14.3.1931: Συλλoγικό διάβημα πρoς τov Κυβερvήτη Σερ Ρόvαλvτ Στoρρς για τις δαπάvες, o oπoίoς διαβεβαιώvει ότι θα πάρει μέτρα.

S-501

14.3.1931: ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΔΙΑΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΣΕΡ ΡΟΝΑΛΝΤ ΣΤΟΡΡΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΔΙΑΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ΟΤΙ ΘΑ ΠΑΡΕΙ ΜΕΤΡΑ

Ετσι ζήτησαν ακρόαση και από τον Κυβερνήτη ο οποίος τους δέχθηκε στις 14 Μαρτίου 1931 και συζήτησε μαζί τους τα αιτήματά τους για αρκετή ώρα.

Τα αιτήματα των Ελλήνων Βουλευτών εξέθεσε ο Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς που ζήτησε ανάμεσα στα άλλα κατάργηση του ποσού των δέκα χιλιάδων λιρών που κατέβαλλε η Κύπρος για την Αυτοκρατορική Αμυνα και το οποίο είχε καθιερωθεί μετά την κατάργηση του Φόρου Υποτελείας.

Ζήτησε επίσης πολιτική αυστηρών οικονομιών και περικοπή μισθών των δημοσίων υπαλλήλων.

Ο Κυβερνήτης μάσησε τα λόγια του και είπε ότι θα έπαιρνε μέτρα. Ομως είχε υπόψη του, όπως φάνηκε εκ των υστέρων, να καλύψει τις δαπάνες με νέο δασμολόγιο.

Επίσημη ανακοίνωση που εκδόθηκε μετά τη σύσκεψη ανέφερε:

"Το Σάββατον της 14ης Μαρτίου η Αυτού Εξοχότης ο κυβερνήτης εδέχθη κατόπιν παρακλήσεως τα έντιμα ελληνικά αιρετά μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου εν τω Κυβερνείω. Παρίστατο δε επίσης ο Αποικιακός Γραμματεύς.

Ο Επίσκοπος Κιτίου έκαμεν έναρξιν της συνεδριάσεως ευχαριστήσας τον Κυβερνήτη διά την υπ' αυτού χορηγηθείσαν συνέντευξιν και ανέφερεν ότι η οξύτης της οικονομικής καταστάσεως εξηνάγκασεν αυτούς να ζητήσωσι συνέντευξιν ούτως ώστε να δυνηθώσι να θέσωσιν ενώπιον του Κυβερνήτου ωρισμένα ζητήματα καθαρώς οικονομικής φύσεως χρήζοντα αμέσου θεραπείας επιφυλάσσοντες εαυτοίς πλήρες το δικαίωμα να εγείρωσι κατα άλλα ζητήματα εν καιρώ τω δέοντι.

Ο Κυβερνήτης είπεν ότι ήτο μεγάλη δι'αυτόν ευχαρίστησις να δεχθή τα έντιμα μέλη και εφρόνει ότι ήτο κρίμα τω όντι διότι τοιαύται ανεπίσημοι συνεδριάσεις δεν συνεκροτούντο συχνότερον.

Ο Επίσκοπος προυχώρησε λέγων ότι λόγω της αθλίας οικονομικής καταστάσεως της πλουτοπαραγωγού τάξεως, ήτοι του γεωργού, ο λαός της Κύπρου ευρίσκεται εις απελπιστικήν και ανυπόφορον οικονομικήν θέσιν και ότι επείγει όπως ληφθώσι μέτρα προς βελτίωσιν της καταστάσεως της γεωργικής κοινότητος. Προύτεινε δε τα ακόλουθα μέτρα προς βελτίωσιν της οικονομικής καταστάσεως.

1. Το υπό των συνεργατικών πιστωτικών εταιρειών πληρωνόμενον ποσοστημόριον τόκου να ελαττωθή εις 5% όπως το δανειζόμενον κεφάλαιον αυξηθή όπως το χρονικόν διά την αναπληρωμήν διάστημα επεκταθή, όπως το όλον σύστημα του γεωργικού συνεργατισμού αναθεωρηθή και συγχρονισθή και όπως ληφθώσιν τα ακόλουθα μέτρα προς εξεύρεσιν των απαιτουμένων κεφαλαίων.

2. Πάντα τα μέχρι του 1914 εκ των ετησίων περισσευμάτων του υποτελικού φόρου συσσωρευθέντα ποσά ομού μετά του τόκου τούτων να επιστραφώσιν αμέσως και να τεθώσιν εις την διάθεσιν της τοπικής Κυβερνήσεως, ως επίσης και από του 1914, πληρωθέντα τοιαύτα ως συμμετοχή εις το τουρκικόν χρέος. Τα χρήματα ταύτα συμποσούνται εις 1,000,000 περίπου.

3. Την κατάργησιν της πληρωμής του ποσού των λ. 10,000 ετησίως διά την αυτοκρατορικήν Αμυναν.

5. Οι μισθοί των Κυβερνητικών υπαλλήλων να ελαττωθώσι και περιτταί θέσεις να καταργηθώσι.

Βρεττανοί υπάλληλοι να αντικατασταθώσι υπό κυπρίων εχόντων τα αυτά προσόντα με χαμηλοτέρους μισθούς, πάσα δε περιττή δαπάνη να περικοπή.

Ο Κυβερνήτης απαντών είπεν ότι γενικώς συνεπάθει προς τα προβληθέντα αιτήματα και την φύσιν των παραπόνων, άτινα ετέθησαν ενώπιον του και ότι ουδέν θα παρείχεν εις αυτόν μεγαλυτέραν ευχαρίστησιν από του να δυνηθή να διορθώση την οικονομικήν κρίσιν, ήτις εβάρυνε πολύ βαρέως επί των κυπρίων.

Ως προς τα ειδικά σημεία της προσφωνήσεως εξέθεσε τας απόψεις του ως ακολούθως:

1. Το ζήτημα της ελαττώσεως του ποσοστημορίου του υπό των συνεργατικών εταιρειών πληρωτέου τόκου ήτο δύσκολον. Και με το υφιστάμενον υψηλόν ποσοστημόοριον εγένετο ανάγκη όπως η γεωργική τράπεζα υποστηριχθή υπό της Κυβερνήσεως μεγάλως εφέτος. Ητο πλήρως διατεθειμένος να αναθεωρήση το όλον σύστημα και παρεκάλεσε τα έντιμα μέλη να εφοδιάσωσιν αυτόν κατά μόνας ή και ομαδικώς δι' υπομνήματος δεικνύοντος α) την επίδρασιν της επιψηφίσεως της αναγκαίας νομοθεσίας επί των οικονομικών της Κυβερνήσεως, β) τα επί των γεωργών αγαθά.

2. Σχετικώς προς την επιστροφήν των εκ του φόρου της Υποτελείας ή της επιβαρύνσεως του χρέους ποσών τα έντιμα μέλη διετέλουν ενήμερα του ενεδιαφέροντος όπερ επεδείξατο εν τω ζητήματι τούτω, αφού ήτο ούτος υπεύθυνος διά την κατάργησιν της ετησίας επιβαρύνσεως. Η θέσις του εντούτοις ήτο λεπτή εν σχέσει προς την εκ νέου εξέτασιν του ζητήματος, αλλά θα διεβίβαζε τα ζητήματα των προς τον επί των Αποικιών Υπουργόν μετά σχολίων εκ μέρους του.

3. Το προς την αυτοκρατορικήν άμυναν ετησίως καταβαλλόμενον πλησίον των 10,000 λιρών μόλις εκάλυπε την δαπάνην του εν Κύπρω στρατιωτικού αποσπάσματος, το οποίον εδαπάνα ωρισμένον ποσόν χρημάτων εις την χώραν. Υπήρχαν πολύ ολίγαι χώραι αι οποίαι θα ηδύνατο να διατείνωνται ότι η διά την άμυναν των δαπάνη εβάρυνε σχεδόν εξ ολοκλήρου τους φορολογουμένους άλλης χώρας και ο βρεττανός φορολογούμενος ήτο εκείνος όστις επλήρωνε πραγματικώς διά την άμυνα της Κύπρου. Επειδή όμως όλα τα ποσά είχον σήμερον σημασίαν το αίτημά των θα διεβιβάζετο οπωσδήποτε προς τον επί των Αποικιών Υπουργόν.

4. Ως προς την πληρωμήν αποζημιώσεως προς το Εβκάφ και τους ιδιώτας, ιδιοκτήτας δεκάτης, η πεποίθησις του υπέκειτο εις μεταστροφήν και θα διώριζε μικράν τινά σύσκεψιν καθ' ην μουσουλμάνοι τε και Ελληνες θα ηδύνατο να αντιπροσωπευθώσι προς
επανέξετασιν του ζητήματος, το οποίον είχε καταστή κάπως ύποπτον, λόγω του ότι η πληρωμή είχε θεωρηθή χαριστική πράξις ενώ ήτο μάλλον ηθική υποχρέωσις.

(Μεταγλώττιση)

"Το Σάββατο 14 Μαρτίου η Αυτού Εξοχότης ο κυβερνήτης δέχθηκε ύστερα από παράκληση τα έντιμα ελληνικά αιρετά μέλη του Νομοθετικού Συμβουλίου στο Κυβερνείο. Παρίστατο δε επίσης ο Αποικιακός Γραμματέας.

Ο Επίσκοπος Κιτίου έκαμε έναρξη της συνεδρίασης αφού ευχαρίστησε τον Κυβερνήτη για τη συνέντευξη που παραχώρησε και ανέφερε ότι η οξύτητα της οικονομικής κατάστασης τους εξανάγκασε να ζητήσουν συνέντευξη ώστε να μπορέσουν να θέσουν ενώπιον του Κυβερνήτη ορισμένα ζητήματα καθαρώς οικονομικής φύσης που χρήζουν άμεσης θεραπείας επιφυλάσσοντες στους εαυτούς τους πλήρες το δικαίωμα να εγείρουν κατά τα άλλα ζητήματα στοπν κατάλληλο καιρό.

Ο Κυβερνήτης είπεν ότι ήταν μεγάλη γι' αυτόν ευχαρίστηση να δεχθεί τα έντιμα μέλη και φρονούσε ότι ήταν κρίμα διότι τέτοιες ανεπίσημες συνεδριάσεις δεν συγκροτούνταν πιο συχνά.

Ο Επίσκοπος προχώρησε λέγοντας ότι λόγω της άθλιας οικονομικής κατάστασης της πλουτοπαραγωγού τάξης, δηλαδή του γεωργού, ο λαός της Κύπρου βρίσκεται σε απελπιστική και ανυπόφορη οικονομική θέση και ότι επείγει όπως ληφθούν μέτρα προς βελτίωση της κατάστασης της γεωργικής κοινότητας. Πρότεινε δε τα ακόλουθα μέτρα προς βελτίωση της οικονομικής κατάστασης.

1. Το ποσοστημόριο τόκου που πληρώνουν τα συνεργατικών πιστωτικών εταιρειών τόκου να ελαττωθεί σε 5% όπως το δανειζόμενο κεφάλαιο αυξηθεί όπως το χρονικό διάστημα για την αναπληρωμή επεκταθεί, όπως το όλο σύστημα του γεωργικού συνεργατισμού αναθεωρηθεί και συγχρονισθεί και όπως ληφθούν τά ακόλουθα μέτρα προς εξεύρεση των απαιτούμενων κεφαλαίων.

2. Ολα τα τα ποσά που συσσωρεύθηκαν από τα ετήσια περισσεύματα μέχρι του 1914 του υποτελικού φόρου μαζί με τον τόκο τους να επιστραφούν αμέσως και να τεθούν
στη διάθεση της τοπικής Κυβέρνησης, όπως επίσης και τα ποσά που πληρώθηκαν από το 1914 ως συμμετοχή στο τουρκικό χρέος. Τα χρήματα αυτά συμποσούνται σε 1,000,000 περίπου.

3. Την κατάργηση της πληρωμής του ποσού των λ.10,000 ετησίως για την αυτοκρατορική Αμυνα.

4. Η πληρωμή του ποσού των λ. 6,000 προς το Εβκάφ και τους ιδιώτες ιδιοκτήτες δεκάτης να καταργηθεί.

Βρεττανοί υπάλληλοι να αντικατασταθούν από κυπρίους που έχουν τα ίδια προσόντα με χαμηλότερους μισθούς, κάθε δε περιττή δαπάνη να περικοπεί.

Ο Κυβερνήτης απαντώντας είπεν ότι γενικώς συμπαθούσε προς τα αιτήματα που προβλήθηκαν και τη φύση των παραπόνων, τα οποία τέθηκαν ενώπιον του και ότι τίποτε δεν θα παρείχε σ' αυτόν μεγαλύτερη ευχαρίστηση από του να μπορέσει να διορθώσει την οικονομική κρίση, η οποία βάρυνε πολύ βαριά στους κύπριους.

Ως προς τα ειδικά σημεία της προσφώνησης εξέθεσε τις απόψεις του ως ακολούθως:

1. Το ζήτημα της ελάττωσης του ποσοστημορίου του τόκου που πληρώνουν οι συνεργατικές εταιρείες πληρωτέου ήταν δύσκολο. Και με το υφιστάμενο υψηλό ποσοστημόοριο ήταν ανάγκη όπως η γεωργική τράπεζα υποστηριχθεί από την Κυβέρνηση πολύ φέτος. Ηταν πλήρως διατεθειμένος να αναθεωρήσει το όλο σύστημα και παρακάλεσε τα έντιμα μέλη να τον εφοδιάσουν είτε μεμονωμένα είτε ομαδικά με υπόμνημα που να δεικνύει α) την επίδραση της επιψήψισης της αναγκαίας νομοθεσίας στα οικονομικά της Κυβέρνησης, β) τα αγαθά επί των γεωργών.

2. Σχετικά προς την επιστροφή των ποσών από το φόρο της Υποτελείας ή την επιβάρυνση του χρέους τα έντιμα μέλη διατελούσαν ενήμερα του ενδιαφέροντος το οποίο επέδειξε στω ζήτημα τούτο, αφού ήταν αυτός υπεύθυνος για την κατάργηση της ετήσιας επιβάρυνσης. Η θέση του εντούτοις ήταν λεπτή σε σχέση προς την εξέτασιν εκ νέου του ζητήματος, αλλά θα διαβίβαζε τα ζητήματα τους προς τον υπουργό των Αποικιών με σχόλια από μέρους του.

3. Το ποσό που καταβάλλεται κάθε χρόνο προς την αυτοκρατορική άμυνα πλησίον των 10,000 λιρών μόλις κάλυπε τη δαπάνη του στρατιωτικού αποσπάσματος στην Κύπρο, το οποίο δαπανούσε ορισμένο ποσό χρημάτων στη χώρα. Υπήρχαν πολύ λίγες χώρες αι οποίαι θα μπορούσαν να διατείνονται ότι η δαπάνη για την άμυνα τους βάρυνε σχεδόν εξ ολοκλήρου τους φορολογούμενους άλλης χώρας και ο βρεττανός φορολογούμενος ήταν εκείνος ο οποίος πλήρωνε πραγματικά για την άμυνα της Κύπρου. Επειδή όμως όλα τα

ποσά είχαν σήμερα σημασίαν το αίτημά τπους θα διεβιβαζόταν οπωσδήποτε προς τον υπουργό των Αποικιών.

5. Σε σχέση προς τις προτάσεις για τη δραστική ελάττωση των μισθών, και κατάργηση θέσεων και τα συναφή προς αυτά τα ζητήματα συνεδριάζουν σήμερα δύο επιτροπείες προς εξεύρεση του δυνατού της επίτευξης οικονομικών προς τις κατευθύνσεις αυτές. Τα έντιμα μέλη είναι σε θέση να εκτιμήσουν ότι δεν είναι σήμερα δυνατό να επηρεάσει ή να προκαταλάβει κανείς οποιεσδήποτε συστάσεις τις οποίες ενδεχόμενα να έκαμναν οι επιτροπείες. Απαντώντας δε σε ερωτήσεις ο Κυβερνήτης είπεν ότι η σύσταση της επιτροπείας, η οποία θα εξέταζε το ζήτημα των μισθών περιλάμβανε κατ' ανάγκη τους οιονομικούς λειτουργούς της Κυβέρνησης και ότι τα θάματα υπό εξέταση από την επιτροπεία ήταν όσο το δυνατόν ευρύτερα και πουθενά δεν απέκλειαν συστάσεις για ελάττωση μισθών αντί επιβάρνυσης στους μισθούς, το τελευταίο δε αυτό θα είχε την ίδια άμεση οικονομική συνέπεια".

Ενημερώνοντας το λαό οι βουλευτές στις 15 Μαρτίου ανέφεραν ότι το αίτημα για οικονομική περισυλλογή άρχισε να γίνεται αποδεκτό αλλά προειδοποίησαν ότι δεν θα δέχονταν περαιτέρω παρέλκυση μέτρων θεραπείας της κατάστασης.

Τόνιζαν επίσης ότι όλα τα προβλήματα θα λύονταν μόνο με την Ενωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Ακόμα πανηγύριζαν ότι και τα μέτρα που είχε πάρει η Κυβέρνηση ήταν αποτέλεσμα των δικών τους πιέσεων.

"Ανέφεραν στην προκήρυξη τους οι βουλευτές:

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟΝ Ελληνες αδελφοί,

Συνεπείς προς τας προηγουμένας ημών δηλώσεις, προβαίνομεν εις ανακοίνωσιν προς υμάς των υφ' ημών μέχρι σήμερον γενομένων ενεργειών.

Η εν τη Βουλή ενιαία εμφάνισις των Ελλήνων βουλευτών και η στάσις την οποίαν η λαϊκή αντιπροσωπεία έλαβεν απέναντι της ξένης κυβερνήσεως και ιδία απέναντι της συστηματικής σπατάλης ev τη διοικήσει της χώρας εύρεν ευτυχώς απήχησιν εν Λονδίνω και προυκάλεσε την προσοχήν της Κεντρικής κυβερνήσεως, αποτέλεσμα της οποίας υπήρξεν η αναγνώρισις εν πολλοίς των απόψεων ημών και η υπό του υπουργείου απόδειξις της ανάγκης της ελαττώσεως των δαπανών της διοικήσεως. Ηδη διά των γινομένων οικονομικών διευθετήσεων το αποθεματικόν κεφάλαιον σχεδόν δεν θα θιγή συμφώνως προς τας απαιτήσεις της λαϊκής αντιπροσωπείας και επιτροπαί καταγίνονται διά το ζήτημα της καταλύσεως θέσεων και της περικοπής μισθών.

Ταύτα δεν αποτελούν εννοείται ή ελαχίστην αναγνώρισιν των δικαίων αξιώσεων της χώρας, ουδ' ανταποκρίνονται προς ό,τι τα συμφέροντα του τόπου υπαγορεύουν. Αποτελούν όμως ένα κλονισμόν της Κυβερνητικής αυθαιρεσίας και των τάσεων αυτής προς σπατάλην, οφειλόμενον εις την πολιτικήν πορείαν το ενιαίον ελληνικόν μέτωπον προδιέγραψε και ηκολούθησεν.

Οι Ελληνες βουλευταί εν συνεχεία των ενεργειών αυτών και έχοντες υπ' όψιν την προχωρούσαν χειροτέρευσιν της οικονομικής καταστάσεως της νήσου, εζήτησαν επειγόντως παρά της Α.Ε. του Κυβερνήτου συνέντευξιν διά να αξιώσουν εκ μέρους του λαού να ληφθούν ωρισμένα μέτρα ενδεικυόμενα υπό της πιέσεως των περιστάσεων, αι οποίαι κατέστησαν ανυπόφορον την ζωήν του λαού και μη ανεκτήν την κατάστασιν.

Συμπατριώται, το μέτρον εις το οποίον προέβημεν αποτελεί εν περαιτέρω βήμα εντός του πλαισίου μιας νομιμόφρονος εξελίξεως των πολιτικών ημών προσπαθειών και υπεδείξαμεν σαφώς και απεριφράστως εις την ξένην Κυβέρνησιν, ότι η κατάστασις δεν είναι πλέον ανεκτή υπό του λαού. Παρέχεται ούτω επαρκής χρόνος εις την Κυβέρνησιν, μέχρι της συγκλήσεως της Βουλής, όπως θελήση να ανταποκριθή εις τας αξιώσεις της νήσου και να αντιμετωπίση την οξύτητα της καταστάσεως.

Εάν η κραυγή αύτη, "κραυγή πόνου τριακοσίων χιλιάδων Ελλήνων" δεν τύχη της δεούσης προσοχής και αντιλήψεως εκ μέρους της Κυβερνήσεως το τοιούτον υπεδείξαμεν ήδη εις την Κυβέρνησιν ότι θα είναι ασύμφορον τόσον εις τον λαόν, όσον και εις την Κυβέρνησιν και ότι έχει αύτη καθήκον να προλάβη την επίτασιν της απογνώσεως εις ην η κατάστασις των δημοσίων πραγμάτων περιήγαγε τον λαόν. Πάσα περαιτέρω παρέλκυσις αμέσου θεραπείας της καταστάσεως θα άφηνεν ακεραίαν την ευθύνη επί των ώμων της κυβερνήσεως.

Η λαϊκή αντιπροσωπεία επαναλαμβάνει και την φοράν αυτήν ερμηνεύουσα την γνώμην και την θέλησιν ολοκλήρου της πατρίδος ότι οιαδήποτε βελτίωσις της καταστάσεως δύναται να ανακουφίση προσωρινώς τον λαόν, αλλά τα δεινά της δυστυχούς ταύτης πατρίδος τότε μόνον θα λήξουν, όταν ο ξένος παύση να μας διοική και αποδοθώμεν εκεί όπου ανήκομεν και όπου θέλομεν εις την Ελλάδα μας, διά να δυνηθώμεν όλας τας πατροπαραδότους ημών αρετάς εντός του πλαισίου του εθνικού μας πολιτισμού και των εθνικών και φυλετικών μας συνόρων.

Εν Λευκωσία τη 15 Μαρτίου 1931

Ο Κιτίου Νικόδημος, Σ. Σταυρινάκης, Α. Τριανταφυλλίδης, Θ. Θεοδότου, Δ. Σεβέρης, Μ. Σιακαλλής, Κ. Π. Ρωσσίδης, Γ. Αραδιππιώτης, Ν. Κλ. Λανίτης, Φ. Κυριακίδης και X. Κούντουρος.