16.5.1939: Τo Τέταρτo μέρoς της δίκης Λεovτίoυ. Εvτovη συζήτηση μεταξύ Τoπoτηρητή και Δικαστή. Οι oμιλίες τoυ Λεovτίoυ στη Λευκωσία. Απoκαλύπτεται ότι oι Αγγλoι απαγόρευσαv τη χρήση από τoυς μαθητές τωv χρωμάτωv (της ελληvικής σημαίας) άσπρoυ και μπλε στα

S-622

16.5.1939: TO ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΛΕΟΝΤΙΟΥ. ΕΝΤΟΝΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΠΟΤΗΡΗΤΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΗ. ΟΙ ΟΜΙΛΙΕΣ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΣΤΗ ΛΕΥΚΩΣΙΑ. ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ ΟΤΙ ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΑΝ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΛΕΥΚΟΥ ΚΑΙ ΜΠΛΕ (ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΗΜΑΙΑΣ) ΣΤΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΟΛΥΒΙΑ

Λεπτομέρειες έδωσε η εφημερίδα "Ελευθερία":

"ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΥ Α. ΘΕΟΧΑΡΙΔΗ: Κατόπιν καλείται ο αστυνομικός Αριστος Θεοχαρίδης, ο οποίος καταθέτει τα εξής: Υπηρετώ εις την μυστικήν υπηρεσίαν εν Λευκωσία. Ενθυμούμαι ότι εις τας 30.4.1939 την πρωίαν μετέβην εις την εκκλησίαν Αγίου Ιωάννου Λευκωσίας, ήτο παρών ο Μητροπολίτης και έκαμε κήρυγμα. Δεν εκράτησα σημείωσιν του κηρύγματος εις την εκκλησίαν, αλλά μετά 15 περίπου λεπτά έγραψα ότι ενθυμούμουν.

Του δίδεται υπό του κ. Ασμουρ η κατάθεσις του, διά να υποβοηθήση την μνήμην του. Τούτο γίνεται αφορμή μακρών ενστάσεων εκ μέρους της υπερασπίσεως διά του κ. Σωτ. Μαρκίδου, διότι η κατάθεσις ήτο γραφομηχανημένη και συντεταγμένη εις την αγγλικήν.

Ο μάρτυς ισχυρίζεται ότι έγραψεν ο ίδιος την κατάθεσιν του με την γραφομηχανήν και ο ίδιος απ' ευθείας απέδωσε τα όσα ήκουσεν Ελληνιστί εις την αγγλικήν γλώσσαν και είναι αυτή η κατάθεσις του όπως την υπέβαλε εις τους προϊσταμένους του.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τούτο είναι ζήτημα γεγονότων.

ΜΑΡΚΙΔΗΣ: Τούτο είναι ζήτημα πολύ δύσκολον και απαιτεί μόρφωσιν και γλωσσομάθειαν σπάνιαν διά να κατορθωθή τούτο. Εις τα διάφορα Κυβερνητικά τμήματα και εις το δικαστήριον έχομεν πολύ καλούς γλωσσομαθείς και εν τούτοις είναι πολύ σπάνιον να δυνηθή κανείς εκ τούτων να κρατήση από μνήμης ότι ήκουσεν εις άλλην γλώσσαν και να το μεταφέρη απ' ευθείας εις την αγγλικήν.

ΑΣΜΟΥΡ: Να προχωρήσωμεν εις την υπόθεσιν, διότι πιθανόν να μη γίνη ανάγκη να υποβοηθήση την μνήμην του ο μάρτυς διά της καταθέσεως αυτής (Προς τον μάρτυρα): Ενθυμείσαι τι είπεν ο Μητροπολίτης εις την εκκλησίαν Αγ. Ιωάννου την 30.4.1939;

ΜΑΡΤΥΣ: Θέλετε Ελληνικά ή Αγγλικά;

ΑΣΜΟΥΡ: Ελληνικά.

ΜΑΡΤΥΣ: "Αγαπητοί μου αδελφοί Ελληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Ημείς οι Κύπριοι είμεθα Ελληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι και όχι απλώς Χριστιανοί Ορθόδοξοι όπως μας αποκαλούν. Μη λησμονήτε ότι είμεθα Ελληνες. Κάθε Ελλην Χριστιανός Ορθόδοξος διά να είναι αληθής, τοιούτος δέον να αγαπά το Εθνος του και την θρησκείαν του. Εις την Κύπρον παρατηρείται μεγάλη προπαγάνδα. Μου έτυχε να επισκεφθώ σχολεία και να θέσω ερωτήσεις εις μερικούς μαθητάς. Τους ηρώτησα εις ποίαν εθνικότητα ανήκουν. Ο πρώτος μου είπεν ότι είναι "Ορθόδοξος", ο δεύτερος " Χριστιανός" και ο τρίτος "Κύπριος".

Οταν τους ηρώτησα: Δεν γνωρίζετε ότι είσθε Ελληνες, ηγνόησαν.

Ενώσατε όλοι τα στόματα και τας ψυχάς σας και να διακηρύξητε εις τας οικογενείας και τα τέκνα σας το γένος σας και την θρησκείαν σας, και έστε βέβαιοι, ότι ο πόθος μας θα εκπληρωθή. Ως αρχηγός της Εκκλησίας σας λέγω ότι αυτά συστηματικώς αδικόμεθα και πρέπει να σωθώμεν. Γαλάζιος ουρανός λευκά σύννεφα είναι το αθάνατον ελληνικό χρώμα της ελευθερίας. Φιλοξενούμενοι εν Κύπρω είναι αυτοί που μας κατηγορούν".

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Ομιλείτε καλώς την Ελληνικήν;

ΜΑΡΤΥΣ: Μάλιστα, ομιλώ εξ ίσου και την Αγγλικήν. Δεν είμαι Ελλην, είμαι Χριστιανός Ορθόδοξος.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Πόθεν κατάγεσαι;

ΜΑΡΤΥΣ: Από Κύπρον.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Εις ποίαν φυλήν ανήκεις;

ΜΑΡΤΥΣ: Είμαι Χριστιανός.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πώς μπορεί να είπη ο μάρτυς εις ποιον γένος ανήκει; Είναι εμπειρογνώμων

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: θέλω να μάθω ποίαι είναι αι τέσσαρες αύται φυλαί.

Σ. ΜΑΡΚΙΔΗΣ: Είναι η Καυκασία, η Κίτρινη, η Λευκή και η Μαύρη.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Η ερώτησις αυτή νομίζω ότι τίθεται προς παραπλάνησιν του μάρτυρος.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Τοιούτον σκοπόν δεν είχον.

Λυπούμαι πολύ, εάν παρεξηγήθην. Δεν είναι μόνον ο μάρτυς, ο οποίος θα είπη ότι υπάχουν κάτοικοι Ελληνες εν Κύπρω και ελληνικής καταγωγής. Και η Νομοθεσία το αναγνωρίζει αυτό. Επιμένω διά να αντιληφθή η εντιμότης σας την νοοτροπίαν του μάρτυρος.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: θα εξηγήσω πως αντελήφθην.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: (προς τον μάρτυρα): Ζητούμεν να μας πης τι είσαι. Δεν ζητούμεν θρήσκευμα, αλλά εθνικότητα.

ΜΑΡΤΥΣ: Είμαι Κύπριος ελληνόφωνος. Οι γονείς μου είναι Κύπριοι και Ελληνόφωνοι επίσης.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Την 30 Απριλίου επήγατε εις την Εκκλησίαν διά να ακούσητε την ομιλίαν;

ΜΑΡΤΥΣ: Οχι. Επήγα, όπως πηγαίνουν όλοι οι Χριστιανοί, διά να προσευχηθώ και ακούσω κήρυγμα.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Ηκούσατε το κήρυγμα; Ητο ενδιαφέρον ή εμείνατε αδιάφορος;

ΜΑΡΤΥΣ: Με ενδιέφερεν.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Από ποίας απόψεως ήτο ενδιαφέρον διά σας το κήρυγμα;

ΜΑΡΤΥΣ: Ο ομιλητής ανέφερε φράσεις τινάς, αι οποίαι μου εκίνησαν την περιέργειαν.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Σας εκίνησαν την περιέργειαν ως Χριστιανού ή ως αστυνομικού;

ΜΑΡΤΥΣ: Και διά τα δύο.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Μπορείτε να μου πήτε ποίον μέρος του κηρύγματος μας ενδιέφερεν;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Εχω ήδη αποφανθή ότι η μαρτυρία περί γνώμης δεν γίνεται δεκτή.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Σέβομαι την γνώμην του Προέδρου.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αι ερωτήσεις πρέπει να είναι σχετικαί με το θέμα ή να προσβάλλουν τον χαρακτήρα του μάρτυρος.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Πόσα λεπτά χρειάζεσαι να επαναλάβης αυτά που κατέθεσες, ότι άκουσες από τον Μητροπολίτην;

ΜΑΡΤΥΣ: Εν τέταρτον της ώρας.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Δεν έχετε το ελάττωμα της βραδυγλωσσίας;

ΜΑΡΤΥΣ: Ομιλώ ευγενώς. Χρειάζομαι να τα επαναλάβω 10-15 λεπτά. Ο Μητροπολίτης θα είπε και άλλα, τα οποία δεν μπορώ να καταθέσω. Ο Μητροπολίτης διά να πη όλα τα άλλα εχρειάσθη πολύ περισσοτέραν ώραν, από όση εχρειάσθη να είπη όσα ανέφερα. Αυτά που είπον είναι μέρος της ομιλίας του Μητροπολίτου.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Από την όλην ομιλίαν, την περιέργειαν σου εκίνησεν ως Χριστιανού και αστυνομικού αυτά, τα οποία κατέθεσες;

ΜΑΡΤΥΣ: Μάλιστα. Είπον ότι είπεν ότι ημείς είμεθα Ελληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι και όχι απλώς χριστιανοί Ορθόδοξοι και δεν λησμονούμεν ότι πρέπει να αγαπώμεν την θρησκείαν και τον εθνισμόν μας.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Τούτο σε εξένισεν ως αστυνομικόν ή ως Χριστιανόν;

Αντελήφθης τι είδους προπαγάνδα διενεργείται εις την Κύπρον;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αποκλείω την ερώτησιν.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Η υπεράσπισης νομίζει ότι η κατηγορία στηρίζεται επί ωρισμένων φράσεων του Μητροπολίτου. Δεν επιτρέπεται να ερωτήσωμεν κατά ποίον τρόπον επιβαρύνουν αύται τον Επίσκοπον;

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ποίος σας είπεν, ότι αι φράσεις αύται επιβαρύνουν τον κατηγοροούμενον;

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Υπάρχουν εις το κατηγορητήριον.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Η κατηγορία είναι ότι ο πελάτης σας ως εις ωρισμένας περιστάσεις είπεν ωρισμένας φράσεις και λέξεις. Η υπεράσπισις θα αποδείξη ότι αι φράσεις αύται ήσαν αθώαι και δεν επιβαρύνουν τον εγκαλούμενον.

ΣΥΝΗΓΟΡΟΣ: Δύναμαι όμως να ερωτήσω υπό ποίας περιστάσεις ελέχθησαν τα όσα ελέχθησαν.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αυτή η ερώτησις μπορεί να υποβληθή. Κατά τον περί μαρτυρίας νόμον, δεν ημπορούσατε να ερωτήσετε τον μάρτυρα τι εννοεί.

Εις το σημείον τούτο εγείρεται ο Μητροπολίτης διαμαρτυρόμενος προς το δικαστήριον διά την απαγόρευσιν των ερωτήσεων των συνηγόρων του.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Το Δικαστήριον θα διακόψη την συνεδρίασιν, εάν εξακολουθήσετε αυτήν την τακτικήν.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ: Διαμαρτύρομαι.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αναθέσατε την υπεράσπισιν σας εις εννέα δικηγόρους, οι οποίοι βεβαίως θα κανωνίσωσι την πορείαν ταύτης.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ: Ενεπιστεύθην την υπεράσπισιν μου εις τους δικηγόρους μου, με την συνεργασίαν μου πάντοτε.

(Ο κ. Πρόεδρος εγκαταλείπει την έδραν διακόπτων την συνεδρίασιν).

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ: Πάω φυλακήν από τώρα. Η δικονομία δεν με αφίνει να είπω καθαρά ότι θέλω. Θέλω να αποδείξω ότι εξασκείται σοβαρωτάτη προπαγάνδα από μέρους του Γραφείου της Παιδείας εναντίον της ελληνικής Παιδείας. Η δικονομία έγινε προ ολίγου αφορμή να αναφερθή εδώ ο όρος "Ελληνόφωνος".

Επαναληφθείσης της συνεδριάσεως περί την 11.30 ώραν ο κ. Πρόεδρος είπε τα ακόλουθα: Τη αιτήσει των δικηγόρων της υπερασπίσεως και μη ενισταμένης της κατηγορίας αναβάλλω την υπόθεσιν διά την 2.35 μ.μ. ίνα εν τω μεταξύ ηρεμήση ο καθ' ου η αίτησις, μελετήση την κατηγορίαν και ακούση την συμβουλήν των δικηγόρων του.

ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΑΛΙΑΔΩΡΟΥ-ΤΣΙΓΓΙΡΙΔΗ: Καλούνται οι μάρτυρες κατηγορίας Ταλιαδώρος και Τσιγγιρίδης, οι οποίοι βεβαιώνουν ότι ήλλαξε τελείως το προ τινος ισχύον αναλυτικόν πρόγρμμα των ελληνικών σχολείων της Κύπρου, ότι κατά το παλαιόν πρόγραμμα, το οποίον ίσχυε μέχρι του 1935, το μάθημα της Ελληνικής Ιστορίας και της Ελληνικής Γεωγραφίας εθεωρείτο ως κύριον μάθημα και ωρίζοντο τρεις ώραι, δι' έκαστον εξ αυτών εβδομαδιαίως συμφώνως προς το πρόγραμμα του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας ενώ αντιθέτως εις το νέον πρόγραμμα συνεπτύχθη διδασκαλία της Ελληνικής Ιστορίας και Γεωγραφίας εις 3-4 μαθήματα επί 3/4 της ώρας έκαστον, δι' ολόκληρον το σχολικόν έτος και τούτο μόνον διά την τετάρτην και πέμπτην τάξιν.

Εν συνεχεία λέγουν ότι διά τα τελευταία 5-6 έτη κατηναλώθησαν μόνο 20-24 ώραι εν όλω διά την διδασκαλίαν της Ελληνικής Ιστορίας και της Ελληνικής γεωγραφίας.

Καταθέτουν επίσης ότι απηγορεύθη να χρησιμοποιούνται από τους μαθητάς το λευκόν και το κυανούν χρώμα γενικώς και ειδικώς εις μολύβια, τετράδια, σήματα κλπ., όπως απηγορεύθησαν και τετράδια εις το εξώφυλλον των οποίων υπήρχεν ο χάρτης της Ελλάδος.

Η κατηγορία έκλεισε την υπόθεσιν της και η συνεδρίασις διεκόπη διά την 9 π.μ. της σήμερον.