24.10.1931: Η Βρετταvική Κυβέρvηση ζητεί τηv άμεση αvάκληση τoυ Αλέξη Κύoρυ. Ο Βεvιζέλoς εκφράζει φόβoυς ότι o Αλέξης Κύρoυ εvήργησε με τρόπo ώστε vα εκτραχυvθεί η κατάσταση στηv Κύπρo.

S-544

24.10.1931: Η ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΖΗΤΕΙ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΚΥΡΟΥ. Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΦΟΒΟΥΣ ΟΤΙ Ο ΑΛΕΞΗΣ ΚΥΡΟΥ ΕΝΗΡΓΗΣΕ ΜΕ ΤΡΟΠΟ ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΚΤΡΑΧΥΝΘΕΙ Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Ο Βενιζέλος είχε το λόγο του: Δεν ήθελε με κανένα τρόπο να ρθει σε σύγκρουση με την Αγγλία, στην οποία χρωστούσε πολλά, πολιτικά και οικονομικά, ενώ δεν ήταν άγνωστα σε κανένα τα φίλαγγλα του αισθήματα.

Ομως παρά τους λόγους που είχε αυτός να μένει πιστός στην Αγγλία, ο άνθρωπος του στην Κύπρο, ο Πρόξενος δηλαδή της Ελλάδας στο νησί Αλέξης Κύρου, κυπριακής καταγωγής, είχε αντίθετη γνώμη, σε σημείο μάλιστα που ο κυβερνήτης Στορρς είχε ζητήσει την αντικατάσταση του γιατί υποστήριζε ανοικτά τους κυπρίους και τον αγώνα τους για ένωση και τους ενθάρρυνε μάλιστα προς τούτο.

Το τι πίστευε ο Κύρου για την Κύπρο και την ένωση το αναφέρει και ο ίδιος στο βιβλίο του "Ονειρα και Πραγματικότης" που αποτελούν ένα είδος απομνημονευμάτων του, στη σελ. 85 και 86:

"Της τοιαύτης καταστάσεως μία και μόνη προεβάλλετο θεραπεία: Η Ενωσις μετά της Ελλάδος.

Η Ενωσις η οποία θα είχεν ως αποτέλεσμα να περιληφθή η μικρά κυπριακή οικονομία εντός της ευρυτέρας ελληνικής με τας μεγαλυτέρας δυνατότητας προμηθειών και τοποθετήσεων, τόσον εις την αγγλικήν όσον και εις άλλας ξένας αγοράς.

Η Ενωσις, η οποία θα επέφερε την πύκνωσιν της διά θαλάσσης και δι'άερος επικοινωνίας μετά της Ελλάδος, και, δι' αυτής μεθ' όλου του κόσμου.

Η Ενωσις η οποία θα ήρχετο να υπενθυμίση εις τους κυπρίους ότι ήσαν νησιώται και ότι, κατά συνέπειαν, δεν ήτο δυνατόν να είναι παραδεκτή η ανυπαρξία, την εποχήν εκείνην, δύο σοβαρών πλουτοπαραγωγικών πηγών, της αλιείας και της σπογγαλιείας, ίνα μη γίνη λόγος περί της ναυτιλίας.

Η Ενωσις, η οποία θα έδιδε ζωήν εις την τότε εξ ολοκλήρου, σχεδόν ανεκμετάλλευτον κυπριακήν βιομηχανίαν την παρουσιάζουσαν εν τούτοις τόσον πρόσφορον έδαφος, διά την άνθησιν ωρισμένων επιχειρήσεων σχετικών με την συσκευασίων οπωρικών, την εξαγωγήν αιθερίων ελαίων, την σαπωνοποιίαν και ετέρους συναφείς κλάδους.

Η Ενωσις, η οποία θα προεκάλει συστηματικωτέραν εκμετάλλευσιν των κοιτασμάτων αμιάντου του Τροόδους και της Λεύκας των χαλκούχων σιδηροπυριτών της Σκουριωτίσσης και των άλλων μεταλλευμάτων και χρησίμων ορυκτών της νήσου (χαλκού, μαγγανίου, χρωμίου, γύψου κτλ).

Η Ενωσις, η οποία θα έπρεπε πρωτίστως να φέρη αμέσως εις την Κύπρον κεφάλαια διά την επείγουσαν εκτέλεσιν σοβαρών αρδευτικών έργων, διά των οποίων θα ηνοίγετο εις την γεωργίαν και την κτηνοτροφίαν απέραντον πεδίον αναπτύξεως".

" Την εσπέραν της 19ης Οκτωβρίου (επομένη της παραιτήσεως του Μυλωνά) ο Μητροπολίτης Κιτίου με ειδοποίησεν επειγόντως διά προσώπου εμπιστοσύνης ότι παντελώς εστερείτο χρημάτων, απαραιτήτων, εν τούτοις διά τας μετακινήσεις του και ετέρας δαπάνας, εζήτει δε εν αρκετά σημαντικόν ποσόν, το οποίον με ικέτευε να του στείλω αμέσως με τον απεσταλμένον του. Πόθεν να προμηθευτώ αυτοστιγμεί τοιούτον ποσόν, του οποίου ο ίδιος εστερούμην;

Η σκέψεις μου επήγεν αυθορμήτως εις πλουσίαν Κυπρίαν, χήραν διακεκριμένου καπνεμπόρου της Λευκωσίας. Εθεωρείτο, γενικώς ως "αγγλίζουσα" επειδή επεσκέπτετο συχνά το Κυβερνείον. Δι' ο και είχομεν αποφύγει, η γυναίκα μου και εγώ, να συνδεθώμεν στενώτερον μαζί τους, μη δεχόμενοι τας προσκλήσεις της και μη καλούντες αυτήν εις το Προξενείον.

Την επεσκέφθην αμέσως, το βράδυ εκείνο, ενώ ο απεσταλμένος του Δεσπότου επερίμενεν εις το γραφείον μου και με υπεδέχθη με ένα κάπως ειρωνικόν "πώς αυτό το καλό;"

Της απήντησα ότι ανεγνώριζα ότι ευρισκόμην απέναντι της εις δύσκολον Θέσιν και ότι η δυσκολία μου καθίστατο ακόμη μεγαλειτέρα εκ του ότι, κατά την πρώτην εκείνην επίσκεψιν μου δεν πρόσθεσα φυσικά, ότι την εθεώρουν και ως την τελευταίαν) επροτιθέμην να της υποβάλω εν εις άκρον παράδοξον αίτημα.

Με είδε, μίαν στιγμήν εις τα μάτια και μου είπεν απλά: "Μου αρκεί ότι τα ζητεί ο εκπρόσωπος της Ελλάδας".

Ηνοιξε το χρηματοκιβώτιον και μου εμέτρησε το ποσόν, το οποίον και ενεχείρισα μετά δέκα λεπτά, εις τον πράκτορα του Νικοδήμου".

Η έκρηξη των γεγονότων όμως του 1931 σήμανε και το τέλος της παρουσίας του Αλέξη Κύρου στην Κύπρο.

Ο Κυβερνήτης Σερ Ρόναλντ Στορρς κατήγγειλε τον Κύρου για ανάμιξη στην εξέγερση και η αγγλική Κυβέρνηση ανακάλεσε τα διαπιστευτήρια του ως Προξένου στο νησί.

Τις καταγγελίες του Κυβερνήτη επιβεβαίωνε το υπουργείο Εξωτερικών σε τηλεγράφημά του στις 24 Οκτωβρίου, 1931 προς το Βρετανό πρεσβευτή στην Αθήνα (Μελέτη Τηλλυρίδη, σελ. 470):

" Ο Κυβερνήτης Κύπρου αγγέλλει ότι παρ' όλον ότι δεν υπάρχει απ' ευθείας μαρτυρία δεν έχει καμμιά αμφιβολία ότι ο Ελληνας πρόξενος είναι αναμιγμένος στις ταραχές στο νησί και ότι ισχυρά αποσπάσματα στο επαναστατικό ενωτικό μανιφέστο, που εξέδωσε ο Μητροπολίτης Κιτίου, που αποτέλεσε μία από τις άμεσες αιτίες των ταραχών στη Λευκωσία στις 21 Οκτωβρίου, θα πρέπει να αποδωθούν σ' αυτόν.

"Παρόλον ότι όπως δήλωσε ο κ. Πρόξενος δεν είχε καμμιά εντολή ακόμη από την Κυβέρνηση του, ήταν όμως βέβαιος ότι το διάβημα του θα εγκρινόταν από αυτήν, παρακάλεσε δε να διαβιβασθεί προς την Α. Μ. τον Αρχιεπίσκοπο η θερμή έκκληση του, όπως εξασκήσει όλην την επιρροή του προς μη επανάληψη εκτρόπων σκηνών και προς τήρηση της ομαλής κατάστασης".

Ανέφερε ο Βενιζέλος σε επιστολή του στις δυο Οκτωβρίου 1931, τρεις μόνο ημέρες μετά την έκρηξη των γεγονότων, προς τον υπουργό Εξωτερικών (Πικρού,

Βενιζέλος και το Κυπριακό, σελ, 112):

"Φοβούμαι άλλως τε μήπως και ο εν Κύπρω αντιπρόσωπος μας, αντί να ενεργήση συμφώνως προς τας κυβερνητικάς αντιλήψεις προς πρόληψιν της εκτραχύνσεως των πραγμάτων, είτε ηυνόησε μάλλον αυτήν, είτε τουλάχιστον έδειξε χλιαρότητα και ούτως οι εν Κύπρω σπρώχνουν τα πράγματα χωρίς να γνωρίζουν ακριβώς τας αντιλήψεις μας".

Οι κατηγορίες εναντίον του Κύρου ήσαν σοβαρές και παρέμειναν για αρκετό καιρό. Ο Κύρου ζήτησε, όπως λέγει στο βιβλίο του, πλήρη έρευνα που δεν απέφερε τίποτα.

Γράφει στο βιβλίο του ο Κύρου (σελ. 100):

" Ολίγας, μόνον, λέξεις προς συμπλήρωσιν της προσωπικής μου υποθέσεως. Μόλις έφθασα εις τας Αθήνας εζήτησα από τον αείμνηστον Μιχαλακόπουλον, όπως γίνη εκ των υστέρων, αυτό που δεν είχε πράξει ο πρωθυπουργός τον παρελθόντα Ιούνιον. Τούτο εγένετο ως εμφαίνεται εκ του κατωτέρω αποσπάσματος από τον δεύτερον τόμον (σελ. 83) του βιβλίου του κ. Γρηγορίου Δαφνή "Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων":

" Ο Μιχαλακόπουλος όχι μόνον ευρέθη σύμφωνος (διά την ανάκλησιν μου) αλλ' υπεστήριξεν ότι θα έπρεπε να επιβληθή και αυστηροτάτη ποινή εις τον Κύρου, εάν η αγγλική Κυβέρνησις έθετεν υπ' όψιν της ελληνικής τα στοιχεία κατηγορίας κατά του Ελληνος γενικού προξένου, βάσει των οποίων εζήτησε τη ανάκλησιν του.

Ο Πρωθυπουργός τότε εζήτησεν από τον άγγλον πρεσβευτήν, όπως το Φόρεϊν Οφφις γνωστοποιήση εις την ελληνικήν Κυβέρνησιν τα στοιχεία εκ των οποίων προέκυπτεν η ανάμιξις του Κύπρου εις ανατρεπτικάς ενεργείας.

Ο Αγγλος πρέσβυς εξέφρασε την ικανοποίησιν του διά την στάσιν ταύτην της Ελληνικής Κυβερνήσεως και υπεσχέθη ότι θα διαβιβάση εις το Φόρεϊν Οφφις την ελληνικήν παράκλησιν.

Μετ' ολίγας ημέρας, ο Ράμση επεσκέφθη τον Βενιζέλον και του ανεκοίνωσεν ότι η Βρεττανική Κυβέρνησις ουδέν θετικόν στοιχείον κατείχε περί αναμίξεως του Ελληνος Γενικού προξένου εις ανατρεπτικάς ενεργείας, αλλ' ότι ο κυβερνήτης της νήσου εζήτησε την ανάκλησιν του Κύρου, επειδή ούτος ήτο κυπριακής καταγωγής και αι εμφανίσεις του εις δημοσίας συγκεντρώσεις προεκάλουν φιλελληνικάς εκδηλώσεις του πληθυσμού".