Πρώτη Ηλεκτρονική Ιστορία της Κύπρου
Δωρεάν προσφορά σε ερευνητές, μελετητές, φοιτητές, μαθητές και δημοσιογράφους.
Από την Κύπρο στην αρχαιότητα, μέχρι την Κύπρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η αγγλοκρατία, η ΕΟΚΑ, το πραξικόπημα, το σχέδιο Ανάν, η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αρχείο Παναγιώτη Παπαδημήτρη
Μοναδικό αρχείο στο οποίο μπορείτε να προστρέξετε και να αναζητήσετε εύκολα και γρήγορα αυτό που θέλετε για μια περίοδο 8.000 ετών για την Ιστορία της Κύπρου.
21.10.1931: Ο Κυβερvήτης διαστάσσει τoυς άvδρες τoυ vα βάλoυv εvαvτίov τωv διαδηλωτώv με απoτέλεσμα vα σκoτωθεί έvας vέoς, o Οvoύφριoς Κληρίδης και vα τραυματισθoύv άλλoι από σφαίρες ή λoγχισμoύς.
S-525
21.10.1931: Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΔΙΑΤΑΣΣΕΙ ΤΟΥΣ ΑΝΔΡΕΣ ΤΟΥ ΝΑ ΒΑΛΟΥΝ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΔΙΑΔΗΛΩΤΩΝ ΜΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΝΑ ΣΚΟΤΩΘΕΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ, Ο ΟΝΟΥΦΡΙΟΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ ΚΑΙ ΝΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΘΟΥΝ ΑΛΛΟΙ 14 ΑΠΟ ΣΦΑΙΡΕΣ ΚΑΙ ΛΟΓΧΙΣΜΟΥΣ
|
Το Κυβερνείο φλέγεται μετά την εξέγερση των Κυπρίων του Οκτωβρίου του 1931. Σε πρώτο πλάνο ένα από τα αυτοκίνητα που έχουν πυρποληθεί |
Ενώ οι διαδηλωτές που είχαν συγκεντρωθεί έξω από το Κυβερνείο και είχαν βάλει σ' αυτό φωτιά, παραδίδοντας το στις φλόγες, αρνούνταν να αποχωρήσουν, ο Κυβερνήτης μέσα στο Κυβερνείο, με τον Υπασπιστή του Γκάννυ, τον προσωρινό Αποικιακό Γραμματέα Ράϊτ, το διοικητή Λευκωσίας Χαρτ Νταίηβις, τον αρχιαστυνόμο Γκάλλαχερ και μερικούς άλλους άνδρες της φρουράς του, ανήμπορος να αντιδράσει μπροστά στη μαζικότητα του λαού, που είχε περικυκλώσει το κτίριο με τις διαθέσεις του να γίνονται όλο και πιο άγριες, άρχισε να ανησηχεί, σε σημείο που ύστερα από δέκα χρόνια έγραψε στα απομνημεύματά του ότι, αν έβγαινε εκείνη τη στιγμή έξω για να προσπαθήσει να κατευνάσει τα πνεύματα, κινδύνευε να τον σκοτώσουν.
Ετσι αποφάσισε να δράσει και να προστατεύσει τον εαυτό του, τους άνδρες του και ό,τι είχε απομείνει από το φλεγόμενο κυβερνείο. Ζήτησε ενισχύσεις με ένοπλους αστυνομικούς, ενώ ο πετροβολισμός του Κυβερνείου συνεχιζόταν και οι φωτιές προκαλούσαν μέσα στο φεγγαρόφωτο μια ξεχωριστή εικόνα.
Οι ενισχύσεις δεν καθυστέρησαν καθόλου να φθάσουν και όταν ο Κυβερνήτης διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος για να αποκρουσθούν οι διαδηλωτές διέταξε την ανάληψη δράσης.
Την ευθύνη ανέλαβε ο Διοικητής Λευκωσίας Χαρτ Νταίηβις που συγκέντρωσε το αστυνομικό απόσπασμα υπό τις διαταγές ενός τουρκοκύπριου υπαστυνόμου, του Φαϊζ Εφέντη.
|
Νεοπτόλεμος Πασχάλης, Προσωρινός Γενικός Εισαγγελέας: Διάβασε στους εξεγερμένους κατά τα Οκτωβριανά στο κυβερνείο το νόμο περί στάσεως καθώς οι εξεγερμένοι συνέχιζαν να βομβαρδίζουν το κτίριο με πέτρες και άλλα αντικείμενα |
Οι αστυνομικοί τοποθέτησαν τις ξιφολόγχες στα τυφέκια τους και περίμεναν με το δάκτυλο στη σκανδάλη, ενώ ο Χαρτ Νταίηβις έκαμε κάτι που θύμιζε περίοδο αρχαίων πολέμων ή κινηματογραφικών ταινιών, όπου οι δυο πλευρές, ευισκόμενες αντιμέτωπες, περίμεναν να δοθεί το σύνθημα για να συγκρουσθούν.
Παρά την κρισιμότητα της κατάστασης ο Νταίηβις φώναξε τον προσωρινό Γενικό Εισαγελέα Νεοπτόλεμο Πασχάλη που είχε φθάσει λίγο προηγουμένως με το νόμο περί στάσεως στη τσάντα του, να τον διαβάσει, ενώ το πλήθος που άρχισε να λιγοστεύει τώρα, συνέχιζε να πετροβολά το Κυβερνείο και τα πρώτα δωμάτια του Κυβερνείου γκρεμίζονταν από τις φωτιές που κατάκαιαν τα πάντα.
Κατά το δημοσιογράφο Κ. Α. Κωνσταντινίδη που περιέγραψε λεπτομερώς τα επεισόδια σε αφήγημά του το 1947 στην εφημερίδα "Νέος Κυπριακός Φύλαξ", ο Νεοπτόλεμος Πασχάλης διάβασε μερικά από τα άρθρα του Νόμου περί στάσεως, στα οποία όμως οι 150 και πλέον θερμόαιμοι που συνέχισαν να "βομβαρδίζουν" το Κυβερνείο με πέτρες και ό,τι άλλο εύρισκαν, δεν έδωσαν και καμιά σημασία.
Τα άρθρα αυτά έχουν ως εξής:
ΑΡΘΡΟ 67
Οταν πέντε ή περισσότερα πρόσωπα συναθροισμένα με σκοπό να εκτελέσουν έγκλημα ή ενώ συναθροίστηκαν για να εκτελέσουν κάποιο σκοπό, συμπεριφέρονται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να κάμουν γείτονες εύλογα να φοβηθούν, ότι οι συναθροισμένοι θα διαταράξουν τη δημόσια τάξη ή ότι με την τέτοια συνάθροιση χωρίς ανάγκη και χωρίς οποιαδήποτε εύλογη περίσταση θα προκαλέσουν άλλους να διαταράξουν τη δημόσια τάξη, αυτοί θα αποτελούν παράνομη συνέλευση.
Δεν έχει σημασία εάν η αρχική συνάθροιση ήταν νόμιμη, εάν αφού συναθροισθούν συμπεριφέρονται κατά τέτοιο τρόπο για κοινό σκοπό καθ' ον τρόπο αναφέρεται πιο πάνω.
Οταν παράνομη συνέλευση έχει αρχίσει να εκτελεί τον σκοπό για τον οποίο έγινε, με διατάραξη της τάξης και προς τρόμο του κοινού, η συνέλευση ονομάζεται οχλαγωγία και τα συναθροισμένα πρόσωπα λέγεται ότι είναι συναθροσιμένα οχλαγωγικώς.
ΑΡΘΡΟ 70
Οποιοσδήποτε αξιωματικός αστυνομίας, της τάξης του Υπαστυνόμου ή ανώτερης τάξης, κατά την αντίληψη του οποίου δώδεκα ή περισσότερα πρόσωπα είναι συναθροισμένα οχλαγωγικά ή ο οποίος αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται να διαπραχθή οχλαγωγία από δώδεκα ή περισσότερα πρόσωπα, τα οποία είναι συναθροισμένα σε τέτοιο τρόπο, ώστε να τα βλέπη, μπορεί να αναγγείλει προκήρυξη ή να κάμει ώστε να αναγγελθεί τέτοια, εξ ονόματος του βασιλέα, καθ' ον τρόπο νομίζει κατάλληλο, διατάσσουσα τους συναθροισμένους οχλαγωγικώς να διαλυθούν ειρηνικά.
|
Το Κυβερνείο σε μια άλλη φωτογραφία του J.P. Foscolo που λήφθηκε λίγα χρόνια μετά την κατάληψη της Κύπρου από τους βρετανούς το 1878 (Η φωτογραφία δημοσιεύεται στο σχετικό βιβλίο του που επανεξέδωσε η Λαϊκή |
ΑΡΘΡΟ 71
Εάν μετά την πάροδο εύλογου χρονικού διαστήματος από την αναγγελία τέτοιας προκήρυξης, ή αφού η αναγγελία της τέτοιας προκήρυξης έχει παρεμποδισθεί με βία, δώδεκα ή περισσότερα πρόσωπα εξακολουθούν να είναι συναθροισμένα μαζί οχλαγωγικά, κάθε εξουσιοδοτημένος να αναγγείλει προκήρυξη ή οποιοσδήποτε αξιωματικός αστυνομίας μπορεί να το κάμει, όλα τα αναγκαία προς διάλυση των προσώπων τα οποία εξακολουθούν έτσι συναθροισμένα ή προς σύλληψη τους και αν οποιοδήποτε πρόσωπο φέρει αντίσταση, μπόρει να χρησιμοποιήσει κάθε βία, ή οποία είναι εύλογα αναγκαία για την υπερνίκηση της τέτοιας αντίστασης και δεν θα υπόκειται σε οποιανδήποτε ποινική ή πολιτική αγωγή, γιατί με τη χρήση τέτοιας βίας προκάλεσε βλάβη ή θάνατο σε οποιοδήποτε πρόσωπο..
ΑΡΘΡΟ 72
Εάν γίνει προκήρυξη που να διατάσσει τα πρόσωπα που ασχολούνται στην ολοχαγωγία ή τα οποία είναι συναθροισμένα με σκοπό τη διάπραξη οχλαγωγίας, να διαλυθούν, κάθε πρόσωπο, το οποίο ευθύς μετά την παρέλευση ή μετά την παρέλευση εύλογου χρονικού διαστήματος από την αναγγελία της τέτοιας προκήρυξης, λαμβάνει ή εξακολουθεί να λαμβάνει μέρος στην οχλαγωγία ή στη συνέλευση είναι ένοχο κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση πέντε ετών.
ΑΡΘΡΟ 73
Κάθε πρόσωπο το οποίο με βία παρεμποδίζει ή παρεμποδίζει την αναγγελία τέτοιας προκήρυξης, όπως αναφέρεται στο άρθρο 70, είναι ένοχο κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση δέκα ετών και εάν η αναγγελία της προκήρυξης έτσι εμποδισθεί, κάθε πρόσωπο, το οποίο ενώ γνωρίζει ότι η αναγγελία της προήρυξης εμποδίστηκε, λαμβάνει ή εξακολουθεί να λαμβάνει μέρος στη συνέλευση υπόκειται σε φυλάκιση πέντε ετών.
ΑΡΘΡΟ 74
Ολοι εκείνοι οι οποίοι, ενώ είναι συναθροισμένοι μαζί οχλαγωγικώς κατεδαφίζουν ή καταστρέφουν ή αρχίζουν να κατεδαφίζουν ή καταστρέφουν οποιαδήποτε οικοδομή, πλοίο,
σιδηρόδρομο, μηχανήματα ή κατασκευάσματα, είναι ένοχοι κακουργήματος και ο καθένας από αυτούς υπόκειται σε φυλάκιση διά βίου.
|
Η προτομή του Ονούφριου Κληρίδη, του νέου που δολοφονήθηκε από τους βρετανούς στο Κυβερνείο κατά την εξέγερση των Οκτωβριανών. (Η προτομή βρίσκεται στο παλιό κοιμητήριο της Λευκωσίας-παρά την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου τάφηκε με τιμές ήρωα). |
Ολοι εκείνοι οι οποίοι, ενώ είναι μαζί συναθροισμένοι οχλαγωγικώς προξενούν παράνομα ζημιά σε οποιονδήποτε από τα αντικείμενα που αναφέρονται στο αμέσως προηγούμενο άρθρο, είναι ένοχοι κακουργήματος και ο καθένας από αυτούς υπόκειται σε φυλάκιση για επτά χρόνια.
Σαν διαβάστηκε
το διάταγμα ο υπαστυνόμος Φαϊζ έδωσε το παράγγελμα στους άνδρες του να επιτεθούν και να ανοίξουν πυρ.
Το αποτέλεσμα ήταν φρικτό: Ενας νεκρός και 14 τραυματίες από τους οποίους μερικοί είχαν λογχισθεί, πράγμα που υποδηλοί ότι μετά τους πυροβολισμούς ακολούθησε αντεπίθεση εναντίον των διαδηλωτών με τους αστυνομικούς να έχουν τα όπλα τους εφ'όπλου λόγχη.
Νεκρός ήταν ο Νουφρής ή Ονούφριος Κληρίδης, 17 χρόνων, από τον Αγιο Θεόδωρο Αγρού, υπάλληλος σε καφενείο.
Ο Κληρίδης δέχθηκε σφαίρες στον τράχηλο και το θώρακα και υπέκυψε στο μοιραίο στο νοσοκομείο από αιμορραγία που υπέστη το πρωί της 22ας Οκτωβρίου.
Τους τραυματίες παρέλαβε με αυτοκίνητο ο Θεοφάνης Τσαγγαρίδης και ο γιατρός Νίκος Θεοφανίδης, που κινήθηκαν με τα σήματα του Ερυθρού Σταυρού.
Ο Τσαγγαρίδης σχημάτισε κατά τον Κ.Α. Κωνσταντινίδη (ΚΑΚ) τον Ερυθρό Σταυρό από μια κορδέλα που είχε δεμένη στο κεφάλι της μια λεχώνα, σύμφωνα με τα έθιμα τότε.
Αλλους μετέφεραν στο Νοσοκομείο, όπως τον Ονούφριο Κληρίδη και άλλους στην κλινική του γιατρού Χρ. Ιερωνυμίδη και άλλους στην κλινική του I. Πηγασίου.
Ο Κληρίδης ήταν το πρώτο θύμα των Οκτωβριανών.
Οι άλλοι που τραυματίστηκαν, άλλοι ελαφρά και άλλοι σοβαρά, ήταν οι ακόλουθοι:
1. Νικόλαος Γεωργίου από την Τύμπου. Τραυματίστηκε με σφαίρα στο αριστερό
χέρι.
2. Χρίστος Χατζηϊωάννου, εργάτης από τη Λευκωσία. Τραυματίστηκε στο κεφάλι με αμβλύ όργανο.
3. Νίκος Παναγή Χάβα από τον Καραβά, 13 χρόνων, υπάλληλος Τυπογραφείου. Τραυματίστηκε στο πόδι από σφαίρα.
4. Γιάννης Π. Μητσίδης, από τη Λευκωσία, 25 χρόνων. Τραυματίστηκε με σφαίρα στο δεξιό πόδι.
6. Χρύσανθος Χριστοδούλου, μαθητής από τη Λευκωσία. Τραυματίστηκε στη δεξιά ωμοπλάτη με σφαίρα.
7. Θεοχάρης Τούμπας από το Τσέρι, καφεπώλης, 30 χρόνων. Τραυματίστηκε με αμβλύ όργανο στο δεξιό μάτι.
8. Μιχάλης Χριστοφή από το Δάλι, 21 ετών, εργάτης στη Λευκωσία. Τραυματίστηκε από σφαίρα στο κεφάλι.
9. Βασίλης Σωκράτους από το Στρόβολο, 19 χρόνων, υπάλληλος τυροκομείου. Τραυματίστηκε από σφαίρα στο δεξιό μηρό.
10. Πλούταρχος Κακουλλής, υπάλληλος από τη Λευκωσία, 20 χρόνων. Τραυματίστηκε στη σιαγώνα με λόγχη.
|
Θεοφάνης Τσαγγαρίδης: Με τα χρώματα του Ερυθρού Σταυρού παρέλαβε τους τραυματίες του Οκτωβρίου του 1931 με το αυτοκίνητο του και τους μετέφερε στο Νοσοκομείο μαζί με το γιατρό Νίκο Θεοφανίδη |
Τραυματίστηκε στο μέτωπο με λόγχη.
12. Νικόλας Χαραλάμπους από τη Λευκωσία. Τραυματίστηκε ελαφρά.
13. Μιχαλάκης Αναστασιάδης, από το Ακάκι, 17 χρόνων, μαθητής.Τραυματίστηκε στο αριστερό πόδι από αμβλύ όργανο.
14. Ανδρέας Ιακωβίδης, από τη Λευκωσία, 25 χρόνων. Μωλωπίστηκε στο δεξί χέρι με αβλύ όργανο.
Οι πυροβολισμοί ήταν αρκετοί για να διαλύσουν το πλήθος που δεν είχε πια κανένα τρόπο να αμυνθεί, παρά να το βάλει στα πόδια.
Το ίδιο έκαμε όμως και ο κυβερνήτης, μια και το κυβερνείο του συνέχιζε να καίγεται και σε λίγο έγινε στάκτη μαζί με όλα τα έπιπλα και άλλα αντικείμενα που βρίσκονταν μέσα σ' αυτό.
το Κυβερνείο ήταν πραγματικά ένα ξεχωριστό κτίριο για την πρωτεύουσα της Κύπρου.
Ηταν σύμφωνα με τον "Κυπριακό Φύλακα" (29.10.1931) ένα μονοόροφο οίκημα που καταλάμβανε τρεις πλευρές ενός τετραγώνου.
Διέθετε πέντε κύριες αίθουσες υποδοχής, τραπεζαρία, αίθουσα δεξιώσεως, αντιθάλαμο, σάλα και αποθήκη, όπως επίσης και πέντε άλλα υπνοδωμάτια για τα μέλη της οικογένειας και δύο άλλα για το υπηρετικό προσωπικό.
Το κεντρικό οικοδόμημα όπου ήταν και η είσοδος ήταν ξύλινο με λιθόκτιστη στοά προς τη νότια πλευρά.
Η δυτική του πτέρυγα που περιλάμβανε τα δωμάτια ήταν και αυτή ξυλόκτιστη ή δε ανατολική περιλάμβανε τα γραφεία.
Ιδιαίτερο χωριστό μικρό οίκημα πέτρινο από τα δύο δωμάτια χρησιμοποιείτο από τον ιδιαίτερο του Κυβερνήτη.
Εκτός από τη συνηθισμένη επίπλωση υπήρχαν διάφορα σκεύη, λινά αγγεία και υαλικά.
Μέσα το Κυβερνείο υπήρχε, σύμφωνα με την Κυανή Βίβλο (Bleu Book) της αποκιακής κυβέρνησης του 1930, πλούσια συλλογή εικόνων, αρχαιολογικών αντικειμένων, δερμάτινων ζώνων, που ανήκαν στον Κυβερνήτη και άλλα του ιδιαίτερου το Γκάννις. Πολλά ήταν ασφαλισμένα.
Το ξύλινο μέρος του κτιρίου έγινε παρανάλωμα του πυρός και τίποτε δεν γλύτωσε από τη φωτιά.
Οταν ο Κυβερνήτης είδε ότι δεν υπήρχε πλέον τρόπος να γλυτώσει τα προσωπικά του αντικείμενα και ενώ η πυρκαγιά συνέχιζε να απειλεί τα πάντα και τον ίδιο προσωπικά, αν συνέχιζε να παραμένει άλλο, μέσα στο κτίριο, αποφάσισε να εγκαταλείψει το Κυβερνείο.
Ηδη οι διαδηλωτές είχαν διαλυθεί τρομοκρατημένοι από το μακελειό που προηγήθηκε και ανίσχυροι να προβάλουν αντίσταση με τις πέτρες και τα ξύλα πουδιέθετα σαν δέχονταν βροχή από σφαίρες.
|
Μνημόσυνο πεσόντων κατά την εξέγερση του 1931 και των αποθανόντων στην εξορία (Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 17 50 1951) |
Σύμφωνα με τον ΚΑΚ μερικοί ανέφεραν ότι έφυγε με αυτοκίνητο και άλλοι πεζός και από το πίσω μέρος του Κυβερνείου, αφού πέρασε τον Ποταμό και προχώρησε προς το δρόμο των Αγίων Ομολογητών- μια διαδρομή που θ'ακανε αργότερα, ύστερα από 43 χρόνια ο μετέπειτα πρόεδρος της Κύπρου Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, κατά τη διαφυγή του από το Προεδρικο Μέγαρο, το οποίο μετατράπηκε το Κυβερνείο κατά το πραξικόπημα του 1974.
Ο Κυβερνήτης κατέληξε στο σπίτι του Αποικιακού Γραμματέα που το μετέτρεψε προσωρινά σε Κυβερνείο, μια και δεν είχε καλύτερο μέρος για εκείνη την ώρα.
Στο χώρο αυτό ο κυβερνήτης άρχισε να μαζεύει τα κομμάτια της εξέγερσης και να μελετά τρόπους αντίδρασης και αντεπίθεσης. Μέχρι να αντεπιτεθεί, όμως και μάλιστα με σκληρά μέτρα, πολλά άλλα θα ακολουθούσαν.
Το κακό γενικευόταν και ο Κυβερνήτης ζήτησε ενισχύσεις που έφθασαν σε λίγο και ο προσωρινός Γενικός Εισαγελέας Νεοπτόλεμος Πασχάλης διάβασε το νόμο περί στάσεως προς το λαό.
Στη συνέχεια ο επικεφαλής της αστυνομικής φρουράς έδωσε διαταγή για να ανοίξουν πυρ εναντίον του πλήθους καθώς το κυβερνείο τυλιγόταν στις φλόγες και ο Κυβερνήτης αναγκαζόταν να το εγκαταλείψει άρον, άρον μέσον του ποταμού που περνούσε δίπλα από αυτό.
Από τις σφαίρες σκοτώθηκε ένας νέος, ο Ονούφριος Κληρίδης 17 χρόνων, από τον Αγιο Θεόδωρο Αγρού ενώ άλλοι δεκατέσσερις τραυματίστηκαν.
Η εξέγερση πνιγόταν στο αίμα.
| < Prev | Next > |
|---|