτή οικογένεια που ονομάζεται Ανορθωτικό Κόμμα του Εργαζόμένου Λαού".