11.2.1932 (Εκπτo Μέρoς). Η έκθεση τoυ Κυβερvήτη της Κύπρoυ Σερ Ρόvαλvτ Στoρρς για τα Οκτωβριαvά. Η τάξη απoκαταθίσταται μέχρι τις 27 Οκτωβρίoυ και τηv πρώτη εβδoμάδα τoυ Νoεμβρίoυ όλoι oι αστυvoμικoί επιστρέφoυv στις θέσεις τoυς.

S-553

11.2.1931: (ΣΤ ΜΕΡΟΣ) Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΕΡ ΡΟΝΑΛΝΤ ΣΤΟΡΡΣ ΓΙΑ ΤΑ ΟΚΤΩΒΡΙΑΝΑ. Η ΤΑΞΗ ΑΠΟΚΑΘΙΣΤΑΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΤΙΣ 27 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΙ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ ΣΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ. ΣΕ 200 ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΧΩΡΙΑ ΕΓΙΝΑΝ ΔΙΑΔΗΛΩΣΕΙΣ

Ο Κυβερνήτης της Κύπρου Σερ Ρόναλντ Στορρς στο Εκτο μέρος

της έκθεσης του στον υπουργό Αποικιών για τα γεγονότα της 21ης

Οκτωβρίου 1931 ανέφερε:

Οι εκθέσεις για ταραχές στα χωριά ενέπνεαν ανησυχία και χρειάζονταν άμεσα μέτρα προς καταστολή. Στην επαρχία Λευκωσίας αποκόπηκαν τηλεγραφικά και τηλεφωνικά σύρματα έγινε επέμβαση στη σιδηροδρομική γραμμή, σε δύο δε χωριά έγινε άρνηση πληρωμής φόρων.

Αναγγελλόταν δε πληθώρα επαναστατικές διαδηλώσεις. Ο ουλαμός στην Πάφο αναχώρησε με φορτηγά αυτοκίνητα το βράδυ της 25ης, παρέμεινε τη νύκτα στο Τρόοδος και αναχώρησε νωρίς στις 26 το πρωί για τη Λευκωσία αφού παρέκλινε από τον κύριο δρόμο για να επισκεφθεί ορισμένα χωριά στα οποία έλαβαν χώραν ταραχές. Αεροπλάνο της τάξης που στάληκαν από τον Κεντρικό σταθμό της Βασιλικής Αεροπορικής δύναμης για τη Μέση Ανατολή συνόδευσε τους στρατιώτες και διενήργησε επιδείξεις, χωρίς οβίδες πάνω από τα χωριά. Στο χωριό Ζώδια πλήθος από 300 πρόσωπα αποπειράθηκε να σταματήσει τα φορτηγά αυτοκίνητα και λιθοβόλησε τους στρατιώτες. Ο αξιωματικός που έχει την αρχηγία διέταξε να πυροβολήσουν και το διασκόρπισε. Φονεύθηκε ένας και πληγώθηκε άλλος. Ενα κοριτσάκι πληγώθηκε μέσα στην οικία που βρισκόταν από αποστρακισμό. Στο Ακάκι ένα άλλο χωριό, στη επαρχία Λευκωσίας, φορτηγό αυτοκίνητο ανεφοδιασμού παρεμποδίστηκε από το πλήθος το ίδιο πρωί, ο δέ πληρεξούσιος για τούτο αξιωματικός, ο οποίος συνοδευόταν από δύο μόνο άνδρες αναγκάστηκε να πυροβολήσει. Πληγώθηκαν δυο άνδρες, ένας από τους οποίους πέθανε αργότερα. Σε χωριό στην επαρχία Πάφου, η αστυνομία πυροβόλησε υπερασπιζόμενη αστυνομικό σταθμό, πληγώθηκε δε ένας ελαφρώς. Κανένα άλλο ατύχημα δεν προέκυψε από τον πυροβολισμό στα χωριά κατά τη διάρκεια των ταραχών.

56. Αλλος ουλαμός από τη Λευκωσία περιήλθε κάποιον τομέα της Λευκωσίας στις 26, έγιναν ορισμένες συλλήψεις και επιστήθηκε γενικώς η προσοχή πολλών. Μικρές στρατιωτικές περίπολοι με βρεττανούς λειτουργούς ως οδηγούς και διερμηνείς απεστάλησαν επίσης με αυτοκίνητο σε ένοχα χωριά σε απομακρυσμένες περιοχές, το δε σύστημα αυτό απέβη πολύ αποτελεσματικό. Εσωκλείω χάριν διαφώτισης έκθεση πεπραγμένων του Αρχικτηνίατρου για το χωριό Κάμπος, στην επαρχία Λευκωσίας, που υπάγεται στα Δάση Πάφου, όπου από τις 22 είχε επικρατήσει διατάραξη της τάξης, κόπηκαν τηλεφωνικά σύρματα, ο δε κ. Γ.Γ. Τσιάπμαν, Βοηθός Διατηρητής των Δασών, είχε παρεμποδισθεί ενώ κατερχόταν προς τη Λευκωσία και εξαναγκάστηκε να επιστρέψει στο σταθμό, στο δάσος. Κάθε φορά που συναντούσαν αντίσταση οι περίπολοι διέλυαν το λαό και επέβαλλαν υπακοή με απειλή χρήση βίας υποβοηθούμενες, όταν παρίσταστο ανάγκη, από τους (υπο)κόπανους των όπλων. Μέχρι τις 27 οι περί Αμύνης Κανονισμοί είχαν τοιχοκολληθεί σε όλη την επαρχία Λευκωσίας, έπαυσε δε μετά από αυτά κάθε στασιαστική κίνηση είτε στην πρωτεύουσα είτε στα χωριά. Η θέα στρατιωτικών περιπολιών, ο σκοπός των περί Αμύνης απαγορεύσεων, η γνώσις ότι οι ταραξίες είχαν συλληφθεί και η αυξανόμενη συναίσθηση ότι το έγκλημα θα τιμωρείτο και η ζημιά που που έγινε, θα πληρωνόταν από τους υπεύθυνους καθησύχασε τους ταραξίες και ενθάρρυνε τους νομιμόφρονες να ενασκήσουν την επίδραση τους και στις πόλεις ακόμη.

58. Στις 25 στα χωριά της Λεμεσού, εκτός από τις διαδηλώσεις, συνέβησαν κλοπές σε δυο αστυνομικούς σταθμούς, σε τρία δε χωριά οι αστυνομικοί αφοπλίστηκαν με τη βία.

Η καταστροφή πολύτιμης κυβερνητικής περιουσίας στο χωριό Πισσούρι που κείται στο δρόμο Πάφου, για την οποία έκαμα μνεία στην παράγρφαφο 46 ανωτέρω, συνέβη την προηγουμένη. Ενας εισπράκτορας φόρων ληστεύθηκε, πολλοί δε χωρικοί συγκέντρωσαν το άλας από την αλυκή Λεμεσού, η πλειονότητα των χωριών όπως αναγγελλόταν ανθίστατο στους αστυνομικούς, μικρή δε αστυνομική περίπολος που απεστάλη να επιληφθεί της ληστείας του εισπράκτορα των φόρων (στην Απαισιά) σταματήθηκε και απειλήθηκε από πλήθος και δεν κατόρθωσε να εισέλθει στο χωριό. Οι αστυνομικοί στην επαρχία διατάχθηκαν να επιστρέψουν στη Λεμεσό, ισχυρή δε στρατιωτική περίπολος, αναχώρησε από εκεί με φορτηγό αυτοκίνητο κατά το μεσονύκτιο με οδηγίες να χρησιμοποιήσει ικανή βία, προς αποκατάσταση της τάξης και πραγματοποίηση συλλήψεων και σε εγκληματικά χωριά. Η περίπολος διεξήγαγε μακρά και επιτυχή περιοδεία κατά την επομένη. Ενα επί πλέον όπλο κλάπηκε, στις δε 27 μικρό αστυνομικό απόσπασμα ενώ κατερχόταν στη Λεμεσό, έπεσε σε ενέδρα και αφοπλίστηκε με τη βία. Εξακολούθησε η κλοπή του άλατος με τους χωρικούς να έρχονται από μακριά και κοντινά μέρη με τα υποζύγια τους και με φορτηγά ακόμη αυτοκίνητα, για να περισυλλέξουν τούτο από τη λίμνη. Στις 27 επισκέφθηκε τη Λεμεσό στρατιωτικός ουλαμός που μεταφέρθηκε εκεί αεροπορικώς, εισέδυσε δε στην επαρχία προς υποβοήθηση της αστυνομίας. Στις 28 όλα τα όπλα που κλάπηκαν επιστράφηκαν. Την ίδια ημέρα οι κάτοικοι των Μανδριών επισκεύασαν, σύμφωνα προς διαταγές μου, με βάση το διάταγμα περί Αμύνης εν Συμβουλίω, γέφυρα στον κύριο δρόμο από το Τρόοδος στη Λεμεσό, την οποίαν αυτοί κατέστρεφαν. Στις 29 ο Αρχιδασονόμος με σώμα στρατού και αστυνομικούς επιλήφθηκε συνοπτικά την ευθύνη ορισμένων ορεινών χωριών, για αξιόποινες πράξεις κατά των δασικών νόμων. Επαπειλείτο καταστροφή των δασών με φωτιά σε μεγάλη κλίμακα. Εξακολούθησαν οι έρευνες και συλλήψεις, κατά την πρώτη δε εβδομαδα του Νοεμβρίου όλοι οι επαρχιακοί αστυνομικοί επέστρεψαν στις τακτικές τους θέσεις.

59. Στις 26 Οκτωβρίου στην επαρχία Αμμοχώστου δύο δασικές φυτείες και μερικά δασικά οχήματα πυρπολήθηκαν, έγινε διάρρηξη σε τέσσσερα αστυνομικούς σταθμούς, οι οποίοι κατερειπώθηκαν, ένα δε τελωνειακό οίκημα καταστράφηκε από φωτιά. Στις 27 πυρπολήθηκε ένας αστυνομικός σταθμός, έγινε δε διάρρηξη σε άλλα τρία δασικά οικήματα καταστράφηκαν με φωτιά, τρεις δε αλαταποθήκες διαρρήχθηκαν. Δύο επί πλέον δασικοί σταθμοί πυρπολήθηκαν, ο μεν στις 28 ο δε άλλος στις 29.

Στις 28 έφθασε στην Αμμόχωστο αεροπορικώς από τη Λευκωσία στρατιωτικός ουλαμός και περιήλθε ορισμένα χωριά, που βρίσκονταν στην περιοχή, τα οποία θεωρούνταν υπεύθυνα για συνεχή βλάβη, η οποία έγινε στις τηλεγραφικές και τηλεφωνικές γραμμές ως και τη σιδηροδρομική τροχιά. Ο ουλαμός επέστρεψε την ίδια μέρα στη Λευκωσία. Στις 29 στάληκε αστυνομικός ουλαμός στη χερσόνησο της Καρπασίας απ' όπου όπως αναγγέλθηκε σε εκθέσεις, λάμβανε χώρα ή πιο πολύ σοβαρή ζημιά. Στις 30 ο Κ.Π..Ρωσσίδης, πρώην μέλος του Νομοθετικού Συμβουλίου, ο οποίος όπως εγνώσθη και λεγόταν περιόδευε την επαρχίακαι παρότρυνε το λαό να διαπράττει πράξεις καταστροφής, διατάχθηκε με βάση τους Κανονισμούς περί Αμύνης να εγκαταλείψη την επαρχία και να παραμένει στη Λευκωσία, όπου ήταν δυνατό να εξασκηθεί καλύτερος έλεγχος στις πράξεις του. Η ίδια προφύλαξη λήφθηκε ακολούθως σε σχέση προς άλλους πολιτικούς αρχηγούς για τους οποίους υπήρχε υποψία ότι εξακολουθούσαν τις στασιαστικές ενέργειες τους εναντίον της Κυβέρνησης.

Μικρό στρατιωικό απόσπασμα υπό την αρχηγία λοχία απεστάλη στις 31 στην Καρπασία προς ενίσχυση της αστυνομίας. Μέχρι τις 2 Νοεμβρίου αποκαταστάθηκε η τάξη σε όλη την Καρπασία, διενεργήθηκαν πολλές συλλήψεις, τα δε χωριά στην περιοχή εκείνη άρχισαν να επανακατασκευάζουν την κυβερνητική περιουσία την οποία πριν από μια εβδομάδα είχαν καταστρέψει. Γ ια να μπορέσουν οι αστυνομικοί να επισπεύσουν τις έρευνες τους, ο Πλοίαρχος του "Κολόμβο" τους απάλλαξε από τα καθήκοντα τους σε σχέση με την εφαρμογή της διαταγής για κατ' οίκον περιορισμό στο Βαρώσι.

60. Υπήρξαν γύρω στα 200 εν όλω χωριά στα οποία επικρατούσε αναβρασμός και έγιναν διαδηλώσεις, αλλά χωρίς οποιαδήποτε παράβαση των νόμων. Λιγότερα από 70 πρόσωπα υπήρξαν το έργο μικρών συμμοριών, κακούργων ή ατόμων, αλλά δεν μπορεί να υπάρξει ικανοποιητική διάκριση μεταξύ κοινοτικής και ατομικής ευθύνης για παρότρυνση. Υπάρχουν 598 Ελληνικά Ορθόδοξα και ανάμικτα Ορθόδοξα και Τουρκικά χωριά στη νήσο, 307 από τα οποία δεν συμμετείχαν καθόλου στις ταραχές.

61. Η φύση των συμβάντων στα χωριά όπου υπήρξε διατάραξη της τάξης είναι, όπως Θα κατανοηθεί, δύσκολο να ορισθεί. Τα νέα ότι οι πόλεις είχαν περιφρονήσει την εξουσία, φαίνεται ότι είχαν μεταφερθεί σε πολλά χωριά από ειδικούς μυστικούς πράκτορες, από τις πόλεις, οι οποίοι διαβεβαίωσαν τους χωρικούς, ότι υπήρξε ανατροπή της κυβέρνησης και προσήγγιζε η συντέλεια.

Διοργανώνονταν συλλαλητήρια κατά τα οποία εγειρόταν η κραυγή: "Δεν υπάρχει Κυβέρνηση - αυτή είναι η ημέρα της επανάστασης και ζήτω η ένωσης". Οι μέθυσοι και οι κακού χαρακτήρα άνθρωποι επωφελούνταν περισσότερο από την κατάσταση. Οι νομοταγείς χωρικοί οι οποίοι εξακολουθούσαν να πληρώνουν τους φόρους τους χλευάζονταν. Οι αστυνομικοί και οι εισπράκτορες των φόρων αποφεύγονταν ή δεν λαμβάνονταν υπόψη. Εάν αυτοί επενέβαιναν και επέμεναν στην εκτέλεση αντιδημοτικών καθηκόντων, υποδεικνυόταν σ' αυτούς ότι δεν χρειάζονταν πλέον.

Εναντίον κανενός εισπράκτορος φόρων και εναντίον μρικών μόνον αστυνομικών δεν έγιναν επιθέσεις στα χωριά. Με τα πράγματα να έχουν έτσι μερικοί αστυνομικοί εξήρχοντο με σύνεση προς περιπολία μέχρις ότου βελτιωθεί η κατάσταση, άλλοι δε επέδειξαν αρκετό θάρρος και επιδεξιότητα παραμένοντες τις θέσεις τους προς λογική με το λαό συζήτηση και εναντιούμενοι κάποτε εντελώς μόνοι, προς παράνομες πράξεις ή βιαιοπραγίες από μέρους του πλήθους. Πολλοί από τους μουκτάρες και τους δημογέροντες απέστειλαν παραίτηση. Μερικοί παραιτήθηκαν ύστερα από πιέσεις και άλλοι για ν' αποφύγουν τη συκοφαντία, είπαν ότι είχαν, ενώ δεν είχαν, παραιτηθεί και υπέμεναν μέχρις ότου μεταβληθούν οι καιροί. Οσες παραιτήσεις λήφθηκαν πραγματικά από τους διοικητές δεν έγιναν αποδεκτές και γρήγορα αποσύρθηκαν. Μερικοί μουχτάρες υποστήριξαν εμπιστευτικώς την αστυνομία. Η ιδέα ότι η Κυβέρνηση είχε ανατραπή υπήρξε φαίνεται πολύ επιπόλαιη, στο μέσο δε του θορύβου και αυθόρμητα αναγνωριζόταν επίμονα η ύπαρξη της εξουσίας. Στην Απαισιά, όπου ο εισπράκτορας τον φόρων ληστεύθηκε από τις εισπράξεις του, λήφθηκαν από το λαό μόνον οι τελευταίες πληρωμές που είχαν γίνει. Το υπόλοιπο (ποσό) στο σάκκο του εισπράκτορα δόθηκε προς φύλαξη στον ταμία της εκκλησίας. Στην επαρχία Αμμοχώστου αναφέρεται ότι ένας χωρικός ο οποίος έκλεψε άλας από κάποια διαρπαγείσα αλαταποθήκη, παραπονέθηκε στην αστυνομία ότι μέρος του άλατος που λήφθηκε από αυτόν είχε κλαπεί και πάλι από άλλο συγχωριανό του. Ενα ταραχοποιό χωριό στην επαρχία Πάφου απειλήθηκε αποτελεσματικά, ότι εάν δεν συμπεριφερόταν καλώς το απόσπασμα που βρισκόταν εκεί θα μετακινείτο σε άλλο χωριό. Στις επαρχίες Λεμεσού και Αμμοχώστου, χωρικοί αξιώνοντες φιλονικούμενα δικαιώματα βοσκής και άλλα δικαιώματα στα κυβερνητικά δάση επωφελήθηκαν της περίστασης για να επιτεθούν εναντίον της περιουσίας του Δασονομείου. Μεγάλος αριθμός των τέτοιων ενόχων χωριών βρίσκονταν στα μεθόρια των δασών. Η γενικότερη αξιόποινη πράξη που διαπράχθηκε ήταν η κλοπή άλατος. Η ευκαιρία προς υλική ωφέλεια από τη χαλάρωση της εξάσκησης κανονικού ελέγχου έγινε αμέσως κατανοητή.

62. Η ταχύτητα με την οποία θα ήταν δυνατό να αποκατασταθεί η τάξη στις επαρχίες εξαρτάτο μόνο από τη διαθεσιμότητα περιπολιών προς επίσκεψη και του απαιτούμενου χρόνου προς άφιξη σε χωριά που βρίσκονταν μακρυά. Τα μέσα που απαιτούντο βρίσκονταν σε πλήρη λειτουργία κατά την πρώτη βδομάδα του Νοεμβρίου. Περαιτέρω η επάνοδος στην κανονική ζωή στα χωριά, όπου διασαλεύθηκε η τάξη υπήρξε απόλυτος. Οι ταραξίες και οι κακοποιοί κατεκρίνονταν ελεύθερα, οι δε έρευνες της αστυνομίας έγιναν ευμενώς δεκτές και υποβοηθήθηκαν φανερά από καλώς διατεθειμένους χωρικούς. Στο Λυθροδόντα, χωριό υπεύθυνο κατά τον Οκτώβριο για κάποια εχθρική διαδήλωση, κατέστη δυνατή να επιστραπεί απεριόριστη προσέλευση στο πανηγύρι κατά τις 9 Νοεμβρίου. Παρέστησαν 5.000 χωρικοί, καμμιά δε εκδήλωση ανησυχίας ή διατάραξη της τάξης δεν συνέβη. Στις πόλεις όμως εξακολούθησε υποκρυφίως να υφίσταται ταραχή και πουθενά δεν παρουσιάζοντο σημεία δημόσιας θλίψης ή μετάνοιας. Τμήμα του όχλου ήταν ακόμη έτοιμο να πεισθεί ότι η επαναστατική κίνηση μπορούσε τελικά να έχει επιτυχή έκβαση και να ενισχυθεί ακόμη από βοήθεια από το εξωτερικό υπό τύπον ένοπλης ή διπλωματικής επέμβασης. Καταβλήθηκε κάθε δυνατή προσπάθεια από την Κυβέρνηση για διασκόρπιση των φαντασιακοπιών και για διδαχή υπακοής. Στο παρόν σημείο μπορώ να σημειώσω την καλήν πρόοδο που επιτεύχθηκε παρόλον ότι η συμπλήρωση του έργου δεν φαίνεται και τώρα ακόμη στον ορίζοντα.

63. Στις 30 Οκτωβρίου μπόρεσα να δημοσιεύσω ευρέως καθόλη την Αποικία το τηλεγράφημα του προκατόχου σας της 28ης. Η εκφραζόμενη σε αυτό απεριόριστη έγκριση των εργασιών μου για τη σύλληψη των ταραχοποιών και η δήλωση ότι στάση και διατάραξη της τάξης δεν θα γίνονταν ανεκτές από την Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας, υπήρξαν ζωτική αρωγή για μένα. Στις 3 Νοεμβρίου έξη από τους απελαθέντες δημεγέρτες απέπλευσαν για την Αγγλία και το Γ ιβραλτάρ, οι δε παραμένοντες τέσσερις ακολούθησαν αυτούς στις 6. Το γεγονός της αναχώρησης των δημεγερτών και της απέλασης τους με τη βία εξαγγέλθηκε διά του εγχώριου Τύπου. Αυτό συνέτεινε στην αποκάθαρση της ατμόσφαιρας από τις διαδόσεις οι οποίες επαινούντο ότι οι έκτακτες εξουσίες και τα μέτρα που λήφθηκαν από την Κυβέρνηση θα ακυρώνονταν γρήγορα.

Οι διαδόσεις αυτές υφίστανται ακόμη, αλλά η πειστική τους δύναμη, εξακολουθεί να ελαττώνεται. Στις 3 Νοεμβρίου δημοσιεύθηκε γνωστοποίηση με την οποία ανακοινωνόταν ότι η δαπάνη για επανόρθωση της κυβερνητικής περιουσίαςπου καταστράφηκε, θα επεβάρυνε τις ελληνικές Ορθόδοξες κοινότητες, ανάλογα με την ευθύνη, και ότι ο νόμος με τον οποίο θα εφαρμοζόταν η τέτοια απόφαση, θα προκηρυσσόταν σύντομα. Γνωστοποίηση για την έκδοση ανοικτών γραμμάτων που καλούσαν το Νομοθετικό Συμβούλιο, δημοσιεύθηκε στις 16 Νοεμβρίου, την δε 1η Δεκεμβρίου, προκηρύχθηκαν τρεις νέοι νόμοι που ψηφίστηκαν από μένα στη βάση των νέων Ανοικτών Γραμμάτων. Χωριστά απαγόρευα τη μη εξουσιοδότηση, αναπέταση ή έκθεση σημαιών, περιόριζα την κρούση εκκλησιαστικών και άλλων καμπάνων προς παρακώλυση της εμφάνισης εκ νέου της κατάχρησης τους, ως καμπάνων κινδύνου, παρείχαν δε σε μένα την εξουσία, ως κυβερνήτη, να διορίζω τις κοινοτικές αρχές των χωριών. Ο περί Επανόρθωσης Επιβαρυντικός Νόμος, εκπληρώνοντας την απόφαση ότι περιουσία που καταστράφηκε θα αντικαθίστατο και επισκευάζετο με έξοδα των υπευθύνων πόλεων και χωριών, επιψηφίστηκε στις 21 Δεκεμβρίου. Η φορολογία ανερχόταν σε σύνολο 34,515 λιρών και ποσό που υπερβαίνει το 80% του συνόλου έχει ήδη εισπραχθεί. Πέραν των 2.000 έχουν ήδη καταδικασθεί από το Κακουργιοδικείο και τα πταισματοδικεία, για ειδικές αξιόποινες πράξεις που σχετίζονται με τις ταραχές και έχουν τιμωρηθεί επαρκώς.

64. Στο μεταξύ το σώμα προς περιφρούρηση των δυνάμεων στην αποικία της Αυτού Μεγαλειότητας ελαττώνονταν συν τω χρόνω. Στις 5 Νοεμβρίου, ένας επί πλέον λόχος πεζικού έφθασε στην Αίγυπτο και απάλλαξε τα ναυτικά σώματα που αποβιβάστηκαν στην Αμμόχστο, Λάρνακα, Λεμεσό και Πάφο. Την επομένη τα πλοία της Αυτού Μεγαλειότητας απέπλευσαν για τη Μάλτα. Ο αριθμός των τεθωρακισμένων αυτοκινήτων που ζητήθηκαν έφθασε επίσης.

Περιόδευσαν ανά τη νήσο και αφού θεωρήθηκαν ως μη αναγκαία για πρακτικούς σκοπούς επιστράφηκαν στην Αίγυπτο για πρώτη δυνατή ευκαιρία ατμοπλοϊκής μεταφοράς. Ενας λόχος πεζικού τοποθετήθηκε στον κεντρικό σταθμό στη Λευκωσία, ο δε δεύτερος λόχος διανεμήθηκε εξίσου μεταξύ Αμμοχώστου και Λάρνακος, ο δε τρίτος στη Λεμεσό με δύο τμήματα στην Πάφο. Προς το τέλος του Νοεμβρίου αποσύρθηκε το σώμα στην Πάφο και το κάθε ένα από την Αμμόχωστο και Λάρνακα, ο δε τρίτος ελαττώθηκε κατά το μισό.

Ενας από τους ενισχυτικούς λόχους επέστρεψε τότε στην Αίγυπτο.

Στις 31 Δεκεμβρίου ο δεύτερος ενισχυτικός λόχος επέστρψε επίσης στην Αίγυπτο, ενώ ο αρχικώς λόχος προς φρούριση της νήσου

συμπληρώθηκε πλήρως και συνίσταται τώρα από 4 αξιωματικούς και 175 άνδρες. Οι απαγορεύσεις του κατ' οίκον περιορισμού, την εφαρμογή των οποίων ανέλαβαν οι στρατιωτικοί, ενεργώντας προς υποβοήθηση της αστυνομίας, αφαιρέθηκαν σε όλες τις πόλεις, όπου εφαρμόστηκαν κατά την παραμονή των

Χριστουγέννων. Οι απαγορεύσεις υπήρξαν αυστηρές. Φώτα ή θόρυβος οποιουδήποτε είδους δεν επετρέπονταν κατά τις ώρες του κατ' οίκον περιορισμού.

65. Η ευμένεια του μεγάλου Μουσουλμανικού πληθυσμού και των άλλων μειονοτήτων προς την Κυβέρνηση δεν ταλαντεύθηκε καθόλου καθόλη τη διάρκεια των ταραχών, παρόλον ότι αυτές υπέστησαν τις διαταγές προς κατ' οίκον περιροισμό και άλλες απαγορεύσεις από κοινού με τους συμπολίτες τους. Στη νομοταγεία συμμετείχαν πλήρως οι Ελληνορθόδοξοι συμπατριώτες τους οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία στην πολιτική υπηρεσία και την αστυνομία. Μεγάλο βάρος εργασίας που ηυξήθηκε είχε επιρριφθεί σε όλους σχεδόν τους κλάδους της διοίκησης, το οποίο και έφεραν αυτοί με ευαρέσκεια. Η αστυνομία ανταποκρίθηκε σε κάθε πρόσκληση που απευθύνθηκε σε αυτή χωρίς ενδοιασμό.

66. Στις εναρκτήριες παραγράφους της παρούσης επιστολής μας έχω περιγράψει επί μακρό τις υφιστάμενες περιστάσεις στην αποικία, οι οποίες κατέστησαν δυνατή την έκρηξη των ταραχών κατά τον Οκτώβριο. Τα όσα εκτίθενται σε αυτές γεγονότα και σκέψεις υπήρξαν ως επί το πλείστον και από πολλού χρόνου γνωστά στην Κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας. Σχετίζονταν όλα αμέσως προς τη στασιαστική δημαγωγία, η οποία έγινε ανεκτή στην Κύπρο για πενήντα χρόνια και πλέον. Δεν υπάρχει μαρτυρία που να αποδεικνύει ότι η έκρηξη υπήρξε εσκεμμμένη ή προδιευθετημένη. Κάθε τέτοια θεωρία θα διαψευδόταν αρκετά από την, κατά τύχη, φύση, των θλιβερών γεγονότων, τα οποία έχω αναγράψει στις προηγούμενες παραγράφους. Η φύση των γεγονότων αποκρούει επίσης κάθε εισήγηση ότι η εξέγερση αντιπροσώπευε πολύ διαδομένη επιθυμία από μέρους των Ελλήνων Ορθοδόξων κατοίκων για μεταβίβαση της Κύπρου στην Ελλάδα. Το έδαφος για τις ταραχές παρασκευάστηκε από τους αρχηγούς της ενωτικής κίνησης με τη ελπίδα ότι η εμφάνιση γενικών διαδηλώσεων θα προήγαγε το ζήτημα της ένωσης με τη δημοσιότητα. Ελαβαν χώραν διαδηλώσεις, αλλά γρήγορα εκφυλίσθηκαν αυτές σε όργια εγκληματικών βιαιοπραγιών από μέρους του όχλου και των κακοποιών στους οποίους η ενωτική κίνηση δεν μπορούσε να εξασκήσει έλεγχο. Τα πλήθη της καταστροφής αποτελούνταν πολύ από χυδαίο όχλο και μαθητές. Η πλειονοψηφία ευυπολήπτων πολιτών είτε δεν έλαβε μέρος ή για να αποφύγει το στίγμα της προδοσίας, επευφημούσε για την ένωση. Στο στίγμα αυτό της προδοσίας ακριβώς έγειται κυρίως η δύναμη της ενωτικής κίνησης. Μέχρις ότου δε αφαιρεθεί τελειωτικά η σκιά του πολιτικού ορίζοντα για την ένωση, οι σημαίνοντες από τους κατοίκους δεν υπάρχει πιθανότητα ότι θα

παρουσιασθόύν κατά μεγάλους αριθμούς προς υποστήριξη της Κυβέρνησης και φανερή συνεργασία προς προαγωγή της χώρας τους από την βρετανική διακυβέρνηση.

67. Σε συμπέρασμα επιθυμώ να επαναλάβω και αναγράψω στην παρούσα έκθεση τη βαθειά μου εκτίμηση για τις υπηρεσίες που πρόσφεραν τα σώματα των ναυτικών, στρατιωτικών και εμπορικών δυνάμεων της Αυτού Μεγαλειότητας προς αποκατάσταση της τάξης στην Κύπρο. Η συνεχής προθυμία των αξιωματικών που έχουν την εξουσία, η οποία δεν μπορούσε να καταμετρηθεί με ουλαμούς και λόχους. Για την αρωγή και ευμενείς οδηγίες του προκατόχου σας και του τμήματος σας κατά τη δυσκολότατη και πολύ ανήσυχη εκείνη περίοδο, αισθάνομαι βαθύτατη ευγνωμοσύνη.

Εχω την τιμή κτλ.

ΡΟΝΑΛΝΤΣΤΟΡΡΣ Κυβερνήτης